نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی اکبر نظری سامانی ¹
• حمیدرضا عباسی ²
• حسن احمدی ³
• محمدرضا راهداری ⁴

¹ دانشیار، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

² مربی پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

³ استاد، گروه آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

⁴ دانشجو دکتری بیابان‌زدایی، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

چکیده

با توسعه و پیشرفت مطالعات علوم زمین در علم ژئومرفولوژی شاخه جدید ژئومرفومتری ایجاد شده است که به نوعی دانشی تلفیقی در زمینه علوم زمین، ریاضی و کامپیوتر است. از این دانش می‌توان برای طبقه‌بندی کمی عوارض سطح زمین برپایه تغییرات ارتفاعی استفاده کرد. در این تحقیق تلاش شده است که با مدل‌سازی کمی ارتفاع و فاصله بین تپه‌های ماسه‌ای در بیابان‌های داخلی ایران (ارگ کاشان و ارگ جن) و به طبقه‌بندی آنها پرداخته شود. نتایج شناسایی تپه‌های ماسه‌ای در مناطق مورد مطالعه بیانگر این بود که بیابان‌های داخلی ایران از تنوع قابل ملاحظه‌ای در شکل‌گیری انواع تپه‌های ماسه‌ای برخوردار است. مدل‌سازی کمی ارتفاعی بر پایه مدل رقومی ارتفاع 80 متری نشان داد که میانگین ارتفاع تپه‌های ماسه‌ای در ارگ کاشان و ارگ جن به ترتیب در حدود 35 و 84/6 متر است. علت کاهش ارتفاع در ریگ جن به دلیل فراوانی 37% سطح پهنه‌های ماسه‌ای در ارگ است و بدون در نظر گرفتن این پهنه‌ها متوسط ارتفاعی آن در حدود 63/8 متر خواهد شد به طوری‌که 90% از آنها در کلاس کمتر از 20 متر ارتفاع قرار داشتند. از سوی دیگر تنوع درصد فرآوانی کلاس‌های ارتفاعی تپه‌های ماسه‌ای در ارگ کاشان به مراتب بیشتر از ارگ جن است به طوریکه بالغ بر 80% ارگ کاشان در کلاس ارتفاعی کمتر از 50 متر است، درحالیکه 87% ارگ جن از کلاس ارتفاعی کمتر از 10 متر برخوردار است. در ارگ کاشان در ابتدای ارگ ارتفاع تپههای ماسه‌ای کم و به تدریج در مرکز ارگ بیشتر می‌شود و به بیشترین ارتفاع تپه‌های ماسه‌ای می‌رسد. مدل‌سازی کمی روابط بین ارتفاع و فاصله تپه‌های ماسه‌ای در ارگ جن بیانگر این مطلب است که فعالیت تپه‌های ماسه‌ای محدود به بخش بالایی تپه‌ها است.در ارگ کاشان مقایسه فاصله بین تپه‌های تثبیت شده، خطی و مرکب نشان داد که تپه‌های تثبیت شده در فاصله نزدیکتری نسبت به دو تیپ دیگر تشکیل خواهند شد.

کلیدواژه‌ها

• مدل‌سازی
• ژئومرفومتری
• ارتفاع و فاصله تپه‌های ماسه‌ای
• ارگ کاشان
• ارگ جن

عنوان مقاله [English]

Quantitative Modeling of Dunefields High and Space Using Geomorphometric Studies in Central Deserts of Iran

نویسندگان [English]

• ali nazari ¹
• hamidreza abbasi ²
• hasan ahmadi ³
• mohammadreza rahdari ⁴

چکیده [English]

This research was aimed to modeling the height and distance of sand dunes in central deserts of Iran (Kashan Erg and Jen Erg) as well as their classification.  Results of identifying sand dunes in the study areas showed that there were considerable variations in formation of sand dunes in central deserts of Iran. Quantitative modeling of height based on DEM (80 × 80m) showed that the average height of sand dunes in Kashen Erg and Jen Erg was 35m and 6.84m, respectively. The reduced height in Jen Reg was due to the 37% frequency of sand dunes area and regardless of these dunes, the average height was calculated to be 8.63 m in Jen Reg, of which 90% was in a height class less than 20 m. On the other hand, the frequency percentage variation of sand dunes height classes is higher in Kashan Erg, so that over 80% of Kashan Erg is in a height class less than 50m, while 87% of Jen Erg is in a height class less than 10m. In Kashan Erg, the height of sand dunes is low and gradually increases in the center of Erg, reaching to the highest height of sand dunes. Quantitative modeling of relations between the height and distance of dunes in Jen Erg indicated that the sand dunes activity was restricted to the upper part of the dunes. In Kashan ERG, the comparison of fixed, linear and compound dunes showed that the fixed dunes would be formed at a closer distance as compared with two other types.

کلیدواژه‌ها [English]

• modeling
• Geomorphometric
• High and Space of Dunefields
• Kashan Erg
• Jen ERG