نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کورش بهنام فر ¹
• خلیل عالمی‌سعید ²

¹ پژوهشگر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، اهواز، ایران

² استادیار، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین، اهواز، ایران

چکیده

اطلاع از هضم‌پذیری گونه‌های مختلف گیاهی موجود در ترکیبات گیاهی و اجزای فردی گیاه و همچنین آگاهی از چگونگی ارتباط هضم‌پذیری ‌علوفه مرتعی با ترکیبات شیمیایی علوفه یکی از ملزومات اساسی به‌منظور مدیریت کمی و کیفی هضم علوفه مرتع و  تغذیه دام در مرتع است. بررسی با هدف ارزیابی تغییرات ترکیبات شیمیایی علوفه در طول دوره رشد (از آغاز رویش              مجدد در اواخر زمستان تا مرحله بذر‌دهی) و تعیین ارتباط هضم‌پذیری علوفه با این ترکیبات در مهمترین گندمیان مرتعی گرمسیری شامل: Cenchrus ciliaris, Panicum antidotale  Pennisetum divisum, و Cymbopogon olivieriدر عرصه‌های ماسه‌زار استان خوزستان (شمال‌غرب ‌بستان) انجام شد. نمونه‌برداری‌های مکرر هر 20 روز یکبار انجام شد و براساس طول دوره رشد، تعداد آن در هر گونه متفاوت بود (به‌طوری‌‌که برای هر گونه در هر مرحله سه تکرار از هر نمونه، حداقل 10 پایه گیاهی برای هر تکرار، و برای گونه‌های فوق به‌ترتیب از راست به چپ 6، 6، 8 و 7 مرحله نمونه‌برداری شد). پروتئین خام (CP)، کربوهیدرات‌های محلول (WSC)، فیبر‌خام (CF)، الیاف‌نامحلول‌ در شوینده اسیدی (ADF)، خاکستر و میزان قابلیت ‌هضم ‌ماده‌ خشک (DMD) به‌کمک دستگاه NIRS تعیین و تجزیه واریانس، همبستگی و رگرسیون چندگانه بین شاخص‌های ارزش‌ غذایی و گونه‌های مختلف با مراحل رشد انجام شد. نتایج نشان داد که بین گونه‌های مختلف و مراحل مختلف رشد از نظر ارزش غذایی اختلافات معنی‌‌داری وجود داشت. به‌طوری که گونه Cenchrus ciliaris با داشتن بالاترین DMD (72/49 درصد)، CP حدود 5/10 درصد، بالاترین درصد خاکستر و کمترین مقدار CF و  ADFدارای برترین کیفیت در میان 4 گراس مرتعی بود و گونه Pennisetum divisum با کمترین مقدار DMD و بالاترین CF و ADF دارای پایین‌ترین کیفیت علوفه بود. همبستگی بین شاخص‌های ارزش غذایی گونه‌های مختلف با مراحل رشد نشان داد که قابلیت هضم ماده خشک با پیشرفت مراحل رشد، در سه گونه‌ اول دارای همبستگی منفی و معنی‌داری بود، اما در گونه Cymbopogon olivieri این روند معنی‌دار نشد، درحالی‌که درصد پروتئین‌خام و خاکستر با زمان در کلیه گونه‌های مورد بررسی همبستگی منفی و معنی‌داری (در حد یک درصد) نشان دادند؛ درصد فیبر خام و ADF با پیشرفت زمان در سه گونه مذکور همبستگی مثبت و معنی‌داری داشتند. به‌کمک رگرسیون چندگانه و بر مبنای همبستگی قوی و معنی‌داری که بین قابلیت هضم ماده خشک با CP، WSC، CF، ADF و خاکستر وجود داشت معادلاتی برای برآورد قابلیت هضم ماده خشک ارائه گردید، به‌طوری‌که در این معادلات برای گونه Pennisetum divisum 9616/.= ²R، در گونه Cenchrus ciliaris 9817/.=²R، در گونه Cymbopogon olivieri 9134/.=²R و برای گونه  Panicum  antidotale 9712/.=²R بود.

کلیدواژه‌ها

• هضم‌پذیری
• ترکیبات شیمیایی علوفه
• رگرسیون چندگانه
• گندمیان مرتعی
• خوزستان

عنوان مقاله [English]

Evaluation of changes in forage chemical composition of some range grasses and their correlation with digestibility (Case study: The sand dunes of Bostan, Khouzestan)

نویسندگان [English]

• Kourosh Behnamfar ¹
• Khalil Alemi Saeed ²

چکیده [English]

Knowledge of digestibility of different plant species and relationship between digestibility and chemical composition of forage is one of the basic requirements in order to qualitative and quantitative management of livestock nutrition in rangelands. This research was aimed to evaluate the changes in chemical composition of forage during the growth stage and relationship between forage digestibility and forage chemical composition in most important tropical range grasses including Cenchrus ciliaris , Panicum antidotale, Pennisetum divisum and Cymbopogon olivieri. Sampling was replicated every two weeks. Forage quality parameters including CP, WSC, CF, ADF, Ash, and DMD were measure using NIR technique. Results showed that forage quality differed significantly in the studied species and growth stages. According to the obtained results the highest and lowest forage quality was obtained for Cenchrus ciliaris and Pennisetum divisum. The results of correlation between forage quality parameters and growth stages of the studied species showed a significant negative correlation between dry matter digestibility and growth stage progress in the first three species but it was not significant for Cymbopogon olivieri. CP and ash showed a significant negative correlation with the progress of time in all three studied species. However, CF and ADF were positively correlated with the progress of time.

کلیدواژه‌ها [English]

• dry matter digestibility
• forage chemical composition
• range grasses
• path analysis
• Khouzestan