نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرهاد سرداری ¹
• حسین ارزانی ²
• سیداکبر جوادی ³

¹ دانشجوی دکتری علوم مرتع دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات تهران ، ایران

² استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

³ دانشیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

چکیده

قابلیت استفاده از سرزمین برای یک نوع بهره‌برداری مرتعی با درنظر گرفتن استفاده پایدار از اراضی را، شایستگی مرتع می‌نامند که امروزه به­عنوان یک اولویت در علم مدیریت مرتع مطرح است. از اینرو هدف از تحقیق حاضر، تعیین شایستگی مراتع قشلاقی سرایان در خراسان جنوبی برای چرای گوسفند با استفاده از روش تلفیقی محدودیت شرایط FAO (1990) می‌باشد. برای انجام تحقیق ابتدا نقشه‌ تیپ‌های گیاهی منطقه مشخص و در هر تیپ گیاهی، وضعیت و گرایش مرتع و مقدار تولید گونه‌های گیاهی با روش قطع و توزین تعیین گردید و نقشه شایستگی تولید بدست آمد. سپس با استفاده از روش EPM، نقشه حساسیت خاک به فرسایش تهیه گردید. همچنین برای مطالعه شایستگی آب حوزه، منابع آب شرب دام منطقه مشخص و نمونه‌برداری از آب هر منبع صورت گرفت، کمیت آب تعیین گردید و نمونه‌های آب به آزمایشگاه منتقل و برای هر نمونه پارامتر‌های TDS،  ECو Mg⁺² اندازه‌گیری شد و با تلفیق لایه‌های کمیت، کیفیت و نقاط هم‌فاصله از منابع آب، نقشه شایستگی منابع آب تنظیم گردید. در نهایت با روی‌هم‌گذاری نقشه‌های شایستگی تولید، حساسیت خاک به فرسایش و آب، مدل نهایی طبقه‌بندی شایستگی مراتع منطقه تهیه گردید. نتایج نشان داد که کلاس یک شایستگی (S1) در منطقه وجود نداشته و طبقات شایستگی S2، S3 و N (فاقد شایستگی چرا) به‌ترتیب 1/12، 7/50 و 37 درصد از مراتع منطقه را شامل می شوند. بر اساس نتایج تحقیق، چرای مفرط و زودرس، وجود سازند حساس به فرسایش، شیب، پایین بودن حد بهره‌برداری مجاز و علوفه قابل برداشت، وضعیت ضعیف و گرایش منفی مرتع، کمیت و پراکنش نامناسب منابع آب شرب دام، از مهمترین عوامل محدود کننده چرای دام در این منطقه محسوب می‌گردند. بطور کلی با توجه به نتایج به دست آمده با استفاده از مدل شایستگی چرای دام در منطقه مورد مطالعه، پیشنهاد می‌گردد بکارگیری این مدل مبنای تهیه طرح های مرتعداری با تاکید بر رفع عوامل محدود کننده تا حد امکان برای ارتقای وضعیت مرتع و درآمد مرتعداران قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

• شایستگی مرتع
• GIS
• سرایان
• خراسان جنوبی
• روش تلفیقی
• منابع آب
• تولید علوفه
• وضعیت مرتع

عنوان مقاله [English]

Range suitability classification for Baluchi sheep grazing in Saravan Rangelands

نویسندگان [English]

• Farhad Sardari ¹
• Hosein Arzani ²
• Seyed Akbar Javadi ³

¹ Ph.D. Student in Range Management, Science and Research Branch of Tehran, Islamic Azad University, Iran

² Professor, Reclamation of Arid and Mountainous Regions, Faculty of Natural Resource, University of Tehran, Iran

³ Associate Professor, Science and Research Branch of Tehran, Islamic Azad University, Iran

چکیده [English]

Land use capability for a type of range utilization with considering the sustainable land use is called range suitability, nowadays which is a priority in the science of range management. The objective of this study is evaluation of range suitability for sheep grazing through FAO method (Condition limitation) in Sarayan- South Khorasan province in 1990. For the purpose of this study, at first, the map of vegetation types was determined in each region and in each vegetation type, the status and tendency of rangeland and the amount of plant species were determined by cutting and weighing method and the suitability map was produced. Then, using EPM method, soil erosion susceptibility map was prepared. Also, to study the watershed suitability of the area, the drinking water resources of livestock area and sampling of each water source was done, the quantification of water was determined and water samples were transferred to the laboratory and TDS, EC and Mg ^{+ 2} parameters were measured for each sample and by integrating layers of quantity, quality and equal distant points from water sources, the water resource suitability map was adjusted. Finally, by finalizing production suitability maps, soil susceptibility to erosion and water, the final model of range suitability classification was prepared. The results indicated that there was no class of suitability (no vegetation type) (S1) in the region and the suitability classes S2, S3 and N (no grazing suitability) were 12.1%, 50.7% and 37%, respectively. Based on the research results, overgrazing, early grazing, formation susceptible to erosion, slope, allowable use limits and available forage, poor condition, negative trend of ranges and inappropriate distribution of water sources for livestock are the most considerable limiting factors in area for sheep grazing. In general, with regard to the obtained results using the livestock grazing suitability model in the study area, it is suggested to use this model as the basis for preparing rangeland plans with emphasis on removing the limiting factors as far as possible to improve rangeland status and Shepherds' income.

کلیدواژه‌ها [English]

• Range suitability
• GIS
• Sarayan
• South Khorasan
• Baluchi sheep
• water resource
• Vegetation types