نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کیان نجفی تیره‌شبانکاره ¹
• عادل جلیلی ²
• نعمت ا... خراسانی ³
• زیبا جم زاد ²
• یونس عصری ⁴

¹ استادیار پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی هرمزگان

² استاد پژوهشی، مؤسسه‌ تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

³ استاد بازنشسته، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران

⁴ دانشیار پژوهشی، مؤسسه‌ تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

منطقه‌ حفاظت شده‌ گنو که بلندی قله‌ آن 2347 متر از سطح دریا ارتفاع دارد در شمال­غربی بندرعباس واقع شده است. در این تحقیق بانک بذر خاک در جوامع مختلف گیاهی منطقه بررسی شد. بانک بذر خاک در تأمین تجدید حیات پوشش گیاهی بعد از تخریب نقش دارد. در مناطق حفاظت­ شده شناخت نوع بانک بذر خاک از لحاظ ظرفیت تولید بانک بذر پایدار و نا‌پایدار برای حفظ گونه‌های موجود به­خصوص گونه‌های نادر و انحصاری ارزشمند است. در این پژوهش نمونه‌برداری از بانک بذر خاک در فصل رکود رشد پوشش گیاهی و پیش از شروع بارندگیها در منطقه، انجام شد. نقاط نمونه‌برداری برای تعیین ذخایر بذری خاک از50 نقطه در هر دو ژرفای 5-0 و10-5 سانتی‌متری از سطح خاک در هر قطعه‌ نمونه، در مجموع 135 قطعه نمونه در محل بررسی جامعه­شناسی گیاهی انتخاب شدند. نمونه‌ خاکهای هر لایه­ برداشت شده در هر قطعه نمونه‌ که از 50 تکرار برای هر لایه برداشت شده بود ترکیب شد و سه زیرنمونه به ضخامت1 سانتی‌متر در سطح سینی‌هایی که بستر آن دارای شن ضدعفونی شده بود گسترده شد. سینی‌های محتوی نمونه‌ها در گلخانه قرار داده شدند و به­طور منظم آبیاری شدند. در این پژوهش، پتانسیل ذخایر بذری خاک از نظر پایداری بذر در خاک بررسی و نشان داد که از جنبه‌های گوناگون ازجمله تراکم بذر در متر‌مربع در ژرفاهای مختلف خاک و نوع شکل زیستی گونه‌ها در جوامع مختلف، تفاوت معنی­داری دارند. در بین شکلهای زیستی، تروفیت‌ها در بانک بذر خاک فراوانتر هستند و گونه‌های درختی و درختچه‌ای اندک و گونه‌های با بانک بذر پایدار در خاک به­طور عمده یکساله‌ها می‌باشند. از 810  نمونه‌ بانک بذر خاک کاشته شده در گلخانه 3934 بذر جوانه زده که از این شمار 2933 بذر مربوط به ژرفای 5-0 و 1001 بذر مربوط به ژرفای 10- 5 سانتی‌متری خاک می‌باشد. در مجموع این شمار بذر مربوط به 163 گونه می‌باشد که 44 گونه‌ آن دارای بانک بذر پایدار می‌باشد. گونه‌هایی که در واحدهای نمونه‌برداری بانک بذر خاک دست‌کم دو بذر در ژرفای10- 5 سانتی‌متری خاک داشتند به­عنوان گونه‌ای با بانک بذر پایدار مورد توجه قرار گرفتند. سایر گونه‌های موجود در منطقه که بدون بانک بذر پایدار می‌باشند نسبت به تخریب آسیب­پذیرند، به­عبارت دیگر اگر پوشش سرپا تخریب شود امکان تجدید حیات آنها میسر نخواهد شد.

کلیدواژه‌ها

• بندرعباس
• شکلهای زیستی
• بانک بذر خاک
• بانک بذر پایدار
• منطقه‌ حفاظت شده‌ گنو

عنوان مقاله [English]

Investigation on soil seed bank in plant communities of Genu protected area

نویسندگان [English]

• Kian Nadjafi-Tireh-Shabankareh ¹
• Adel Jalili ²
• Nemat Alah Khorasani ³
• Ziba Jamzad ²
• Younes Asri ⁴

¹ Assistant Professor, Research Center for Agriculture & Natural Resources of Hormozgan Province, Hormozgan, Iran

² Professor, Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran

³ Professor, Faculty of Natural Resources, Tehran University, Karaj, Iran

⁴ Associate Professor, Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran

چکیده [English]

Genu protected area is located in the north–west of Bandar Abbas and its summit is 2347 meters above sea level. In this study, soil seed bank was investigated in vegetation communities. Soil seed bank plays a role in the revival of vegetation after degradation. In protected areas, understanding of the type of soil seed bank in terms of the production capacity of persistent and non-persistent seed bank is valuable to preserve the species especially endemic and rare species. In this study, sampling of the soil seed bank was conducted before precipitation. Sampling points were selected from 50 points in both depths of 0-5 and 5-10 cm of the soil surface to determine soil seed reserves. A total of 135 samples were selected for the study of plant sociology. Trays containing the samples were placed in a greenhouse and were irrigated regularly. In this research, the potential of soil seed reserves was investigated in terms of seed persistence in soil, and according to the results, significant differences were found in terms of seed density per meter square at different depths of soil and the life form of species in different communities. Among life forms, therophytes were more abundant in the soil seed bank while tree and shrub species were scarce. Species with persistent soil seed bank was mainly annuals. From 810 samples of soil seed bank, cultivated in the greenhouse, 3934 seeds were germinated of which 2933 and 1001 seeds were related to the depths of 0-5 and 5-10 cm of soil surface, respectively. In total, the number of seeds was related to 163 species of which 44 species had persistent seed bank. Species in the sampling units of soil seed bank with at least two seeds in the depth of 5-10 cm of the soil surface were considered as species with persistent seed bank. Other species in the region which had non-persistent seed bank were more vulnerable to degradation. In other words, if the vegetation is destroyed, they will not be able to revive.

کلیدواژه‌ها [English]

• Genu Protected Area
• Bandar Abbass
• life forms
• persistent soil seed bank
• Soil seed bank