نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اردشیر پورنعمتی ¹
• اردوان قربانی ²
• جابر شریفی نیارق ³
• فرزاد میرزایی آقچه قشلاق ⁴
• معصومه امیرخانی ⁴
• محمود گودرزی ⁵

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

² دانشیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³ استادیار، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اردبیل، ایران

⁴ استادیار، گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

⁵ کارشناس ارشد پژوهشی، بخش تحقیقات مرتع، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی رابطه بین تولید گیاهان مرتعی در قالب تولید کل و فرم‌های رویشی علف گندمی‌ها، پهن‌برگان علفی و بوته‌ای‌ها با عوامل ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهات جغرافیایی در مراتع سبلان در محدوده استان اردبیل بوده است. برای تعیین تولید کل سالیانه، از روش قطع و توزین در سطح پلات‌های یک متر مربعی (جمعاً 216 پلات) در محدوده‌ی ارتفاعی 1200 تا 2900 متری استفاده شد. از نقشه توپوگرافی، مدل رقومی ارتفاع و از آن طبقات ارتفاعی، شیب و جهات جغرافیایی استخراج و به موقعیت مکانی نمونه‌ها تعمیم داده شد. همبستگی بین فرم‌های رویشی و تولید کل با عوامل انتخاب شده با رگرسیون چندگانه تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد تولید فرم‌های رویشی علف گندمی‌ها (01/0P<)، پهن‌برگان علفی (01/0P<) و بوته‌ای‌ها (05/0P<) با عوامل پستی و بلندی رابطه معنی‌داری دارند، اما بین تولید کل با این عوامل رابطه معنی‌داری (05/0P>) مشاهده نشد. تولید علف گندمی‌ها، پهن برگان علفی‌ها و تولید کل با شیب رابطه مستقیم دارند، اما تولید بوته‌ای‌ها با افزایش شیب کاهش پیدا می‌کند. تولید علف گندمی‌ها با افزایش ارتفاع افزایش پیدا می‌کند و مقدار آن در جهت شرقی نیز بیشتر از سایر جهات می‌باشند. تولید پهن‌برگان علفی با افزایش ارتفاع کاهش پیدا می‌کند و در جهت شرقی بیشتر از سایر جهات است. تولید بوته‌ها و تولید کل در طبقه ارتفاعی میانی بیشتر از سایر طبقات بوده و در جهت شمالی بیشتر از سایر جهات با توجه به مناسب بودن شرایط اکولوژیکی و تخریب کمتر می‌باشند. هر چند که واضح است ارتفاع، شیب و جهات جغرافیایی بر تغییرات تولید تأثیر دارند، اما چگونگی این تأثیر بخصوص در ارتباط با فرم‌های رویشی گیاهان و روند تغییرات نامشخص می‌باشد. در مجموع با استفاده از نتایج این تحقیق می‌توان در مدیریت این مراتع، بخصوص در امر اصلاح و احیاء استفاده نمود. 

کلیدواژه‌ها

• مراتع
• تولید
• عوامل پستی و بلندی
• فرم رویشی
• استان اردبیل

عنوان مقاله [English]

Study the effects of elevation, slope and aspect on life form forage production in Sabalan rangelands in Ardabil province

نویسندگان [English]

• ardashir pounrnemati ¹
• ardavan ghorbani ²
• jaber sharifi ³
• farzad mirzaie ⁴
• masoume amirkhani ⁴
• mahmoud goudarzi ⁵

چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the relationship between rangeland plants production based on total production and life forms of grasses, forbs, and shrubs with topographic factors (altitude, slope, and aspects) in Sabalan rangelands, Ardabil province. To determine the annual total production, the amount of production was estimated using harvesting method in one square meter plots (totally of 216 plots) under the altitude range of 1200 to 2900 meters a.s.l. Using topographic maps, the digital elevation model was derived and classified maps of elevation, slope, and aspect were derived. Then, in each plot, information such as elevation, slope, and aspect was extracted. The correlation between life forms and topographic factors was analyzed using multivariate regression method. The results showed that there was a significant relationship between the  production of life forms such as grasses (P<0.01), forbs (P<0.01) and shrubs (P<0.05) with topographic factors; however, there was no significant relationship between total production and topographic factors (P>0.05). The production of grasses, forbs and total production had direct relationship with slope; however, the production of shrubs decreased with the increase of slope. The production of grasses increased with altitude, and in the east-faced slopes, it was estimated more than the other aspects. The production of forbs decreased with the increase of altitude and was higher in the east aspect in comparison with the other aspects. The production of shrubs and total production in the middle altitude and in north –faced slopes were more than the other classes and aspects according to the suitable ecological condition and low degradation. Although it is obvious that elevation, slope, and aspect can change and affect the production, this effect is unknown, especially in the connection with life forms and the process of change. Overall, it can be concluded that these results could be used in the management of these rangelands, particularly in the improvement and rehabilitation practices.

کلیدواژه‌ها [English]

• rangelands
• Production
• topographic factors
• life form
• Ardabil province