نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• احمد پهلوانروی ¹
• علیرضا مقدم نیا ²
• زهره هاشمی ³
• محمدرضا جوادی ⁴
• عباس میری ⁵

¹ استادیار، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه زابل

² دانشیار، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه زابل

³ کارشناس ارشد بیابان¬زدایی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه زابل

⁴ استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرستان نور

⁵ مربی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه زابل

چکیده

به­منظور ارزیابی و تهیه نقشه بیابان زایی تاکنون تحقیقات بسیار زیادی در داخل و خارج کشور انجام شده که منجر به ارائه مدل های منطقه­ا ی فراوانی شده است. به­منظور ارزیابی وضعیت فعلی شدت بیابان زایی محدوده ای با وسعت 88350 هکتار در منطقه زهک سیستان در نظر گرفته شد. در این تحقیق ابتدا براساس تلفیق اطلاعات مربوط به نقشه­های توپوگرافی، زمین­شناسی، عکس هوایی و بازدید های صحرایی، منطقه مورد مطالعه به 11 رخساره تفکیک گردید که هر رخساره ژئومورفولوژی به­عنوان واحد اصلی ارزیابی وضعیت فعلی بیابان زایی مورد توجه قرار گرفت. با توجه به تجزیه تحلیل و تلفیق دو روش FAO-UNEP و MICD که از مطرح ترین مدلهای بیابان زایی در خارج و داخل کشور محسوب می شوند، تلاش گردید تا شاخصهای مؤثر مبتنی بر فرسایش بادی براساس نوع کاربری اراضی شناسایی و مناسبترین آنها انتخاب شوند و در قالب یک مدل منطقه­ای ارزیابی بیابان زایی و با توجه به ارزش عددی هر یک از شاخصها در هر واحد کاری و سپس در کل منطقه مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرند. درنهایت وضعیت فعلی شدت بیابان زایی منطقه با تأکید بر معیار فرسایش بادی در چهار کلاس ناچیز و کم، متوسط، شدید و بسیار شدید برآورد گردید. نتایج بدست­آمده از این تحقیق، نشانگر آن است که عرصه مورد مطالعه از نظر شدت بیابان زایی در حدود 33/734  هکتار (9/0 درصد) در کلاس متوسط (II)، حدود 38/61473 هکتار (6/73 درصد) در کلاس شدید (III) و حدود 22/21310 هکتار (51/25 درصد) در کلاس بسیار شدید (IV) قرار دارند. همچنین متوسط وزنی ارزش کمی (DS) در کل منطقه 52/25 برآورد گردید که بیانگر وجود کلاس شدت بیابان زایی شدید در کل منطقه می باشد.

کلیدواژه‌ها

• مدل بیابان زایی
• شدت بیابان زایی
• روش FAO-UNEP و MICD
• فرسایش بادی
• منطقه زهک
• سیستان

عنوان مقاله [English]

Evaluation of desertification intensity with wind erosion criterion using MICD and FAO-UNEP models in Zahak region of Sistan

نویسندگان [English]

• Ahmad Pahlavanravi ¹
• Alireza Moghadamnia ²
• Zohreh Hashemi ³
• Mohammad reza Javadi ⁴
• Abbas Miri ⁵

¹ Assistant Professor, Faculty of Natural Resources, Zabol University, Zabol, Iran

² Associate Professor, Faculty of Natural Resources, Zabol University, Zabol, Iran

³ M.Sc. in Combat Desertification, Faculty of Natural Resources, Zabol University, Zabol, Iran.

⁴ Assistant Professor, Islamic Azad University, Nour Branch, Nour, Iran

⁵ Research Instructor, Faculty of Natural Resources, Zabol University, Zabol, Iran

چکیده [English]

Many studies have been carried out to assess and prepare desertification map in the world. In order to assess the current situation of desertification intensity, a study was carried out in an area of 88350 hectares in Zahak region of sistan. In this study, at first, based on combining information extracted from topographic and geologic maps, aerial photos and field survey, the study area was divided into 11 geomorphologic faces and each face was considered as the main unit for evaluating the current situation of desertification. With regard to the analysis and combining FAO-UNEP and MICD models, as the most famous models of desertification intensity assessment in Iran and world, it was attempted to identify effective indices based on wind erosion to select the best ones.  These indices were evaluated in a regional model of desertification assessment with regard to the numerical value of each index in each work unit and then in whole study area. Finally, the current situation of desertification intensity of the study area with emphasis on wind erosion criterion was estimated in four classes of insignificant and low, medium, intense and very intense. Results indicated that the study area with respect to desertification intensity was placed in the classes of medium (about 734.33 hectare (0.9 %)), intense (about 61473.38 hectare (73.6 %)), and very intense (about 21310.22 hectare (25.51 %)). Also, the weighted average of quantitative value (DS) was estimated to be 25.52 in the whole area indicating an intense desertification in the region.  

کلیدواژه‌ها [English]

• desertification model
• Desertification intensity
• FAO-UNEP and MICD methods
• Wind erosion
• Zahak region of sistan