نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد جواد احمدی ¹
• یونس عصری ²
• طاهره افتخاری ³

¹ سازمان حفاظت محیط زیست، معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی، گروه گیاهی، کارشناس رده بندی گیاهی

² دانشیار پژوهشی، بخش تحقیقات گیاهشناسی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

³ دکترای اکوسیستماتیک گیاهی، مدیر کل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران

چکیده

گونه Diaphanoptera khorasanica Rech. f. (روشن‌بال خراسانی) انحصاری ایران و دارای طبقه تهدید "آسیب‌پذیر" است. در تحقیق حاضر برخی از ویژگی‌های رویشی و محیطی این گونه در رویشگاه‌های چلپوی عطائیه خراسان رضوی و دره هوینده و کج دره پارک ملی ساریگل خراسان شمالی مطالعه شد. جهت نمونه‌برداری از گیاه D. khorasanica ، 45 پلات یک متر‌مربعی در طول 9 ترانسکت 100 متری برای هر سه رویشگاه به روش تصادفی- سیستماتیک استقرار یافت. داخل هر پلات ویژگی‌های رویشی این گونه اندازه‌گیری شد. در هر رویشگاه سه نمونه خاک به طور تصادفی در مسیر ترانسکت‌ها و از عمق 20-0 سانتی‌متری پای بوته‌های این گونه برداشت و برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها اندازه‌گیری شد. اطلاعات اقلیمی 10 سال اخیر از ایستگاه‌های سینوپتیک شهرهای کاشمر و اسفراین استخراج شد. پس از جمع‌آوری داده‌ها به منظور تحلیل ویژگی‌های رویشی و خاک از آنالیز واریانس یک‌طرفه (ANOVA) و جهت مقایسه میانگین‌ها از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که بین سه رویشگاه از نظر سطح تاج‏پوشش و قطر ضخیم‌ترین ساقه در سطح 5 درصد، ارتفاع گیاه و طول برگ ، تعداد بوته و طول بلندترین ساقه در سطح 1 درصد اختلاف معنی‌داری وجود دارد، اما تعداد دانه‌رست و عرض برگ اختلاف معنی‌‌داری ندارند. همچنین بین رویشگاه‌ها خصوصیات خاک در سطح 1 درصد اختلاف معنی‌داری دارند. مهم‏ترین عوامل محیطی اثرگذار بر ویژگی‏های رویشی با استفاده از روش تجزیه مؤلفه‏‏های اصلی (PCA) تعیین شد. نتایج نشان داد که حداقل مطلق دما، میانگین حداقل دمای سردترین ماه، بارندگی سالانه، هدایت الکتریکی، رس و جهت دامنه به ترتیب بیشترین تأثیر را بر این خصوصیات داشتند. همچنین در میان خصوصیات رویشی، طول بلندترین ساقه، ارتفاع گیاه، سطح تاج‏پوشش، تعداد بوته و قطر ضخیم‏ترین ساقه به ترتیب بیشترین تأثیر را نسبت به خصوصیات محیطی نشان دادند.

کلیدواژه‌ها

• گونه انحصاری
• روشن‌بال خراسانی
• استان خراسان
• Caryophyllaceae
• IUCN

عنوان مقاله [English]

Investigation on some environmental and vegetative characteristics of Diaphanoptera khorasanica an endemic plant from Northeastern region of Iran

نویسندگان [English]

• mohammad javad ahmadi ¹
• Younes Asri ²
• Tahereh Eftekhari ³

¹ Department of the Environment, botany Group, botany rating expert

² Associate Professor, Division of Botany, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran

³ Ph.D. in Plant systematic eco., General manager of National Natural History Museum and Genetic reserves, Doe., Tehran, Iran.

چکیده [English]

Diaphanoptera khorasanica is Iran's endemic species and vulnerable threat class. In this research, some of the vegetative and environmental characteristics of this species were studied in the Chalpo-e-Ataeiyeh habitat of Razavi khorassan and Hoindeh and Kajdarreh Sarigoul National Park in North Khorasan, Iran. For sampling of D. khorasanica, 45 plots were arranged in a systematic - random method along 9 transects of 100 m for all three habitats. In each plot, the vegetative properties of this species were measured. In each habitat, three soil samples were randomly taken from the depth of 0-20 cm at the under of the plants, and some of their physical and chemical characteristics were measured. Climatic data of 10 years was extracted from synoptic stations of Kashmar and Esfarayn. After data collection, one way ANOVA was used to analyze vegetative and soil characteristics and Duncan's test was used to compare the means. The results showed that there was a significant difference between the three habitats in terms of crown cover and diameter of the thickest stem at 5% level, plant height and leaf length , density and length of the longest stem at 1% level, but the number of seedling and leaf width were not significantly different. Also, there was a significant difference between the habitats for all of soil characteristics (p < 0.01). The most important environmental factors affecting vegetative characteristics were determined using principal components analysis (PCA). The results showed that minimum absolute temperature, average minimum temperature of coldest month, annual rainfall, electrical conductivity, clay and direction of slope had the most effect on these characteristics, respectively. Also among the vegetative characteristics, length of the longest stem, plant height, crown cover, number of plants and diameter of the thickest stem had the most effect on environmental characteristics.

کلیدواژه‌ها [English]

• Endemic species
• Diaphanoptera khorasanica
• Khorassan province
• Caryophyllaceae
• IUCN