نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امیر میرزایی موسی وند ¹
• اردوان قربانی ²
• محمدعلی زارع چاهوکی ³
• فرشاد کیوان بهجو ²
• کیومرث سفیدی ⁴

¹ دانشجوی دکتری مرتعداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

² دانشیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³ استاد گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

⁴ استادیار، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

هدف از این تحقیق بررسی عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش دو گونه Prangos ferulacea Lindl.و Prangos pabularia Lindl. در مراتع استان اردبیل بود. هفت رویشگاه جنس جاشیر شناسایی شد که در  سه رویشگاه آن گونه P. ferulacea و در  دو رویشگاه گونه P. pabularia حضور داشت. در هر رویشگاه، مکان­های نمونه­برداری مشخص و در طول 3 ترانسکت 100 متری در 10 پلات چهار مترمربعی تراکم گونه ثبت شد. نمونه خاک از ابتدا، وسط و انتهای هر ترانسکت از عمق 30-0 سانتیمتری برداشت شد. در مجاورت هر رویشگاه در مکان­های عدم حضور گونه، نیز نمونه­برداری به شیوه یکسان انجام شد. در مکان­های نمونه­برداری ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب و در آزمایشگاه برخی خصوصیات خاک نظیر ماده آلی، ازت، فسفر، پتاسیم، اسیدیته، هدایت الکتریکی و بافت تعیین شد. برای بررسی اثر عوامل محیطی بر حضور و عدم حضور دو گونه مورد نظر و مقایسه میانگین خصوصیات اندازه­گیری شده به­ترتیب از تجزیه واریانس یک­طرفه و آزمون توکی استفاده شد. برای تعیین درجه اهمیت متغیّرهای اندازه­گیری شده در پراکنش این گونه­ها، آنالیز تشخیص مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که گونه P. pabularia در مکان­های با مقدار فسفر، درصد رس، هدایت الکتریکی، مقدار بارندگی، درصد شن، درصد شیب و اسیدیته خاک بیشتر و گونه P. ferulacea، در مکان­های با ارتفاع از سطح دریا بیشتر و مقدار بارندگی و پتاسیم خاک کمتر سازگاری بهتری دارند. با توجه به نتایج حاصل از آنالیز تشخیص، عوامل هدایت الکتریکی، ماده آلی، پتاسیم، ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب، درصد سیلت و رس، بارندگی و دما در تمایز مکان­ها و انتشار گونه­های مورد مطالعه مؤثر هستند. بر اساس نتایج می­توان در پیشنهاد گونه­ها برای مدیریت، اصلاح و احیاء مراتع به­طور مناسب­تری تصمیم­گیری نمود.

کلیدواژه‌ها

• عوامل محیطی
• پراکنش گونه‌ها
• آنالیز تشخیص
• Prangos ferulacea Lindl
• Prangos pabularia Lindl
• استان اردبیل

عنوان مقاله [English]

Comparison of some environmental factors effecting the distribution of Prangos ferulacea and P. pabularia in rangelands of Ardabil province

نویسندگان [English]

• Amir Mirzaie Moousavand ¹
• Ardavan Ghorbani ²
• Mohammad Ali Zare Chahooki ³
• Farshad Keivan B ehjoo ²
• kiomars Sefidi ⁴

¹ Ph.D. Student of Range Management, Faculty of Agricultural and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

² Associate Professor, Faculty of Agricultural and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

³ Department of Reclamation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran,Iran

⁴ Assistant Professor, Faculty of Agricultural and Natural Resources, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran

چکیده [English]

     The aim of this study was to investigate the effect of environmental factors on Prangos ferulacea Lindl. and P. pabularia Lindl. distribution in the rangelands of Ardabil province. Seven habitats of Prangos genus were identified, so that P. ferulacea was distributed in three habitats and P. papularia in two habitats. In each habitat, sampling sites were identified and in each site three transects of 100m  were established, and the density of the study species were recorded in ten plots of 4m². Soil samples were taken from the depth of 0 to 30 cm at the start, middle and end of each transect. In the vicinity of each habitat, sampling was done in the same way. In sampling plots, elevation, slope, aspect, and soil characteristics such as organic matter, N, P, K, pH, EC, and texture were measured. To investigate the effects of environmental factors on the presence or absence of the study species and to compare the characteristics of the variables measured one-way ANOVA and Tukey test were used.Discriminant analysis was used to determine the degree of importance of the environmental variables measured in the distribution of the study species. Results showed that P. pabularia was distributed in the habitats with the high content of P, clay, EC, rainfall, sand, slope and pH; while P. ferulacea was distributed where the elevation was high but rainfall and the content of K were low. According to the results of discriminant analysis, variables such as EC, organic matter, K, elevation, slope, aspect, silt, clay, rainfall, and temperature were effective in discrimination of sites and species distribution. The results of the present study could be useful to propose the species for range management, improvement and reclamation.

کلیدواژه‌ها [English]

• environmental factors
• species distribution
• Discriminant analysis
• Prangos ferulacea Lindl
• Prangos pabularia Lindl
• Ardabil province