نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• یحیی پرویزی ¹
• محمد قیطوری ²
• رضا بیات ³
• علیرضا شادمانی ⁴
• افشین پرتوی ⁵

¹ دانشیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

² استادیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

³ استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

⁴ مربی پژوهشی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

⁵ عضو هیات علمی، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

ترسیب کربن از اتمسفر در اکوسیستم‌های زمینی رهیافتی پایدار جهت مقابله و سازگاری با تهدید تغییرات اقلیمی در عصر حاضر تلقی می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی ظرفیت روش‌های مختلف مرتع‌کاری در مناطق مختلف اقلیمی و جغرافیایی کشور در ترسیب کربن اتمسفری انجام شد. برای این کار، در استان‌های لرستان، فارس، کرمانشاه، خراسان رضوی، مازندران، کردستان، کرمان، مرکزی و اصفهان سایت‌های معرف عملیات مرتع‌کاری انتخاب شد. سپس با عملیات میدانی،ضمن ثبت ویژگی‌های سایت‌های انتخاب شده، نمونه‌برداری خاک، زیست‌توده هوایی و ریشه و لاشبرگ به صورت سیستماتیک تصادفی در سایت‌های مطالعاتی و شاهد انجام شد. نتایج نشان داد که عملیات مرتع‌کاری اجراء شده در مناطق جنگل‌‌‌های نیمه‌خشک واقع در دامنه‌های زاگرس مرکزی بیشترین ظرفیت ترسیب کربن را نشان دادند. عملیات بذرکاری، بذرپاشی و کپه‌کاری گراس‌ها و لگوم‌های چندساله نظیر فستوکا، یونجه، جاشیر و اسپرس اجرا شده در ‌این مناطق موفق به‌ ترسیب 4/17 تا 80 تن کربن در هکتار شده است. همچنین سهم ترسیب کربن در خاک از کل کربن ترسیب یافته در این مناطق کمینه 93 درصد از کربن ذخیره شده را شامل می‌شد. عملیات مرتع‌کاری همراه با قرق، ترسیب کربن را تا حدود دو برابر افزایش داده بود. در این مناطق کپه‌کاری موفق‌تر از سایر اشکال عملیات بود. در مناطق هیرکانی، عملیات بذرکاری گراس‌های مرتعی حدود 18 تن کربن ترسیب نموده و از نظر ظرفیت ترسیب کربن در ایران پس از عملیات مرتع‌کاری در دامنه‌های زاگرس مرکزی در رده دوم قرار داشت. عملیات مرتع‌کاری اجرا شده در مناطق خشک و نیمه‌خشک مرکز و نیمه شرقی کشور در قیاس با دیگر مناطق ذکر شده فوق تأثیر چندانی در افزایش ظرفیت ‌ترسیب کربن در عرصه نداشته‌اند. بیشترین کمیت ترسیب کربن را ‌قرق مراتع در دو حوزه کارده مشهد و شمس‌آباد اراک به‌ترتیب با ترسیب 63/5 و 51/6 تن کربن در هکتار به خود اختصاص داده‌اند. تغییر کاربری دیمزار به مرتع در حوزه کارد‌ه مشهد منجر به‌ ترسیب 7/4 تن کربن در هکتار شده است.

کلیدواژه‌ها

• گرمایش جهانی
• ترسیب کربن
• کپه‌کاری
• مدیریت اراضی
• بذرکاری

عنوان مقاله [English]

Carbon sequestration potential of different range planting practices in different geographical areas of the country

نویسندگان [English]

• yahya parvizi ¹
• Mohammad Qeytouri ²
• Reza Bayat ³
• Alireza Shadmani ⁴
• Afshin Partovi ⁵

¹ Associate Professor, soil conservation and watershed management research depatement, agriculture and natural resource research center of Kermanshah, AREEO, Kermanshah, Iran

² Assiatant professor of soil conservation and watershed management research depatement, agriculture and natural resource research center of Kermanshah, AREEO, Kermanshah, Iran

³ Assiatant professor of soil conservation and watershed management, AREEO, Tehran, Iran

⁴ Scientific board of soil conservation and watershed management, AREEO, Tehran, Iran

⁵ A Member of Scientific Board, Soil Conservation and Watershed Management, AREEO, Tehran, Iran

چکیده [English]

     This research was conducted to evaluate the potential of different rangeland planting practices for carbon sequestration in various climatic and geographical regions of the country. For this purpose, the key sites of rangeland planting practices were selected in the Lorestan, Fars, Kermanshah, Khorasan Razavi, Mazandaran, Kordestan, Kerman, Markazi, and Esfahan. Then, the characteristics of the sites selected were recorded and sampling of soil, aerial biomass, and root was performed in a random-systematic manner. The results showed that rangeland planting practices in the semi-arid forests of central Zagros slopes had the highest carbon sequestration capacity. The seeding and pit-seeding of perennial legumes and grasses such as festuca, alfalfa, sainfoin and onobrichis could sequester up to 17.4 to 80 tons of carbon per hectare. The contribution of soil in carbon sequestration was at least 93 percent of the total carbon stock of the study area. Rangeland planting practices together with exclosure caused to increased carbon sequestration up to two times. In these areas, pit-seeding was more successful than the other practices. In the Hyrcanian regions, the seeding of perennial legumes and grasses could sequester 18 tons carbon, ranked second after range planting practices in the central Zagros slopes. Rangeland planting practices in arid and semi-arid areas of the central and the eastern part of the country showed little effect on increasing the carbon sequestration capacity compared to other areas mentioned above. The highest carbon sequestration was recorded to be 5.63 and 6.51 tons carbon per hectare for the exclosure rangelands in Kardeh and Shamsabad watershed, respectively. Land use change from dry farming to rangeland in Kardeh watershed resulted in carbon sequestration of 4.7 tons per hectare.

کلیدواژه‌ها [English]

• global warming
• Carbon sequestration
• planting
• Land management
• range culture