نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید حجت موسوی ¹
• عباسعلی ولی ²
• ابولفضل رنجبر فردویی ²

¹ استادیار، گروه جغرافیا و اکوتوریسم، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

² دانشیار، گروه مهندسی علوم بیابان، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

بیابان‌زایی تغییر در خصوصیات خاک، پوشش گیاهی و اقلیم یک منطقه است که منجر به اتلاف فعالیت‌های پایدار و اساسی تداوم حیات اکوسیستم می‌شود. این پدیده بر مناطق خشک سراسر جهان اثرات سوء داشته و یکی از علل عمده فشار بر جوامع زیستی است. از این رو پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از روش تلفیقی مدل‌های آماری و تکنیک سیستم اطلاعات جغرافیایی، رخداد بیابان‌زایی حوضه کویر حاج علی قلی را براساس شاخص‌های اقلیمی نظیر دما، بارش، تبخیر‌و‌تعرق پتانسیل، رطوبت نسبی، ساعات آفتابی، وضعیت اقلیمی، خشکسالی و حداکثر سرعت باد غالب؛ مدل‌سازی و پهنه‌بندی نماید. جهت مدل‌سازی از روش آنالیز رگرسیون چند متغیره گام به گام بهره‌گیری، و مقدار ضریب تبیین به عنوان دامنه تاثیر شاخص‌ها در فرایند بیابان‌زایی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از رابطه سنجی، حداکثر ارتباط معنی‌دار رخداد بیابان‌زایی با پهنه اقلیمی خشک با ضریب تبیین 999/0 و خطای برآورد 033/0 را نشان می‌دهد. سایر نتایج شامل مدل اقلیمی بیابان‌زایی و نقشه پهنه‌بندی منطقه از پهنه بیابان‌زایی خیلی شدید تا پهنه فاقد بیابان‌زایی است، بطوریکه پهنه بیابان‌زایی خیلی شدید وسعتی معادل 75/679 کیلومترمربع از تخریب اراضی فعلی را به خود اختصاص داده و امکان افزایش تا 11/5668 کیلومتر‌مربع را دارد. پهنه بیابان‌زایی شدید نیز که 22/5 کیلومتر‌مربع از وسعت تخریب اراضی فعلی را دربرگرفته است، می‌تواند تا 86/933 کیلومتر‌مربع توسعه یابد. نتایج حاصل از اعتبارسنجی مدل اقلیمی و نقشه پهنه‌بندی، روند نزولی شاخص ارزیابی دقت را از پهنه خیلی شدید به پهنه فاقد بیایان‌زایی نشان داده و بیانگر دقت لازم مدل مزبور می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• بیابان‌زایی
• مدل‌سازی
• شاخص‌های اقلیمی
• کویر حاج علی قلی

عنوان مقاله [English]

Climate Modelling of Desertification in Haj Ali Gholi Playa

نویسندگان [English]

• seyed hojat Mousavi ¹
• Abasali vali ²
• Abolfazl Ranjbar Fordoye ²

چکیده [English]

Desertification is defined as rapid change in vegetation cover, plant community composition, hydrologic conditions, soil properties, or climate conditions, which results in an overall loss of ecosystem services and poses serious threats to sustainable livelihoods. The process represents one of the most threatening environmental hazards due to the large amount of people and land at risk. Therefore, this research was aimed to modeling of desertification and zonation of Haj Ali Gholi Playa according to the climate parameters such as temperature, rainfall amount, evapotranspiration potential, number of sunny hours, climate condition, drought (aridity), and maximum prevailing wind speed, using GIS technique and statistical methods. The modeling was performed using stepwise multiple regression analysis. According to the results, maximum significant relationship was found among desertification classes and dry zone with a determination coefficient of 0.999 and STD error of estimate of 0.033 (α ≥ 0.01). Other results are included the zonation map of desertification in the study area from very high zone to no-desertification zone, so that, the very high desertification zone is included about 679.75 km² (%92.66) of present land degradation and has the possibility of increasing up to 5668.11 km². In addition, the high desertification zone, covering about 5.22 km² (%0.44) of present land degradation, can develop to 933.86 km². The obtained results from validation test of the model show the descending trend of accuracy assessment index from the very high desertification zone to the no-desertification zone, indicating the necessary accuracy of the model.

کلیدواژه‌ها [English]

• desertification
• modeling
• Climate Indexes
• Haj Ali Gholi Playa