همکاری با انجمن علمی مدیریت و کنترل مناطق بیابانی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

2 استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

3 دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قائمشهر، باشگاه پژوهشگران جوان، قائمشهر، ایران

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی ویژگی‌های تولیدی و مقدار مصرف علوفه گیاهان غالب تیپ­های گیاهی در مراحل مختلف فنولوژی توسط دام، به مدت چهار سال در مراتع سبلان استان اردبیل می‌باشد. در این مطالعه از هرگونه در هر ماه حداقل 4 پایه متوسط در داخل و 4 پایه متوسط نیز در بیرون قطعه محصور انتخاب و علامت­گذاری شد و در موعد مقرر تمام تولید این پایه‌ها برداشت شد. بدین جهت با شروع فصل چرا و ورود دام به مرتع، مقدار علوفه باقیمانده هر گونه از چرای دام، تا زمان خروج دام از مرتع با فواصل یک ماهه برداشت شده و از تفاضل آن از تولید در داخل قطعه محصور، مقدار مصرف هر گونه تعیین شد. تولید کل مرتع و میزان کل علوفه مصرف شده در مرتع در مقاطع زمانی تعیین شده، با استفاده از تولید پایه‌های متوسط گونه‌ها و تراکم آنها در داخل قطعه محصور، محاسبه شد. به منظور تاثیر سال­های مورد مطالعه و ماه‌های برداشت بر تولید و مصرف گونه­های تحت بررسی، اعداد و ارقام حاصل با استفاده از نرم افزار SAS و آزمون تجزیه واریانس مرکب در قالب طرح کاملاً تصادفی آنالیز شدند. سپس با روش دانکن در سطح 5 درصد برای اثرات اصلی سال، گونه و ماه مقایسه میانگین برای تولید و مصرف انجام گردید. نتایج نشان داد که بین گونه‌های مرتعی از نظر درصد تولید و مصرف تفاوت زیادی در ماه‌های فصل رشد و فصل چرا و همچنین در سال‌های مورد بررسی وجود دارد. کل تولید علوفه گیاهان سایت در سال‌های بررسی تفاوت داشت. در سال 89 بیشترین و در سال 87 کمترین مقدار علوفه به ترتیب به میزان 19/1971 و 35/1635 کیلو­گرم در هکتار تولید شد. همچنین در سال 87 بیشترین و درسال 88 کمترین مقدار علوفه تولیدی به ترتیب به میزان 72/86 و 71/67 درصد مورد مصرف قرارگرفت. با توجه به معنی دار بودن اثر متقابل سال در ماه در اکثر گونه‌ها می‌توان نتیجه گرفت عملکرد تولید و نحوه مصرف دام از علوفه در ماه‌های مختلف تحت تأثیر سال‌ها و شرایط حاکم برآنها قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation on changes in consumption and production of rangeland species in Sabalan Mountain Rangelands of Ardabil Province

نویسندگان [English]

  • Esmael Aliakbarzadeh 1
  • Hasan Yeganeh 2
  • Hadi Afrah 3

چکیده [English]

The aim of this study was to evaluate the production characteristics and the consumption rate of dominant forage species in different phenological stages. The study was conducted in Sabalan, Ardebil Province for four years. In this study, for each species, four average individuals were selected and marked inside and outside the exclosure, and the production was harvested. The total forage production and consumption was calculated using the production and density data of average individuals in the exclosure. In order to assess the effects of year and months of harvesting on the production and consumption of the study species, the data were analyzed by combined analysis of variance in a completely randomized design using SAS software. Mean comparison was performed by Duncan's test at 5% level for the effects of year, species and month on forage production and consumption. According to the results, a significant difference was found among the species in terms of production and consumption in the months of growth season and grazing period, as well as the study years. The total forage production of plants was different among the study years. The highest and lowest forage production (1971.19 and 1635.35 kg/ha) were recorded for the years 2010 and 2008, respectively. In addition, the highest and the lowest forage consumption (with 86.72 and 67.71 kg/ha had) was obtained in the years 2008 and 2009, respectively. Since the interaction effect of year and month was significant for most of the species, it can be concluded that forage production and consumption are affected by the year and its prevailing conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • forage
  • phenology
  • precipitation
  • interaction effect and livestock
بشری، ح.، مقدم، م.ر. و سندگل، ع.،1381. بررسی تعادل کمی و کیفی علوفه قابل استفاده و نیاز غذایی گوسفند در چند مرتع با وضعیت مختلف. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 8.
- سندگل، ع.، 1381. بررسی اثر سیستم‌ها و شدت‌های چرا بر خاک، گیاه و دام در چراگاه Bromus tomentellus. رساله دکترای علوم مرتعداری. دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.
-سندگل، ع.، 1384. بررسی خصوصیات رویشی گیاهان جامعه درمنه – شال دم و رفتار چرایی دام بر آنها در مراتع رود شور ساوه، طرح تحقیقاتی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، 148ص.
-حسینی، س.ز.، میرحاجی، س.ت. و صفری، ع.، 1381. رابطه بارندگی با تولید یونجه دیم (sativa Medicago) مطالعه موردی ایستگاه تحقیقاتی مراتع همبند آبسرد. انجمن مرتعداری، مجموعه مقالات دومین سمینار ملی مرتع و مرتعداری در ایران، بهمن 1380، صفحه 462-454.
-رشوند، س.، 1392. بررسی تغییرات تولید و مصرف گونه گون بی خار Astragalusdemavandicusدر فصل رویش و چرا در البرز میانی. پژوهش‌نامه کشاورزی و منابع طبیعی، 17: 7-16.
-شریفی جلودار،ح.، میرعماد،س.ح. و حسینی، س.ع.، 1388. تعیین بارش موثر بر تولید علوفه و پیش‌بینی میزان افت تولید در اثر خشکسالی در مراتع ییلاقی و میانبند. دومین همایش ملی اثرات خشکسالی و راهکارهای مدیریت آن.
-نوری، غ.، خسروی، م.، جاودانی، ر. و کریمی، ص.، 1389. تعیین رابطه خشکسالی با تغییرات میزان تولید مرتع در استان سیستان و بلوچستان طی دوره آماری 1386-1370 (مطالعه موردی: شهرستان ایرانشهر). مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام ((ICIWG 2010.
Arzani. H., 1994. Some aspect of estimsating short term and long term rangeland carrying capacity in the western division of new thouth-wales Ph.D.thesis. Uneversity of new south wales.Australia.
Baghestani-Maybodi, N., Jankju-Borzelabad, M. and Taghi Zare, M., 2008. Effects of range condition on the temporal diet selection by goats in steppe rangelands of Iran. Desert, 13: 175-179.
Ehsani, A., Arzani, H., Farhpoor, M., Ahmadi, H. and Jafari, M., 2007. The effect of climatic conditions on range forage production in Saveh Akhtarabad steppic area. Iranian Journal of Range and Desert Research, (2) 14: 260-249.
Heshmati, G. A., Baghani, M. and Bazrafshan, O., 2006. Comparison of nutritional values of 11 rangeland species in eastern part of Golestan province. Pajouhesh & Sazandegi, 73: 90-95.
Holechek, J. L., Pioer R. D. and Carlton, H. H., 1989. Range Management, Prenciples and practices. Prentice Hall upper Saddle River, New Jersey, 526p.
Khumalo, G.F. and Holechek, J., .2005. Relationship between Chihuahuan desert perennial grass production and precipitation. Raneland and Ecology management, 58(33): 239-246.
Lyons, R. K. and Machen, R. V., 2002. Intepreting Grazing Behavior. Texas agriculture extention service. Texas A and M university system. http:Agrilifebookstore.org, 6p.
Hart, R. H. and Carlson, G.E., 1975. Agricultural implications of climatic change-Agronomic implications, Forages, In: Impacts of climatic change on the biosphere: part Climatic effects, Department of Transportation, Climatic Impact AssessmentOrogram.
Wylie, B. K. R. D. and Southward, G.M., 1992. Estimating herbage standing crop from rainfall data in Niger. J. Rang mange, 45: 277 – 284.