نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد خسروشاهی ¹
• مرتضی ابطحی ²
• محمدتقی کاشکی ³
• سکینه لطفی نسب ⁴
• فاطمه درگاهیان ⁴
• زهره ابراهیمی خوسفی ⁵

¹ دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

² استادیار پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کاشان، ایران

³ مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران

⁴ استادیار پژوهشی، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

⁵ دانش‌آموخته دکترای بیابان‌زدایی، دانشگاه کاشان، ایران

چکیده

تا کنون آمارهای متفاوتی از سطح بیابانهای دنیا و ایران به وسیله افراد و سازمانهای مختلف ارایه شده است. دلیل عمده وجود آمار و ارقام متفاوت از عرصه بیابانها، اختلاف عقیده صاحب نظران و دست اندکاران در ارایه تعریفی جامع از بیابان و عوامل موثر در تشکیل آن است. در این مقاله عوامل محیط طبیعی از جمله اقلیم، پوشش گیاهی، ژئومرفولوژی، خاک، زمین شناسی و هیدرولوژی که اثر مشترک آنها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در پیدایش و سیمای عمومی بیابان نقش دارند بررسی شده است. از این رو برای شناسایی و تعیین محدوده های بیابانی از جنبه عوامل مورد مطالعه، شاخص هایی تعیین و تعریف شد و بر اساس آن­ها  ابتدا پهنه های بیابانی برای هر عامل بصورت انفرادی مشخص شد. سپس با همپوشانی لایه های تهیه شده میزان اشتراک و انفکاک آنها با ارایه نقشه های رقومی و مساحی شده تعیین گردید. نتایج نشان داد بیشترین مساحت مناطق بیابانی ایران با سطحی معادل 693690  و 567711 کیلومتر مربع به ترتیب متأثر از عامل اقلیم و پوشش گیاهی است وکمترین آن در مرحله نخست متعلق به عامل زمین شناسی با سطحی معادل 208041 کیلومتر مربع و بعد از آن به عامل ژئومرفولوژی به مساحت 272258 کیلومتربع می باشد. مساحت مناطق بیابانی ایران از جنبه خاکشناسی نیز سطحی معادل 514930 کیلومتر مربع را در بر می گیرد. مجموع سطوح بیابانی تحت پوشش عوامل پنجگانه اعم از سطوح مشترک و غیر مشترک معادل 907293 کیلومتر مربع برآورد گردید که این مقدار 55 درصد از مساحت کل ایران را در برمی­گیرد.

کلیدواژه‌ها

• بیابان
• اقلیم
• خاک
• زمین شناسی
• ژئومرفولوژی
• پوشش گیاهی
• قلمرو
• ایران

عنوان مقاله [English]

Determining deserts domain of Iran aspect of natural environmental factors

نویسندگان [English]

• Mohammad Khosroshahi ¹
• Morteza Abtahi ²
• Mohammadtaghi Kashki ³
• Sakine Lotfinasab ⁴
• Fateme dargahian ⁴
• Zohre Ebrahimi ⁵

چکیده [English]

So far, different statistics have been presented for the area of deserts in the world and Iran by individuals and organizations. The reason for this difference is mainly due to the disagreement among experts in providing a comprehensive definition of desert and factors affecting its formation. In this paper, the factors of natural environment, such as climate, vegetation, geomorphology, soil, geology and hydrology, whose effects are directly or indirectly involved in the emergence and general appearance of the desert, were investigated. Therefore, to identify and define the desert ranges in terms of the study factors, a number of indicators were defined, based on which desert zones were identified for each factor individually. Then, digital maps were produced by overlaying the layers. Results showed that the largest area of desert regions in Iran with a surface of 693690 and 567711 square kilometers is influenced by climatic and vegetation factors, respectively, and the least area of desert regions with a surface area of 208041 and 272,258 km is affected by the geological and geomorphologic factors, respectively. From the aspect of soil science, the area of desert regions in Iran covers a surface of 514930 km². The total area of deserts was calculated to be 9007293 square kilometers, which accounts for 55 percent of the total area of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

• desert
• Climate
• soil
• geology
• Geomorphology
• vegetation
• territory
• Iran