نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدهادی راد ¹
• مهدی سلطانی ²
• مصطفی زارع مهرجردی ²
• مهدیه تجملیان ³

¹ مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی، یزد، ایران،

² کارشناس پژوهشی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد، سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی، یزد، ایران

³ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه یزد، ایران

چکیده

سیاه‌تاغ (Haloxylon aphyllum) یکی از مهمترین گونه‌های موجود در مناطق خشک است که کاربرد گسترده‌ای در تثبیت شن و بیابان‌زدایی دارد. با وجود مقاومت بالای این گیاه در برابر تنش‌های محیطی ازجمله خشکی، احتمال وجود مقاومت بیشتر در جمعیت‌های مختلف آن وجود دارد. بر این اساس برای ارزیابی میزان تحمل جمعیت‌های مختلف به تنش خشکی، آزمایشی با استفاده از شش جمعیت غالب شامل جمعیت‌های برگرفته از استان‌های یزد (دشت یزد- اردکان)، اصفهان (منطقه کاشان)، سمنان (شهر سمنان)، خراسان جنوبی (بیرجند)، سیستان و بلوچستان (منطقه زابل) و کرمان (شهر کرمان) تحت سه تیمار رطوبتی شامل 100، 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار با استفاده از لایسیمترهای کوچک وزنی و زهکش‌دار از سال 1388 تا 1390، در ایستگاه تحقیقات بیابان‌زدایی شهید صدوقی یزد اجرا گردید. اثر تیمارهای رطوبتی بر صفات مورفولوژیک مانند وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، نسبت ریشه به اندام هوایی و بر صفات فیزیولوژیک مانند پتانسیل اسمزی برگ و ریشه، گنجایش نسبی آب، کارایی مصرف آب، کلروفیل کل، کلروفیل a، کلروفیل b، انباشت عناصر سدیم و پتاسیم در اندام هوایی و ریشه مورد بررسی قرارگرفت. نتایج نشان داد که واکنش جمعیت‌های مختلف نسبت به تیمارهای رطوبتی در بسیاری از صفات مورد بررسی بجز میزان کلروفیل (05/0P<) اختلاف معنی‌داری را نشان نداد. تأثیر تیمارهای رطوبتی بر کارایی مصرف آب و صفات فیزیولوژیک نظیر پتانسیل اسمزی برگ، گنجایش نسبی برگ، کلروفیل کل، کلروفیل a، کلروفیل b و میزان سدیم ریشه اختلاف معنی‌داری (01/0P<) داشت. همچنین اثر تیمارهای رطوبتی بر پتاسیم برگ در سطح پنج درصد (05/0P<) معنی‌دار بود. البته تنش خشکی بر پتانسیل اسمزی ریشه، سدیم برگ و پتاسیم ریشه تأثیر معنی‌داری نداشت. اما اثرات متقابل جمعیت و تیمارهای رطوبتی نیز تنها بر کلروفیل کل در سطح پنج درصد (05/0P<) معنی‌دار بود. بعبارتی تأثیر تیمارهای رطوبتی در جمعیت‌های مختلف در بسیاری از فاکتورهای فیزیولوژیکی مورد اندازه‌گیری یکسان بود. اثر تنش خشکی بر صفات مورفولوژیک نظیر وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه و وزن خشک کل و همچنین نسبت ریشه به اندام هوایی معنی‌دار بود (001/0P<). به‌طوری‌که اثرات متقابل جمعیت و تیمارهای رطوبتی نیز تفاوت معنی‌داری را در خصوص فاکتورهای مرفولوژیکی نشان نداد.

کلیدواژه‌ها

• سیاه تاغ (Haloxylon aphyllum)
• جمعیت
• تنش خشکی
• ویژگی‌های فیزیولوژیکی
• ویژگی‌های مرفولوژیکی

عنوان مقاله [English]

Effects of drought stress on some physiological and morphological characteristics in different populations of black saxual (Haloxylon aphyllum)

نویسندگان [English]

• Mommad Hadi Rad ¹
• Mehdi Soltani ²
• Mostafa Zare Mehrjerdi ²
• Mahdieh Tajamolian ³

چکیده [English]

Despite the high resistance of black saxual (Haloxylon aphyllum) to environmental stress such as drought, there is the possibility of further resistance in different populations. This experiment was carried out to determine the drought tolerance in seven populations of black saxual(Yazd, Esfahan, Semnan, South Khorasan, Sistan va Blochestan, Kerman) under three moisture treatments (100%, 50% and 25% of field capacity) using small weighing lysimeters. The study was conducted in Yazd Shahid Sadoqi Research Station during 2010-2012 using a randomized complete block design with three replications. The effects of soil moisture treatments were studied on morphological traits such as shoot dry weight, root dry weight, root to shoot ratio and physiological traits such as leaf and root osmotic potential, relative water content, water use efficiency, total chlorophyll, chlorophyll a, chlorophyll b, Na⁺ and K⁺ accumulation in roots and shoots. According to the results, no significant differences were recorded among the populations in response to the moisture treatments except chlorophyll content (P<0.05). The effect of moisture treatments on water use efficiency and physiological traits such as leaf osmotic potential, relative water content of leaves, total chlorophyll, chlorophyll a, chlorophyll b and Na⁺ in the root were significant (P<0.01). In addition, the effect of moisture treatments on leaf potassium was significant (P<0.05). Drought stress had no significant effect on other traits, including root osmotic potential, leaf Na⁺ and root K⁺. Effects of drought stress on morphological traits including shoot dry weight, root dry weight, total dry weight, and root to shoot ratio were significant (P<0.001). The interaction effects of population and moisture treatments on morphological characteristics were not significant.

کلیدواژه‌ها [English]

• Black saxual (Haloxylon aphyllum)
• populations
• Drought Stress
• physiological and morphological characteristics