نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی فراهانی ¹
• حمید رضا میرداودی ²
• غلامرضا گودرزی ³

¹ مربی پژوهشی، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران

² 2- دانشیار، بخش تحقیقات منابع طبیعی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران.

³ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اراک، ایران

چکیده

گیاه Atriplex canescens James یکی از گونه­های غیربومی موفق در امر اصلاح و احیاء مراتع بیابانی استان مرکزی می­باشد که در سطح وسیعی از رویشگاه­های شور حاشیه کویر میقان (حدود 12 هزار هکتار) از سال 1360 به بعد مرتعکاری شده است. این گونه پس از چند سال رویش خشبی شده و تراکم اندام­های هوائی سبز، زنده­مانی و مقدار تولید علوفه آن کاهش می­یابد. افزایش تولید علوفه، شادابی و زنده­مانی این گیاه از ملزومات مدیریت این رویشگاه­ها بوده و انجام هرس یکی از ضروریات برای تحقق این امر ذکر می­شود. در این مطالعه، عملیات هرس و آماربرداری در سه سایت مطالعاتی با متوسط مساحت یک هکتار واقع در کویر میقان طی چهار سال صورت گرفته است تا سطح یا ارتفاع مناسب هرس تعیین گردد. در هر سایت چهار سطح هرس شامل کف­بر و هرس از ارتفاع­های 20، 40، 60 سانتیمتر و شاهد (بدون هرس) اعمال گردید. هر تیمار بر روی 16 پایه آتریپلکس با متوسط قطر پوشش تاجی 160 سانتیمتر، ارتفاع 115 سانتیمتر، میانگین تولید 530 گرم به ازای هر پایه و متوسط 34 سال سن انجام شد. هرس کلیه پایه­ها در اسفندماه سال اول مطالعه انجام شده و آماربرداری فاکتورهای شادابی، مقدار تولید علوفه، ارتفاع، قطر تاج پوشش و درصد زنده­مانی طی سه سال بعد صورت گرفته و داده­های تیمارهای پنج­گانه در هر سایت در قالب طرح آماری بلوک­های کامل تصادفی تجزیه واریانس شدند و داده­های سه سایت بصورت تجزیه واریانس دو طرفه مورد تجزیه آماری قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده، در دو سایت واقع در مناطق شمالی و غربی کویر میقان با تعداد تقریبی 400 پایه در هکتار و سابقه 38 سال مرتعکاری، به ترتیب تیمارهای هرس از ارتفاع­های 60 ، 40 ، 20 سانتیمتر و کف­بر از لحاظ افزایش شادابی و تولید علوفه گونه A.canescens اثرات مطلوب­تری داشتند. در سایت واقع در ناحیه جنوبی کویر میقان با تعداد تقریبی 350 پایه در هکتار و سابقه 30 سال مرتعکاری به ترتیب تیمارهای کف­بر و هرس از ارتفاع­های 20 ، 40 ، 60 سانتیمتر از لحاظ شادابی و تولید علوفه مفید بودند. در مجموع، میانگین تولید گونه A.canescens بعد از گذشت سه سال از اعمال تیمارهای کف­بر و هرس از ارتفاع­های 20، 40 و 60 سانتیمتر به ترتیب برابر 690، 679، 658 و 818 گرم در هر پایه گردید. جهت بهبود خصوصیات گونه A.canescens از لحاظ فاکتورهای مثبت گیاهی نظیر شادابی، زنده­مانی و تولید علوفه، در مناطق آتریپلکس­کاری شده حاشیه شمالی و غربی کویر با سابقه 38 سال مرتعکاری عملیات هرس از ارتفاع­ 60 سانتیمتر و برای مناطق جنوبی کویر با سابقه 30 سال مرتعکاری هرس کف­بر پیشنهاد ­گردید.

کلیدواژه‌ها

• استان مرکزی
• زنده‌مانی گیاه
• شادابی گیاه
• هرس

عنوان مقاله [English]

The effect of pruning on forage yield and vitality of Atriplex canescens species in saline habitats of Meyghan playa, Arak, Iran

نویسندگان [English]

• Ali Farahani ¹
• Hamidreza Mirdavoudi ²
• Gholamreza Goudarzi ³

¹ 1*- Corresponding Author, Research Instructor, Research Divison of Natural Resources, Markazi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Arak, Iran,

² Associate Prof., Research Divison of Natural Resources, Markazi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Arak, Iran.

³ Department of Natural Resources, Markazi Agricultural and Natural Resources Research and Training Center, AREEO, Arak, I.R. Iran

چکیده [English]

Atriplex canescens James is one of the successful non-native species in improving and rehabilitating the desert rangelands of Markazi province, which has been cultivated in a large area of saline habitats along the Meyghan playa (about 12,000 ha) since 1981. This species after a few years of growth becomes woody and the density of green aerial organs, survival and forage production decrease. Increasing forage production, vitality and viability of this plant are the requirements for the management of these habitats and pruning is one of the necessities to achieve this. In this study, pruning and census operations have been carried out in three study sites with an average area of one hectare located in the Meyghan playa for four years to determine the appropriate level or height of pruning. At each site, four levels of pruning, including pruning from the ground and pruning from heights of 20, 40, 60 cm and control (without pruning) have been applied. Each treatment was performed on 16 A.canescens stands with an average diameter of canopy and height of 160 and 115 cm, an average production of 530 g per stand and an average of 34 years of age. Pruning was done in March of the first year of study and vitality, forage yield, height, canopy diameter and survival rate factors were inventory in three years later. Data collected and analysed using two way ANOVA (Sits and treatments) based on completely randomized design. Based on the results, in two sites located in the northern and western regions of Meyghan playa with an approximate number of 400 stands per hectare and an age of 38 years of rangeland planting, pruning treatments from heights of 60, 40, 20 cm and pruning from the ground from A.canescens had more favorable effects in terms of increasing vitality and forage production. On the site located in the southern part of the Meyghan playa, with an approximate number of 350 stands per hectare and an age of 30 years of rangeland planting, pruning from ground surface and pruning treatments from heights of 20, 40, 60 cm respectively have been useful in terms of vitality and forage production. In total, after three years used of pruning from ground surface and pruning treatments from heights of 20, 40 and 60 cm, the average yield of A.canescens respectively were 690, 679, 658 and 818 g per plant rootstock. To improve the characteristics of A.canescens species in terms of positive plant factors such as vitality, survival and forage yield, in Atriplex cultivation areas of the northern and western margins of Meyghan playa with an age of 38 years of rangeland planting, pruning operations from a height of 60 cm and for southern areas of Meyghan playa with an age of 30 years of rangeland planting, pruning from the ground is determined and proposed.

کلیدواژه‌ها [English]

• Markazi province
• Plant vitality
• Plant survival
• Pruning