نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حمیدرضا وجدانی ¹
• شاه بختی رستمی ²
• مصطفی طالشی ²
• اسماعیل علی اکبری ³
• محمود جمعه پور ⁴

¹ مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترو.یج کشاورزی، همدان، ایران

² دانشیار، دانشگاه پیام نور، گروه جغرافیا، تهران، ایران

³ استاد، دانشگاه پیام نور، گروه جغرافیا، تهران، ایران

⁴ دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

مراتع‌ از جمله منابع طبیعی هستند که باوجود قرار گرفتن در گروه منابع تجدیدپذیر به دلیل بهره‌برداری نامناسب در بسیاری از مناطق جهان به‌سوی ناپایداری و تخریب رفته‌اند. این تحقیق درصدد جستجوی راه‌های حفاظت از مراتع در استان همدان بوده است. کلیت روش این تحقیق توصیفی و تحلیلی بوده و عمدتاً از روش‌های کیفی بهره برده و بر رویکرد مشارکتی جهت افزایش صحت و تعمیق نتایج تأکید داشته است. روش تحلیل استراتژیکSWOT به جهت توانایی در تهیه چهارچوبی مستدل برای تدوین راهکارها در تحقیق مورد استفاده قرار گرفته‌است. در بسیاری از تحقیقات جهت شناسایی عناصرSWOT (شامل قوت‌ها، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدها) و نیز تعیین راهکارها به بررسی مطالعات قبلی و یا نظرات خود محقق اکتفا می‌شود، اما در این تحقیق جهت تعیین عناصرSWOT و شناسایی راهکارها، مجموعه‌ای از روش‌ها شامل: برگزاری یک جلسه «طوفان فکری»، برگزاری8 کارگاه‌ PRA و تکمیل15 پرسشنامه تعیین عناصرSWOT توسط خبرگان استفاده شده است. در مرحله بعد، کمّی‌سازی این عناصر با روش «تحلیل‌ سلسله‌مراتبی» و تکمیل18 پرسشنامه مقایسه زوجی توسط خبرگان در مقیاس «ال‌ساعتی» انجام گرفته که این روش ترکیبی ازSWOT با AHP است. به‌این ترتیب در قالب ماتریسSWOT مجموعاً 20 عنوان راهکار معرفی شد. اهم راهبردهای ارائه شده شامل: لزوم مشـارکت همه جانبه و رکن قرار گرفتن دیدگاه‌های مردم، بازســازی اعتماد دولـت‌ـ ملت در رابطه با اداره منابع‌ طبیعی، بهره‌گیری از توان سازمان‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد، استفاده از فنون جدید و شبکه‌های اجتماعی در راستای حفاظت مراتع، تقسیم قدرت و عدم تمرکز در مدیریت و تصمیم‌گیری برای منابع‌طبیعی و توزیع بهتر و بیشتر نیروهای عملیاتی در واحدهای اداری خردتر، مانند دهستان است. ایجاد «مهندسان ناظر منابع طبیعی» و حمایت از شرکت‌های خدمات تخصصی مرتع پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

• حفاظت
• مراتع
• رویکرد مشارکتی
• SWOT
• AHP
• همدان

عنوان مقاله [English]

Investigating Range Conservation Strategies with participatory approach and combining AHP & SWOT method, Case study: Hamedan Province

نویسندگان [English]

• Hamidreza Vejdani ¹
• Shahbakhti Rostami ²
• Mostafa Taleshi ²
• Esmaiel Ali Akbari ³
• Mahmoud Jomepour ⁴

¹ Research Instructor, Hamedan Research Agriculture and Natural Resources Center, AREEO. Hamedan. Iran

² Associate Professor, Department of Geography, Payame Noor University, Tehran, Iran

³ Professor, Department of Geography, Payame Noor University, Tehran, Iran

⁴ Associate Professor, Allame Tabatabaei University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Ranges are considered as the natural and renewable resources, despite being in renewable resources group, due to inappropriate exploitation in many parts of the world, they have been destabilized and destroyed. The purpose of this study was to find ways to protect rangelands in Hamadan province. General approach of this research is descriptive and analytical, it has mainly used qualitative methods and emphasized on the participatory approach to increase the accuracy and depth of the results. Due to the ability in providing a reasonable framework for developing solutions the "SWOT" analysis method has been used in the research study. In many studies, to identify SWOT factors (strengths, weaknesses, opportunities and threats) and determining strategies only depends on previous studies or researcher's views, but in this research to determine the elements or factors of SWOT and identification of approaches a set of methods was used, including: "brainstorming" holding in a session, "Participatory rural appraisal" (PRA) workshop in 8 session, and 15 questionnaires completed by experts. In the next step, factors of SWOT quantified by "AHP" method and completing of 18 questionnaires of paired comparison in Saaty's scale was done by experts, this method is the combination of SWOT with AHP. Accordingly, in the matrix of SWOT analysis 20 strategies were introduced. The most important factors of the strategies which have presented based on need for comprehensive participation and views of the people, restore confidence in the government and nation in terms of natural resource management, using the power of NGOs, use of new techniques and social networking for conservation of ranges, power sharing and decentralization for make decision about natural resources and suitable distribution of operational experts to office centers in smaller areas (Dehestan). It also has proposed creating the"engineering supervisor of natural resources" and the supporting of the specific service companies of rangelands.

کلیدواژه‌ها [English]

• Conservation
• ranges
• participatory approach
• SWOT
• AHP
• Hampden