سکینه لطفی نسب اصل؛ فاطمه درگاهیان؛ آزاده گوهردوست؛ اسد حاتم بهاروند؛ سمانه رضوی زاده
دوره 30، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 335-354
چکیده
سابقه و هدفخشکسالیها و تغییرات اقلیمی در چند دهه اخیر تأثیر مخربی بر جنگلهای زاگرس و بهویژه درختان بلوط زاگرس داشته است. بهطوریکه خشکسالیهای ناشی از تغییرات اقلیمی با تضعیف درختان و مساعد کردن شرایط برای حمله آفات و بیماریهای گیاهی و از سویی ایجاد رخدادهای گردوغبار، یکی از عوامل اصلی شیوع زوال درختان بلوط محسوب میشود. در ...
بیشتر
سابقه و هدفخشکسالیها و تغییرات اقلیمی در چند دهه اخیر تأثیر مخربی بر جنگلهای زاگرس و بهویژه درختان بلوط زاگرس داشته است. بهطوریکه خشکسالیهای ناشی از تغییرات اقلیمی با تضعیف درختان و مساعد کردن شرایط برای حمله آفات و بیماریهای گیاهی و از سویی ایجاد رخدادهای گردوغبار، یکی از عوامل اصلی شیوع زوال درختان بلوط محسوب میشود. در این مطالعه سعی شده تا به بررسی و تحلیل رخداد خشکسالی هواشناسی و ارتباط آن با رخداد تغییر اقلیم به عنوان یکی از عوامل تأثیرگذار، زوال بلوط در استان ایلام و در محدوده سایتهای مطالعاتی زوال بلوط سرابله شمالی و جنوبی پرداخته شود. مواد و روشهادر این تحقیق، اطلاعات روزانه بارش، دمای حداقل و حداکثر از ایستگاه سینوپتیک ایلام از بدو تأسیس تا پایان سال 2019 گرفته شد. به منظور بررسی خشکسالی هواشناسی و تعیین سالهای تر و خشک از شاخصهای بارش استاندارد SPI (تفاوت بارش از میانگین و تقسیم آن بر انحراف معیار) و شاخص SPEI (از اختلاف بین میزان بارش با میزان تبخیر و تعرق) استفاده گردید. این شاخصها در مقیاسهای زمانی 3، 6 و 12 ماهه و سالانه محاسبه و بر اساس طبقهبندی وضعیت خشکسالی تجزیهوتحلیل شدند. بهمنظور بررسی نقش تغییر اقلیم و شناسایی بارشها و دماهای مؤثر در وقوع پدیده خشکسالی، 4 شاخص بارشی و 8 شاخص دمایی معرفی شده توسط تیم متخصص در زمینه شناسایی شاخصهای تغییر آب و هوا که هر یک تغییرات میانگین یا حدی آب و هوا را توصیف میکنند توسط نرمافزار ClimPACT محاسبه و بههمراه پارامتر سرعت باد تجزیهوتحلیل گردیدند. همبستگی بین شاخصهای خشکسالی و تغییراقلیم، توسط آزمون رگرسیون و ضریب همبستگی پیرسون انجام شد. همچنین برای تعیین نقطه جهش یا تغییر ناگهانی مجموعه زمانی و معنیدار بودن پارامترها و همگنی آنها بهترتیب از آزمون آماری منکندال و آزمون Pettitt Test در سطح خطای 5 درصد و سطح اطمینان 95 استفاده شد. نتایجنتایج مطالعه نشان داد که میزان بیشترین بارش 5 روز متوالی از سال 1995 و مجموع سالانه بارش روزهای مرطوب و بیشترین بارشهای یک و دو روزه از سال 1998 به شکل غیرمعنادار کاهش یافته است. کاهش بارندگیها با افزایش حداکثرهای دمای هوا از سال 1998 و معنادار شدن و شدت یافتن آنها از سال 2007 تا سال 2015 و افزایش غیرمعنادار حداقلهای دما از سال 2002 و معنادار سرعت باد از سال 1996 موجب افزایش میزان تبخیر از سال 1998 شده و موجب گردیده از سال 1998 تحت تأثیر گرمایش جهانی شاهد وقوع خشکسالیهایی در مقیاس شش و دوازده ماهه و از سال 2003 در مقیاس سه ماهه باشیم. این خشکسالیهای سه ماهه بهعلت وقوع معنادار پدیده تغییر اقلیم در مقادیر حداکثرهای دما از سال 2007 موجب وقوع خشکسالیهای خفیفتر شش و دوازده ماهه و شدیدتر سه ماهه در محدوده سایتهای زوال بلوط شده است. وقوع این خشکسالیها با افزایش معنیدار درصد وقوع روزهای با دمای بالاتر از میانگین دما از سال 2007 موجب بروز خشکسالیهای شدیدتری از سال 2007 تا سال 2015 شده است، بهطوریکه به بیشترین مقدار خود در سال 2008 رسیده است که مصادف با اوج زوال درختان بلوط طی سالهای مورد مطالعه و تحت تأثیر وقوع پدیده تغییر اقلیم بوده است. نتیجهگیریشاخص خشکسالی SPEI در دورههای مطالعه شده نشانگر فراوانی و تداوم بیشتر خشکسالی اما با شدت کمتر از میزان شاخص SPI میباشد. بهعبارتی، بیانگر تأثیر افزایش دما در ماههای سرد سال علاوه بر ماههای خشک سال است که میتوان چنین استنباط کرد که دمای ماههای سرد سال نیز در این فاصله زمانی رو به افزایش بوده است. نتایج نشان داد عامل خشکسالی و تغییر اقلیم، به عنوان عوامل اصلی تأثیرگذار بر خشکیدگی درختان بلوط در جنگلهای استان ایلام بوده است. با توجه به روند کاهشی بارش و افزایشی دما در منطقه مورد مطالعه، رخداد مخاطرات اقلیمی و محیطی ناشی از آن همانند امواج گرمایی، خشکسالی و سیل نیز میتواند در آینده افزایش یابد.
فاطمه درگاهیان؛ سکینه لطفی نسب اصل
دوره 27، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 300-320
چکیده
در این مطالعه به بررسی و تحلیل روند تغییرات دههای نواحی اقلیمی حوضههای آبخیز کرخه، کارون و زهره-جراحی پرداخته شده است. برای این منظور از پایگاه داده شبکهای دما و بارش اسفزاری طی سالهای 1346-1395، با قدرت تفکیک مکانی ۱۵*۱۵ کیلومتر که در سیستم تصویر لامبرت مخروطی همشکل نگاشته شده استفاده شده است. در واقع چون این دو عنصر مهمترین ...
بیشتر
در این مطالعه به بررسی و تحلیل روند تغییرات دههای نواحی اقلیمی حوضههای آبخیز کرخه، کارون و زهره-جراحی پرداخته شده است. برای این منظور از پایگاه داده شبکهای دما و بارش اسفزاری طی سالهای 1346-1395، با قدرت تفکیک مکانی ۱۵*۱۵ کیلومتر که در سیستم تصویر لامبرت مخروطی همشکل نگاشته شده استفاده شده است. در واقع چون این دو عنصر مهمترین پیشران اقلیمی در منطقه مورد مطالعه محسوب و تغییرات سایر عناصر در این دو عنصر بیشتر نمایان میشود برای بررسی و تحلیل تغییرات نواحی اقلیمی از آنها استفاده شده است. بعد از تشکیل پایگاه دادهای به منظور شناسایی نواحی اقلیمی از تحلیل خوشهای و برای اعتبارسنجی آن از تحلیل ممیزی بهره گرفته شده است. تحلیل خوشهای بر روی 52 نمایه دما و بارش (میانگین ماهانه و سالانه، ضریب تغییرات ماهانه و سالانه دما و بارش) طی دورههای مختلف اجرا و نواحی و تغییرات آنها مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار گرفت. در نتیجه سه ناحیه اقلیمی از جمله ناحیه مرطوب و معتدل، ناحیه گرم و خشک و ناحیه بسیار گرم و خشک شناسایی شدند. همچنین نتایج نشان داد که به سمت دورههای اخیر ناحیه مرطوب علاوه بر اینکه از جابجایی مکانی برخوردار بوده است، از وسعت آن کاسته شده است به طوری که در دوره پنجم وسعت این ناحیه به کمتر از پنج درصد رسیده است.
حمیدرضا عباسی؛ محمدتقی کاشکی؛ محمدرضا راهداری؛ آزاده گوهردوست؛ سکینه لطفی نسب اصل
دوره 27، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 371-384
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی ویژگیهای رژیم بادی و پتانسیل حمل ماسه در ریگ سرخس واقع در گوشه شمال شرقی کشور است. بر همین اساس با استفاده از داده های سرعت و جهت باد ساعتی (1395-1366) ایستگاه سینوپتیک سرخس (تنها ایستگاه موجود در محدوده)، پتانسیل حمل ماسه و پارامترهای مرتبط با روش فرایبرگر (1979) محاسبه شدند و تغییرات مکانی و زمانی انرژی بادهای فرساینده ...
بیشتر
هدف از این پژوهش بررسی ویژگیهای رژیم بادی و پتانسیل حمل ماسه در ریگ سرخس واقع در گوشه شمال شرقی کشور است. بر همین اساس با استفاده از داده های سرعت و جهت باد ساعتی (1395-1366) ایستگاه سینوپتیک سرخس (تنها ایستگاه موجود در محدوده)، پتانسیل حمل ماسه و پارامترهای مرتبط با روش فرایبرگر (1979) محاسبه شدند و تغییرات مکانی و زمانی انرژی بادهای فرساینده بررسی شد. نتایج حاصل از شکل شناسی ریگ سرخس نشان داده است که مقدار74 درصد % محدوده ریگ را پهنه ماسه ای (که 36 درصد آن تثبیت شده) و مابقی 26% را نبکازار تشکیل داده است. جهت باد غالب محدوده عمدتا شمال غربی است که رسوبات را از اراضی کشاورزی بویژه در فصل آیش و همچنین رسوبات رودخانه مرزی تجن مخصوصا در قسمت های خشکیده مئآندری برداشت و منتقل می کند. نتایج دوره ای (1395-1366) پتانسیل حمل ماسه نشان داد که انرژی باد ریگ سرخس (DP=193 , UDI=7/0) در کلاس کم قرار دارد که بیشترین میزان مقدار در مرداد ماه ( VU 3/28) و کمترین در آبان ( VU 6/5) است. روند تغییرات پتانسیل حمل ماسه بیانگر افزایش چشم گیر پتانسیل حمل ماسه در سال 1395 برابر ( VU 781)، در سال 1394 برابر ( VU 387) و در سال 1393 برابر ( VU 533) است. بر این اساس، توانایی دبی ماسه برای این محدوده در حدود 51/13 مترمکعب در واحد عرض برآورد گردید. بر اساس مشاهدات میدانی، فعالیت ماسه های روان از شمال و جنوب به سمت مرکز ریگ کاهش می یابد؛ بطوریکه در روستاهای یاس تپه و تام رسول در قسمت شمالی ریگ سرخس، گنبدلی در شمال غربی و روستاهای نوروز آباد، صمد آباد و چاله زرد در قسمت جنوبی میزان تحرک ماسه های روان بیشتر می باشد.
