نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• حسن قلیچ نیا

دانشیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، ساری ایران

چکیده

سابقه و هدف: پایش و ارزیابی مراتع با تأمین اطلاعات لازم در درازمدت، زمینه برنامه‌ریزی اصولی و جلوگیری از تخریب مراتع، حفظ آب و خاک را فراهم می‌کند. تهیه بانک اطلاعات مستمر از شاخص‌های پوشش گیاهی و خاک در مراتع و پایش روند تغییرات آنها، تعیین رابطه بین شاخص‌های پوشش گیاهی با عوامل اقلیمی، پایش روند و شدت تغییرات در مدیریت‌های مختلف و تأمین اطلاعات برای محاسبه ظرفیت درازمدت مراتع از اهداف این تحقیق است.
مواد و روش‌ها: برای اجرای این تحقیق، سایت اسب‌چر در مراتع منطقه بلده در استان مازندران به مدت 5 سال ارزیابی و پایش شد. برای ارزیابی شاخص‌های پوشش گیاهی در مرتع در سایت قرق و چرا شده، تعداد 3 ترانسکت 100 متری با فاصله 50 متر از یکدیگر قرار داده شد. اندازه‌گیری اطلاعات زمینی، شامل عوامل گیاهی و خاکی بوده است. عوامل گیاهی شامل میزان درصد تاج پوشش، تراکم و تولید گونه‌های گیاهی، درصد لاشبرگ و وضعیت و گرایش مرتع بوده است. عوامل خاکی شامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، ازت، فسفر، پتاسیم، ماده آلی، وزن مخصوص ظاهری و بافت خاک بوده است. در هر ترانسکت تعداد 10 پلات یک متر مربعی و در مجموع 30 پلات در داخل و خارج قرق قرار داده شد. پوشش تاجی هر گونه گیاهی با روش اندازه‌گیری سطح تاج پوشش، تراکم گونه‌های گیاهی در سطح پلات با شمارش تعداد گونه، تولید پلات‌ها براساس روش قطع و توزین و درصد پوشش سنگ و سنگریزه، درصد لاشبرگ و درصد خاک لخت نیز در پلات‌ها اندازه‌گیری شد. آنالیز و آزمون داده‌ها در نرم‌افزار Minitab16 انجام شد.
نتیجه‌گیری: بین منطقه قرق و چرا شده از لحاظ برخی عوامل خاکی، اختلاف معنی‌دار وجود دارد. بین شاخص‌های ارزیابی پوشش گیاهی در طی سالهای مورد مطالعه، اختلاف معنی‌دار وجود دارد. بیشترین میزان پوشش و تولید در هر دو منطقه قرق و چرا شده در سال 1399 و کمترین آن در سال1396 بوده است. نتایج آزمون همبستگی نشان داد که میزان بارندگی کل، بارندگی پاییز و زمستان و بارندگی فصل رشد بیشترین همبستگی را در میزان تاج پوشش و تولید گیاهان منطقه بر عهده داشته است. 

کلیدواژه‌ها

• پایش
• ارزیابی مراتع
• مدیریت مراتع
• استان مازندران
• سایت اسب‌چر

عنوان مقاله [English]

Investigating changes in vegetation and soil of grasslands in semi-humid areas of Mazandaran province in the years 1396-1400- Asbcher site

نویسنده [English]

• Hasan Ghelichnia

Associate Prof. Forest and Rangeland Research Department.mazandaran Agriculture and natural resources Research and education Cnter,AREEO,Sari,Iran.

چکیده [English]

Background and objective: The monitoring and evaluation of rangelands provides the necessary information for the basic planning of rangeland management and as a result prevents the destruction of rangelands and water and soil conservation. The goals of this research are to prepare a continuous database of vegetation and soil indicators in rangelands and monitor their changes, determine the relationship between vegetation indicators and climatic factors, determine the trend and intensity of changes in different managements, and provide information for calculating long-term capacity of  rangelands.
Methodology: For this study, the Asbchar site was selected in the rangelands of Baladeh region in Mazandaran province and was evaluated and monitored for 5 years. In order to evaluate the indicators of vegetation cover, 3 transects of 100 meters were placed at a distance of 50 meters from each other. Vegetation and soil factors were measured.Vegetation factors included canopy cover, density and production of plant species, litter, rangeland condition and trend. Soil factors include pH, EC, nitrogen, phosphorus, potassium, organic matter, soil bulk density and soil texture. 10 plots 1m² were placed in each transect and a total of 30 plots  in exclosure and grazed areas. The crown cover of any plant species with the method of measuring the crown surface, the density by counting the number of species, the production by cutting and weighing, and the percentage of stone and gravel cover, litter,the and the bare soil were also measured in the plots. Data testing was done in Minitab16 software.
Conclusion: There is a significant difference between the fexclosure and grazed areas in terms of some soil factors. There is a significant difference between the indicators of vegetation cover during the studied years. The highest amount of coverage and production in both exclosure and grazed areas was in 2021 and the lowest in 2017. The results of the correlation test showed that total rainfall, autumn and winter rainfall, and growing season rainfall had the highest correlation in the canopy cover and plant production.

کلیدواژه‌ها [English]

• Monitoring
• Evaluation of rangelands
• Rangeland management
• Mazandaran province
• Asbchar site