نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حمیدرضا سعیدی گراغانی ¹
• قدرت اله حیدری ²
• حسین بارانی ³
• سید زکریا علوی ⁴

¹ نویسنده مسئول، کارشناس ارشد مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

² استادیار، گروه مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

³ استادیار، گروه مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ایران

⁴ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه مازندران، ساری، ایران

چکیده

رویکرد کلی‌نگر و اکوسیستمی در مدیریت مراتع کشور اقتضا می‌کند تا تمـامی اجزای اکوسیـستـم و روابط آنها به‌خوبی شناخته شوند. این شناخت لازمه مدیریت پایدار و برنامه‌ریزی صحیح در مراتع است. هدف کلی این تحقیق تحلیل همبستگی و تأثیر رعایت شاخص‌های مدیریت چرایی بر وضعیت و تولید علوفه مراتع در سه نظام بهره‌برداری شورایی، مشاعی و افرازی سامان‌های عرفی مراتع ییلاقی دماوند در شهرستان آمل است. در این راستا 15 سامان عرفی انتخاب و با توجه به اهداف و فرضیات تحقیق، 88 پرسش‌نامه از طریق مصاحبه مستقیم با بهره‌برداران در منطقه تکمیل شد. ابزار تحقیق برای تعیین وضعیت و تولید علوفه سامان‌های عرفی نمونه به‌ترتیب روش چهار فاکتوری تعدیل شده و روش قطع و توزین بود، که به ‌صورت میدانی جمع‌آوری شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بین هشت شاخص مدیریت چرایی سامان‌های عرفی با وضعیت و میزان تولید علوفه مرتع رابطه مثبت معنی‌داری در سطح 99 درصد وجود دارد. همچنین نتایج تحلیل همبستگی تک تک شاخص‌های مدیریت چرایی با وضعیت مرتع نشان داد که بین سه نظام رعایت برنامه زمان ورود دام به مرتع، رعایت برنامه زمان خروج دام از مرتع و رعایت تعداد دام مجاز توسط بهره‌برداران با وضعیت مراتع در سامان‌های عرفی مختلف رابطه معنی‌داری وجود ندارد. اما سایر شاخص‌های مدیریت چرایی با وضعیت مراتع در سامان‌های عرفی مختلف دارای رابطه معنی‌داری بود و بیشترین میزان همبستگی مطلق مربوط به رعایت شاخص برنامه قرق در مرتع بود.

کلیدواژه‌ها

• وضعیت مرتع
• تولید علوفه مرتع
• مدیریت چرا
• نظام بهره‌برداری
• مراتع ییلاقی دماوند

عنوان مقاله [English]

Effects of grazing management on rangeland condition and forage production under different utilization systems (Case study: Damavand Summer Rangeland in Amol County)

نویسندگان [English]

• Hamidreza Saeedi Geraghani ¹
• Ghodratollah Heydari ²
• Hosein Barani ³
• Seyed Zakaria Alavi ⁴

چکیده [English]

Holistic ecosystem approach in range management requires knowledge on all ecosystem components and their relationships. This is essential for sustainable management and proper planning in rangelands. The main objective of this study was to evaluate the effects of grazing management indices on range condition and forage production under three methods of utilization including collective property, private property and council property. The study was carried out in Damavand summer rangeland in Amol county, Mazandaran province. In this regard, 15 ranches were selected and according to the research objectives and hypotheses, 88 questionnaires were completed through direct interviews with exploiters in the region. Range condition was determined using four-factor method and forage production was estimated by clipping method. The results of this study indicated that there was a significant positive correlation between the eight indicators of grazing management and range condition and forage production at 1% level of significance. In addition, the results of correlation analysis between individual items or indicators of grazing management and range condition showed that there was no significant correlation between three items (including considering the proper time of beginning and ending of grazing in rangeland and the number of allowable livestock by ranchers) and range condition in different ranches. However, other indicators of grazing management showed significant correlation with range condition and the highest correlation was obtained for exclosure program.

کلیدواژه‌ها [English]

• Rangeland condition
• forage production
• Grazing management
• methods of utilization
• Damavand summer rangeland