نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدرضا راهداری ¹
• حسن احمدی ²
• علی طویلی ³
• محمد جعفری ⁴
• علی اکبر نظری سامانی ⁵
• محمد خسروشاهی ⁶
• شهروز شریفی ⁷

¹ دانش‌آموخته دکترای بیابان‌زدایی، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

² استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

³ دانشیار، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

⁴ استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

⁵ دانشیار، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

⁶ دانشیار، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

⁷ کارشناس ارشد، راه آهن جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران

چکیده

     با توجه به حاکمیت مناطق بیابانی در وسعت زیادی از ایران، بررسی و مطالعه رژیم بادی به‌منظور طراحی ایمن خطوط ریلی و همچنین حمل رسوبات بادی از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. در این پژوهش به واکاوی رژیم بادی و قابلیت حمل ماسه با استفاده از روش فرایبرگر در ایستگاه‌های هواشناسی موجود در حاشیه راه‌آهن قم-تهران به طول 178 کیلومتر پرداخته ‌شده است. گلبادهای سالیانه نشان می‌دهند که درمجموع حاکمیت بادهای غربی و شمال‌غربی در حدود 40%، 50%، 42% و 57% به‌ترتیب در ایستگاه‌های هواشناسی تهران، شهریار، قم و فرودگاه امام خمینی حاکم است. بیشترین مقدار قابلیت حمل ماسه در ایستگاه هواشناسی فرودگاه امام (8/0,UDI= 574DP=) در غرب منطقه و کمترین مقدار آن در ایستگاه قم (47/0,UDI= 109DP=) در جنوب منطقه است. از سوی دیگر علاوه بر ایستگاه هواشناسی فرودگاه امام خمینی، ایستگاه‌های گرمسار (481 DP=)، سلفچگان (485 DP=) و ساوه (552 DP=) نیز در کلاس انرژی باد شدید قرار داشتند. ایستگاه‌های هواشناسی شهریار (215 DP=) و کهک (326 DP=) در کلاس متوسط و درنهایت ایستگاه‌های تهران (191 DP=) و قم در کلاس کم قرار دارند. با حرکت از ایستگاه ریلی نمک‌زار به سمت ایستگاه ریلی امام خمینی روند افزایشی قابلیت حمل ماسه مشاهده گردید و از سویی ارزیابی‌های میدانی بیانگر حساسیت بلاک ریلی نمکزار-سپر رستم به طول 3/21 کیلومتر نسبت به ورود ماسه به خط ریلی است. در پایان به مدیران راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد می‌گردد با ارزیابی قابلیت حمل ماسه در حاشیه خطوط ریلی در مناطق بیابانی نسبت به کنترل ورود ماسه به این خطوط اقدام نمایند.
 

کلیدواژه‌ها

• رژیم بادی
• باد فرساینده
• روش فرایبرگر
• خطوط ریلی

عنوان مقاله [English]

Analysis and zoning of wind energy based on sand drift potential in Qom-Tehran railway

نویسندگان [English]

• Mohammadreza Rahdari ¹
• Hasan Ahmadi ²
• Ali Tavili ³
• Mohammad Jafari ⁴
• Aliakbar Nazari Samani ⁵
• mohammad khosroshahi ⁶
• Shahrooz Sharifi ⁷

¹ Former Ph.D Student in Combat Desertification, Department of Rehabilitation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

² Professor, Department of Rehabilitation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

³ Associated Professor, Department of Rehabilitation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

⁴ Professor, Department of Rehabilitation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

⁵ Associated Professor, Department of Rehabilitation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran

⁶ Associated Professor, Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Iran

⁷ Senior Expert, Islamic Republic of Iran Railways, Tehran, Iran

چکیده [English]

Due to vast desert area in Iran, wind regime studies are important for the railway safe design as well as aeolian sediment transport. In this study wind regime and sand drift potential (DP) were calculated with Fryberger method in nine meteorological stations located near to the Qom –Tehran railway (178 km). For this reason, hourly wind speed and direction data were analyzed. Annual wind roses showed that West and Northwest winds were predominantly about 40%, 50%, 42% and 57% at the stations of Tehran, Shahriyar, Qom, and Imam Khomeini airport, respectively.  The highest amount of sand drift potential was at the Imam Airport station (DP= 574, UDI=0.8) in the west and its lowest value was at Qom station (DP= 109, UDI= 0.47) in the south of the region. The drift potential (DP) for aeolian deposits was generally high (DP >400) in the Garmsar (DP= 481), Salafchegan (DP= 485), Saveh (DP= 552) and Imam Khomini airport (DP=574) climatological stations. DP was relatively moderate (200>DP>400) at the Shariyar and Kahak stations in the northwest and south of study area, respectively; and weak (DP<200) in the Tehran and Qom climatological stations.  There was an increasing trend in the transport of sand when moving from Namakzar railway station to the Imam Khomeini railway station. Also field evaluations indicated the sensitivity of the Separ Rostam-Namakzar block to entry of sand, which was 21.3 kilometers long. Finally, it is suggested to railway directors of the Islamic Republic of Iran to proceed with the assessment of sand drift potential near railways station for control of sand deposition.

کلیدواژه‌ها [English]

• Wind regime
• erosive wind
• Fryberger method
• railways