نویسندگان

• حسین توکلی نکو ¹
• شهرام بانج شفیعی ²
• عباس پورمیدانی ¹

¹ استادیار، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، قم، ایران

² دانشیار، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

سابقه و هدف
کشور پهناور ایران به‌دلیل قرار گرفتن در منطقه خشک کره زمین و کمبود نزولات جوّی دچار خشکی و افت آب‌های زیرزمینی شده است. کاهش نزولات آسمانی و رطوبت خاک، بر پوشش گیاهی خاک تأثیر زیادی دارد. کاربرد انواع مواد جاذب‌الرطوبت که کاهش مصرف آب و افزایش زمان دسترسی گیاه به آب را در خاک میسر می‌نماید، در حفظ و نگهداری آب نقش زیادی دارد. صفحات جاذب رطوبت پلانت‌بک از ضایعات سلولزی ساخته می‌شوند و می‌توانند برای افزایش توان نگهداری آب در خاک مناطق خشک به‌ویژه در مناطق بیابانی استفاده شوند.
 
مواد و روش‌ها
به‌منظور بررسی اثر صفحات پلانت‌بک بر میزان مصرف آب و رشد گیاه آتریپلکس، پژوهش در محدوده نهال‌کاری حصارسرخ واقع در ده کیلومتری شمال‌شرق شهر قم به مدت سه سال (1397-1399) اجرا شد. آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده (split plot) در قالب بلوک‌های کامل تصادفی شامل 12 پلات در سه تکرار اجرا گردید. کرت اصلی شامل تیمارهای آبیاری در فواصل زمانی 10 روز یکبار (شاهد) و 20 روز یکبار و کرت فرعی شامل دو تیمار استفاده و عدم استفاده از صفحات پلانت‌بک (شاهد) بود. برای بررسی تأثیر صفحات جاذب‌الرطوبت پلانت‌بک بر رشد نهال در انتهای هر فصل رویشی در هر سال صفاتی شامل: زنده‌مانی، ارتفاع و قطر تاج پوشش نهال اندازه‌گیری شده و با شاهد همان تیمار مقایسه گردید. تجزیه‌های آماری شامل حداقل و حداکثر صفات، انحراف از استاندارد، تجزیه واریانس ساده متغیرها، تجزیه مرکب و مقایسه میانگین‌ها با روش حداقل اختلاف معنی‌دار (LSD) برای صفات رشد ارتفاع نهال و رشد قطر تاج انجام گردید.
 
 
 
نتایج
در تیمارهای استفاده از صفحات پلانت‌بک و شاهد در آبیاری با فاصله ده روز از نظر زنده‌مانی نهال اختلافی مشاهده نشد. در حالی که در تیمار صفحات پلانت‌بک و شاهد 5 درصد نهال خشک شده و در تیمار استفاده از صفحات پلانت‌بک، 21 و در شاهد 40 درصد تلفات نهال مشاهده شد. تجزیه واریانس مرکب صفات نشان داد، اثرهای ساده استفاده از صفحات پلانت‌بک، سال و اثر متقابل آبیاری در سال در صفت رشد ارتفاعی نهال آتریپلکس در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. همچنین اثر تیمارهای آبیاری، استفاده از صفحات پلانت‌بک و اثر متقابل آبیاری در سال در سطح احتمال یک درصد و اثر سال در سطح احتمال پنج درصد در صفت رشد قطری تاج نهال آتریپلکس اختلاف معنی‌داری داشت. مقایسه میانگین صفات نشان داد، نهال‌های آتریپلکس در تیمار «سال سوم × آبیاری با فاصله 20 روز» با رشد 32/16 سانتی‌متر بیشترین و در تیمار «سال اول × آبیاری با فاصله 20 روز» با رشد 75/9 سانتی‌متر کمترین رشد ارتفاعی را داشتند. همچنین نهال‌های آتریپلکس در تیمار «سال سوم × آبیاری با فاصله 10 روز» با رشد 11/22 سانتی‌متر بیشترین و تیمار (سال دوم × آبیاری با فاصله 20 روز) با رشد 33/17 سانتی‌متر کمترین رشد قطری تاج را داشتند.
 
نتیجه‌گیری
نتایج پژوهش نشان داد که تأثیر صفحات پلانت‌بک بر صفات نشان‌دهنده رشد آتریپلکس مؤثر است. استفاده از صفحات پلانت‌بک باعث کاهش تلفات در زنده‌مانی نهال آتریپلکس می‌گردد. به‌عبارتی، استفاده از صفحات پلانت‌بک می‌تواند در کاهش تلفات نهال آتریپلکس در اراضی شور تأثیر داشته باشد. همچنین رشد ارتفاعی آتریپلکس در تیمار استفاده از صفحات پلانت‌بک بیشتر از شاهد بود. نتایج کلی پژوهش نشان داد که استفاده از صفحات پلانت‌بک می‌تواند در کاهش تلفات نهال آتریپلکس در اراضی شور تأثیر داشته باشد. همچنین رشد قطری و ارتفاعی نهال آتریپلکس در سال‌های بعدی کاشت بیشتر از سال اول بود که می‌تواند به‌دلیل امکان استقرار و بهبود شرایط خاک برای رشد گیاه در سال‌های بعدی پس از کاشت در نتیجه استفاده از صفحات پلانت‌بک باشد.

کلیدواژه‌ها

• آتریپلکس
• خشکی
• شوری
• صفحات پلانت‌بک

عنوان مقاله [English]

The effect of plantbac panels on water consumption and growth of Atriplex canisense for biological regeneration of desert areas

نویسندگان [English]

• Hosein Tavakoli Neko ¹
• Schahram Banedjschafie ²
• Abbas Pourmeidani ¹

¹ Assistant Professor, Forests and Rangelands Research Department, Qom Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Qom, Iran

² Associate Professor, Desert Research Department, Forestry and Rangeland Research Institute, Agricultural Research, Education and Promotion Organization, Tehran, Iran

چکیده [English]

Background and objectives
The vast country of Iran, due to its location in the arid region of the earth and the lack of rainfall, has suffered from drought and groundwater depletion. The reduction of precipitation and soil moisture has a great effect on soil vegetation. The use of various types of moisture absorbent materials that reduce water consumption and increase the time of plant access to water in the soil plays a big role in water conservation. Plantbac panels are made from cellulose waste and can be used to increase the water retention capacity of the soil in dry areas, especially in desert areas.
 
Methodology
In order to investigate the effect of Plantbac panels on the amount of water consumption and growth of Atriplex plant, the research was carried out in the area of Hesarsokh located ten kilometers north-east of Qom city for three years (2019-2021). The experiment was carried out as split plots in the form of randomized complete blocks including 12 plots in three replications. The main plot included irrigation treatments at intervals of 10 days (control) and 20 days, and the sub-plot included two treatments of using and not using Plantbac panels (control). To investigate the effect of Plantbac panels on seedling growth at the end of each growing season in each year, traits including: survival, height and crown diameter of the seedling were measured and compared with the control of the same treatment. Statistical analyzes including minimum and maximum traits, standard deviation, simple variance analysis of variables, compound analysis, comparison of averages with least significant difference (LSD) method for seedling height growth and crown diameter growth traits were performed.
 
Results
There was no difference in seedling survival in the treatments of using Plantbac and control in irrigation with a 10 days interval. While in the treatment of Plantbac panels and the control, 5% of the seedlings were dried, and in the treatment of using the Plantbac panels, 21% and 40% of the seedlings were seen in the control. Combined variance analysis showed that the simple effects of using Plantbac panels, year and the interaction effect of irrigation in the year on the height growth of Atriplex were significant (P≤0.01). Also, the effect of irrigation treatments, the use of Plantbac panels, the mutual effect of irrigation in the year and the effect of the year had a significant difference in the diameter growth trait of the crown of Atriplex seedlings (P≤0.05). The comparison of the average traits showed that the Atriplex seedlings in the "3^rd year × 20 days irrigation interval" had the highest height 6.32 cm, and in the "1^st year × 20 days irrigation interval" with 9.75 cm, had the lowest height growth. Also, Atriplex seedlings had the highest crown diameter growth in the "3^rd year × irrigation interval 10 days " with 22.11 cm growth, and the lowest crown diameter growth had in the "2^nd year × 20 day interval irrigation" with 17.33 cm.
 
Conclusion
The results of the research showed that the effect of Plantbac panels on the traits indicating the growth of Atriplex is effective. The use Plantbac panels reduces losses in the survival of Atriplex seedlings. In other words, the use of Plantbac panels can have an effect in reducing the losses of Atriplex seedlings in saline lands. Also, the height growth of Atriplex in the treatment of using Plantbac panels was higher than the control. The general results of the research showed that the use of Plantbac panels can have an effect in reducing the losses of Atriplex in saline lands. Also, the diameter and height growth of Atriplex in the following years of planting was higher than the first year, which can be due to the possibility of establishing and improving the soil conditions for plant growth in the following years after planting as a result of using Plantbac panels.

کلیدواژه‌ها [English]

• Atriplex
• drought
• salinity
• Plantbac panels