نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• میر منصور خلیقی ¹
• نعمت ا... خلیقی ²
• مهدی فرحپور ³

¹ دانشجوی دکتری دانشکدمنابع طبیعی دانشگاه تهران

² استادیار دانشکده مرتع و آبخیزداری دانشگاه گرگان

³ عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

با توجه به نقش شیوه‌های مختلف بهره‌برداری از مراتع و تاثیرآن در بهبود و تخریب مراتع و وجود شیوه‌های مختلف بهره‌برداری در کشور، اقدام به مقایسه شیوه‌های افرازی، مشاعی و شورایی دارای طرح مرتعداری و شیوه های مشاعی و شورایی بدون طرح مرتعداری از نظر وضعیت، تولید، گرایش، تعداد دام مازاد در واحد سطح و سطح حداقل مرتع ‌برای هر بهره‌بردار گردید و شیوه‌های مختلف از نظر این عوامل مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت تا بهترین شیوه یا شیوه‌ها از نظر حفظ پایداری اکولوژیکی معرفی گردد. سپس بررسی پایداری اجتماعی در بهره برداری از مراتع به وسیله پرسشنامه تحت شاخص‌های دخیل در امر مرتعداری (زمین، سرمایه و کار) مورد مطالعه قرار گرفت تا رابطه وضعیت اقتصادی و اجتماعی بهره‌برداران در هر شیوه با حفظ مراتع توسط انها به صورت توصیفی مورد سنجش قرار گیرد. در این راستا نقشه سامان عرفی حوزه سد امیرکبیر با 71 سامان تهیه و 24 سامان از 6 شیوه بهره برداری (هر یک چهار تکرار) جهت اندازه گیری عوامل ذکر شده انتخاب گردید.  پس از بحث ونتیجه گیری در مورد هریک از شیوه های بهره برداری نمایش عمیق و تنگاتنگ پایداری اکولوژیکی و پایداری اجتماعی مشاهده گردید.عدم تفاوت معنی‌دار مراتع طرح‌دار و بدون طرح در هر یک از شیوه‌هاومشاهده تفاوت‌ همراستای اکولوژیکی واجتماعی مراتع ، ناشی از شیوه‌های مدیریتی افرازی، مشاعی و شورایی نتایج دیگر این تحقیق می‌باشد. درپایان شیوه افرازی طرح‌دار با تأکید بر قسمت افرازی بودن، نه طرح‌دار بودن، به عنوان مطلوب‌ترین شیوه در جهت حغظ وضعیت و بهبود مراتع، تعداد دام مازاد کمتر و سطح حداقل مرتع بیشتر برای هر بهره‌بردار معرفی گردید و پایداری اجتماعی مطلوبتر ابن شیوه، موثر در این برتری شناخته شد.

کلیدواژه‌ها

• شیوه های بهره برداری
• پایداری اکولوژیکی
• پایداری اجتماعی
• دام مازاد در واحد سطح
• سطح حداقل مرتع برای هر بهره بردار
• طرح مرتعداری

عنوان مقاله [English]

Study of ecological and social sustenance of different exploitation methods (Case study: Karaj river watershed)

نویسندگان [English]

• Mir mansur Khalighi ¹
• Nemat Khalighi ²
• Mahdi Farahpoor ³

چکیده [English]

According to influences of different exploitation methods of Rangelands on welfare or demolition of rangelands and existing of different methods in Iran, identification, assessment and comparison of different exploitation methods was taken action from condition, trend, production, extra animal unit on the area unit and minimum area for each user on each units of exploitation of Amirkabir dam watershed. For reaching to these results, Individual ranching, group ranching and Shoraee method with range plans and group ranching and Shoraee method without Range plans had been chosen and assessed.
At the end with the comparison of these methods and comparison of rangelands with range plans and without range plans was proved that Range managements projects in this zone have not been succeeded and Individual ranching method with range plans , with emphasis on individual part was chosen as the best exploitation method of this zone for welfare and keeping safe of Range lands.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Exploitation methods
• Ecological sustenance
• social sustenance. Extra animal unit on the area unit
• Minimum area for each user
• Range plans