نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• یاسر قاسمی آریان ¹
• حسین آذرنیوند ²
• فیروزه مقیمی نژاد ³
• محمد جعفری ⁴
• اسماعیل فیله کش ⁵

¹ نویسنده مسئول، دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، رشته مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران

² دانشیار، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

³ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

⁴ استاد، گروه احیاء مناطق خشک و کوهستانی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

⁵ کارشناس ارشد پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سبزوار، ایران

چکیده

تعیین شایستگی مراتع حوضه چاه‌تلخ شهرستان سبزوار با استفاده از اطلاعات جغرافیایی (GIS) در طی یک مطالعه برای چرای گوسفند انجام شد. ابتدا نقشه‌های DGN (شامل 6 ورقۀ 25000/1)، نقشه توپوگرافی 50000/1 و نقشه زمین‌شناسی 100000/1 منطقه مورد مطالعه تهیه شده و تیپ‌های گیاهی منطقه مشخص و در هر تیپ وضعیت، گرایش و تولید با روش قطع و توزین تعیین گردید و نقشه شایستگی تولید بدست آمد. سپس با استفاده از روش EPM نقشه حساسیت خاک به فرسایش تهیه گردید. همچنین برای مطالعه شایستگی آب حوضه، نمونه‌برداری از آب هر سامانه انجام شد. کمیت آب تعیین گردید و برای هر نمونه پارامتر‌های TDS،  ECو Mg⁺² اندازه‌گیری شد و با تلفیق لایه‌های کمیت، کیفیت و نقاط هم‌فاصله از منابع آب، تهیه شده برای چهار شیب (10-0، 30-10، 60-30 و 60 < درصد) نقشه شایستگی منابع آب تنظیم گردید. در نهایت با تلفیق نقشه‌های شایستگی تولید، حساسیت خاک به فرسایش و آب، مدل نهایی طبقه‌بندی شایستگی مراتع منطقه مورد مطالعه تهیه شد. نتایج نشان داد که کلاس یک شایستگی (S₁) در منطقه وجود نداشته و 7/23، 92/18 و 9/56 درصد از مساحت حوضه به‌ترتیب دارای طبقات شایستگی S₂، S₃ و N (فاقد شایستگی چرا) بودند.  بنابراین می‌توان گفت عامل تبدیل مرتع به دیمزار و رها کردن آن، چرای مفرط و زودرس، وجود سازندهای حساس به فرسایش، درصد پوشش گیاهی کم و شوری و پراکنش نامناسب منابع آب برای شرب دام مهمترین عامل محدود کننده چرای دام در این منطقه محسوب می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

• شایستگی مرتع
• GIS
• کیفیت آب
• تولید
• چاه‌تلخ سبزوار

عنوان مقاله [English]

Rangeland suitability model for sheep grazing in Chahtalkh-sabzevar Rangelands

نویسندگان [English]

• Yaser Ghasemi Arian ¹
• Hosein Azarnivand ²
• Firoozeh Moghimi Nejad ³
• Mohammad Jafary ⁴
• Esmaiel Filekesh ⁵

چکیده [English]

This research was aimed to determine the rangeland suitability for sheep grazing in Chahtalkh-Sabzevar rangelands using FAO (1990) method. Initially, the DGN maps, including six sheets of 1:25000, topographic map of 1:50000, and geological map of 1:100000 of the study area were prepared and the vegetation types were detected. In each vegetation type, range condition, range trend and production were determined to produce the production suitability map. Then, the soil erosion sensitivity map was prepared using EPM method. To study the suitability of water, water sampling was done and the quantity of water was determined. Water samples were transferred to the laboratory to measure TDS, EC and Mg⁺² for each sample. Finally, the suitability map of water resources was produced by combining the layers (provided for four slopes including 0-10%, 10-30%, 30-60% and >60%). The final model of rangeland suitability was prepared by overlaying the maps of production suitability, soil susceptibility to erosion and water. According to the obtained results, there is no suitability S1 class in the region and 23.7%, 18.92%, and 56.9% of the study area have S2, S3, and N suitability classes, respectively. Generally, it can be said that the conversion of rangeland to dryland, overgrazing and early grazing, formations susceptible to erosion, low vegetation cover, salinity, and improper distribution of drinking water sources for livestock are considered as the most important limiting factors for sheep grazing.

کلیدواژه‌ها [English]

• Range suitability
• GIS
• Water quality
• Production
• Chahtalkh
• Sabzevar