نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد جعفری ¹
• فاطمه پناهی ²
• حسن احمدی ¹
• حمیدرضا عباسی ³
• محمد موسوی ⁴
• محمد علی زارع ⁵
• علی طویلی ⁶

¹ استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

² دانش آموخته کارشناسی ارشدبیابانزدایی دانشکده منابع طبیعی تهران

³ مربی پژوهشی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

⁴ کارشناس ارشد سازمان جنگلها و مراتع کشور

⁵ دانشجوی دکترای مرتعداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

⁶ استادیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

پدیده بیابان­زایی با مشکلات ناشی از آن بیشترین نمود عینی خود را بر خاک به­جا می­گذارد، بنابراین اگر به طریقی بتوان تغییرات ایجادشده در خاک را مورد ارزیابی قرار داد شدت بیابانی شدن منطقه مشخص می­شود. در این تحقیق شاخص­های EC، عمق خاک، بافت و میزان  سنگریزه عمقی برای بررسی معیار خاک جهت ارزیابی شدت بیابان­زایی پیشنهاد شده است و عرصه­هایی در استان قم با وضعیت­های مختلف از لحاظ بیابانی شدن شامل عرصه سلیمان با خطر بیابانی شدن کم، گازران عرصه در معرض خطر بیابانی شدن و حسین­آباد میش­مست به عنوان عرصه بیابانی انتخاب شدند. در هر منطقه 5 تکرار برای نمونه­های خاک در نظر گرفته شد و دو لایه سطحی و عمقی در پروفیل­ها مورد مطالعه قرار گرفتند و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک در آزمایشگاه اندازه­گیری شدند. جهت بررسی ویژگیهای مختلف خاک در هر ایستگاه در خاک سطحی و تحتانی و اثر متقابل آنها بر یکدیگر از طرح کرتهای خرد شده استفاده شد. توان بالفعل بیابان­زایی در هر منطقه و در هر واحد خاک با استفاده از فرمول  بدست آمد که در آن  توان بالفعل بیابان­زایی،وضعیت بالفعل بیابان­زایی هر یک از شاخص­ها و n تعداد شاخص­ها می­باشد. شدت بیابان­زایی در هر سه منطقه متوسط برآورد شد. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که میان ایستگاهها از نظر سنگریزه و بافت اختلاف معنی­دار وجود دارد و نتایج حاصل از آزمون دانکن ایستگاه­های گازران و سلیمان را در یک زیر­مجموعه قرار داد. روش بکار رفته در این تحقیق با توجه به بانک اطلاعاتی خاک کشور و سازگار با اقلیم خشک و نیمه­خشک طراحی شده است. از معایب آن می­توان به امتیازدهی این روش اشاره کرد که دامنه امتیازدهی را محدود کرده است. بی­تردید نتایج حاصل از معیار خاک باید با دیگر معیار­ها مانند اقلیم، پوشش،آب و... جمع­بندی شود تا بتوان در مورد وضعیت بالفعل پدیده بیابان­زایی در یک منطقه ارزیابی لازم را انجام داد. نتایج بدست آمده کمک خواهد کرد تا وضعیت بیابان­زایی از منظر خاک در کشور گامی به جلو بر­دارد و شاخص­هایی مطابق الگوی ایرانی ارائه گردد.
 

کلیدواژه‌ها

• بیابان‌زایی
• خاک
• معیار
• شاخص
• ارزیابی
• قم

عنوان مقاله [English]

Assessment of soil criteria indices for desertification studies in Ghom province

نویسندگان [English]

• Mohammad Jafari ¹
• Fatemeh Panahi ²
• Hasan Ahmadi ¹
• Hamid reza Abbasi ³
• Mohammad Musavi ⁴
• Mohammad ali Zare ⁵
• Ali Tavili ⁶

چکیده [English]

The desertification phenomenon with all the problems it causes , most great effect will remain in soil, so by assessing soil variations we can reach the intensity of desertification. In the Iranian model for desertification assessment some indices including EC, soil depth, soil texture and the amount of subsoil gravel are recommended in order to assess the intensity of desertification. Here, we chose fields in different environments such as Soleyman, low desertification risk, Gazeran, desertification risk & Hossein Abad Mish Mast, already desertified field. We selected 5 profiles in each station and studied topsoil and subsoil layers in each profile and measured soil’s physical and chemical properties in the laboratory. We used spilt plots design to regard different properties of soil in each station in topsoil and subsoil and their effects on each other. In order to appoint the desertification potential in each area and in each soil unit we used the formula following:  where x is score of soil indicator and x are scores of Ec, depth, and texture and subsoil gravel rate. The obtained results based on this formula indicate that the desertification of each area is moderate. Statistical analysis showed a meaningful difference for gravel and texture. The results of Duncan test selected Soleyman and Gazeran stations in one unit subset. The method used here is designed according to soil information bank and apt to arid and semiarid climate. Of its defects we can point the unreality of its scoring because there is just 4 degrees for the intensity of desertification which limits the range of scoring. Certainly in order to evaluate the desertification phenomenon we should match the results with other sections’ results. Their results will help to precede the desertification evaluation and present indices fit to Iran pattern and conditions.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• desertification
• soil
• Index
• Criteria
• Assessment
• Qom