نسیم شعبانی؛ مصطفی ترکش اصفهانی؛ علیرضا رجبی مظهر؛ نفیسه صلاحی مقدم؛ پیمان اکبرزاده؛ حسن شادمان؛ مهدی خوشبخت
دوره 32، شماره 2 ، تیر 1404، ، صفحه 185-200
چکیده
سابقه و هدف تغییرات اقلیمی به‌عنوان یکی از تهدیدات جدی برای تنوع زیستی در اکوسیستم‌های طبیعی شناخته می‌شود که تأثیرات عمده‌ای بر بقا، عملکرد و پراکنش گونه‌های گیاهی و جانوری دارد. این تغییرات می‌توانند باعث تغییر در نرخ‌های جمعیتی، انقراض گونه‌ها و تغییرات در پراکنش رویشگاه‌های گیاهی شوند. بنابراین، درک دقیق از جایگاه اقلیمی ...
بیشتر
سابقه و هدف تغییرات اقلیمی به‌عنوان یکی از تهدیدات جدی برای تنوع زیستی در اکوسیستم‌های طبیعی شناخته می‌شود که تأثیرات عمده‌ای بر بقا، عملکرد و پراکنش گونه‌های گیاهی و جانوری دارد. این تغییرات می‌توانند باعث تغییر در نرخ‌های جمعیتی، انقراض گونه‌ها و تغییرات در پراکنش رویشگاه‌های گیاهی شوند. بنابراین، درک دقیق از جایگاه اقلیمی گونه‌ها و پیش‌بینی واکنش آن‌ها به تغییرات اقلیمی برای مدیریت منابع طبیعی ضروری است. مدل‌های پراکنش گونه‌ای (SDMs) ابزارهای مفیدی برای پیش‌بینی تغییرات رویشگاه‌ها و ارزیابی تأثیرات آینده تغییرات اقلیمی هستند. در این مطالعه، عملکرد سه مدل پراکنش گونه‌ای شامل: مدل حداکثر آنتروپی (Maxent)، تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک (ENFA) و رگرسیون غیرپارامتریک مضربی (NPMR) مورد مقایسه قرار گرفته است و اثر تغییر اقلیم بر پراکنش رویشگاه گونه گون گزی طی سال‌های 2050 و 2100 تحت سناریوی HadGEM-RCP 4.5 با استفاده از بهترین مدل بررسی شده است. مواد و روش ها استان اصفهان با مساحتی بالغ بر 107 هزار کیلومتر مربع به دلیل تنوع ارتفاعی گسترده (707 متر تا حدود 4000 متر)، اقالیم رویشی مختلفی (نیمه بیابانی، استپی، نیمه استپی، جنگل‌های خشک و کوه‌های مرتفع) را در بر‌می‌گیرد. گونه گیاهی گون گزی (Astragalus adscendens) به عنوان یک گونه بومی و مهم مراتع ایران شناخته می‌شود. به منظور مدل‌سازی این گونه، 70 سایت حضور و 70 سایت عدم حضور گونه با استفاده از روش تصادفی طبقه بندی شده از نقشه تیپ گیاهی استان اصفهان استخراج شد. همچنین تعداد 70 سایت جدید با استفاده از دستگاه موقعیت یاب جهانیGPS از طریق بازدید میدانی در شهرستان‌های سمیرم و فریدونشهر به عنوان داده‌های ارزیابی مدل برداشت و استفاده گردید. تعداد 22 لایه محیطی شامل سه متغیر فیزیوگرافی (شیب، جهت و ارتفاع) و 19 متغیر زیست اقلیمی در سه دوره زمانی حال حاضر و سال‌های2050 و 2100 تحت سناریوی اقلیمی 5/4RCP و مدل گردش عمومی HadGEM2 تهیه شدند، این متغیرها از سه پارامتر اصلی شامل بارش ماهانه، دمای حداقل و حاکثر ماهانه استخراج می‌گردند. تمامی لایه‌های محیطی با اندازه پیکسل یک کیلومتر‌مربع آماده‌سازی شدند. در نهایت سه روش مدل‌سازی شامل مدل حداکثر آنتروپی (Maxent)، تحلیل عاملی آشیان اکولوژیک (ENFA) و رگرسیون غیرپارامتریک مضربی (NPMR) برای پیش‌بینی پراکنش گونه گون گزی استفاده شد. نتایج هر سه مدل عملکرد مناسبی جهت پیش بینی رویشگاه گونه گون گزی ارائه کردند (0.85AUC>). کاهش سطح رویشگاه در هر سه مدل، تحت سناریوی تغییر اقلیم HadGEM-RCP 4.5 قابل مشاهده است. بارش سالانه به‌عنوان مهمترین عامل محیطی مؤثربر پراکنش گونه گیاهی گون گزی شناسایی شد. منحنی‌های پاسخ گونه نسبت به متغیرهای محیطی مؤثر مستخرج از مدل‌های Maxent و NPMR نشان می‌دهند که گونه گون گزی در بارش‌های بیش از 350 میلی‌متر و ارتفاعات بالای 2500 متر حضور بیشتری دارد. شکل منحنی عکس‌العمل گونه گون گزی نسبت به شیب صعودی بوده و نشان می‌دهد که احتمال حضور گونه با افزایش شیب، بیشتر می‌شود. بر اساس ارزیابی مدل، عملکرد مدل Maxent نسبت به سایر مدل‌ها بهتر است و از شاخص AUC بالاتری برخودار است. نتیجه گیری تغییرات اقلیمی، به ویژه کاهش بارش و افزایش دما، تأثیرات منفی جدی بر پراکنش گونه گون گزی خواهند داشت بطوری‌که تا سال 2100، حضور گونه گون گزی در استان اصفهان به ویژه در منطقه فریدونشهر (غرب استان) به شدت کاهش می‌یابد و تنها در ارتفاعات پادنا در منطقه سمیرم، به صورت لکه‌هایی در مناطق مرتفع قابل مشاهده خواهد بود. لازم به ذکر است مدل‌های پراکنش گونه‌ای استفاده شده در این تحقیق صرفاً شرایط اقلیمی و توپوگرافی را در نظر گرفته است و سایر عوامل مؤثر همچون ویژگی‌های خاک، عوامل مدیریتی و برهم‌کنش‌های زیستی در آن لحاظ نشده‌اند. ازاین‌رو، نتایج ارائه‌شده می‌توانند برآوردی کلی از پراکنش بالقوه گونه تحت سناریو اقلیمی HadGEM-RCP 4.5 باشند ولی برای مدیریت دقیق‌تر رویشگاه، بررسی سایر عوامل محیطی و زیستی ضروری است.
سیدمهرداد کاظمی؛ حمیدرضا کریم زاده؛ حسین بشری؛ مصطفی ترکش اصفهانی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، ، صفحه 789-804
چکیده
با توجه به نقش و اهمیت چرای دام بر تغییرات پوشش‌گیاهی، این تحقیق برای مطالعه تأثیر شدت‌های مختلف چرای دام بر پارامترهای پوشش گیاهی مراتع شهرستان علویجه در استان اصفهان انجام شد بدین‌منظور سه مکان مرتعی با شدت‌های مختلف چرایی سبک، متوسط و سنگین و با شرایط اکولوژیک مشابه انتخاب شد. چهار ترانسکت (دو ترانسکت موازی و دو ترانسکت عمود ...
بیشتر
با توجه به نقش و اهمیت چرای دام بر تغییرات پوشش‌گیاهی، این تحقیق برای مطالعه تأثیر شدت‌های مختلف چرای دام بر پارامترهای پوشش گیاهی مراتع شهرستان علویجه در استان اصفهان انجام شد بدین‌منظور سه مکان مرتعی با شدت‌های مختلف چرایی سبک، متوسط و سنگین و با شرایط اکولوژیک مشابه انتخاب شد. چهار ترانسکت (دو ترانسکت موازی و دو ترانسکت عمود بر شیب عمومی منطقه) به طول 100 متر در هر منطقه مستقر و در راستای هر ترانسکت، 10 پلات به روش تصادفی- سیستماتیک مستقر و در هر پلات نام علمی گونه‌ها، کلاس خوشخوراکی، تراکم و درصد پوشش تاجی گیاهان ثبت گردید. شاخص‌های غنای مارگالف، تنوع و یکنواختی شانون-واینر و نیز منحنی فراوانی رتبه‌ای محاسبه شد. به‌منظور مقایسه شاخص‌های پوشش گیاهی، از آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه (5% = α) استفاده گردید. شاخص‌های تراکم و پوشش تاجی در شرایط چرای سبک و متوسط بیشتر از چرای سنگین می‌باشد و بین هر سه مکان مرتعی اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0 > P). ترکیب گونه‌ای دو مکان چرای سبک و متوسط به‌طور عمده شامل گیاهان کلاس ІІ و به‌ترتیب برابر با 72 و 54 درصد می‌باشد. در شرایط چرای سنگین، غالب بودن با گونه‌های کلاس ІІІ می‌باشد که برابر با 69 درصد محاسبه گردید. بین مناطق چرای سبک و سنگین، از لحاظ شاخص‌های تنوع، غنا و یکنواختی اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0 > P). دو منطقه چرای سبک و متوسط، از مدل لوگ نرمال که نشان‌دهنده جوامعی پایدار می‌باشند تبعیت می‌کند، در حالی‌که منطقه چرای سنگین از مدل سری لوگ که بیانگر جوامعی شکننده است، تبعیت می‌کند. نتایج تحلیل فزونگی (RDA) نشان داد که سه تیپ گیاهی با ترکیب گیاهی متفاوت، منطبق با سطوح مختلف چرای دام وجود دارد. به‌طور کلی، چرای سبک و متوسط از نظر پوشش‌گیاهی در شرایط ایده‌آلی قرار دارند، بنابراین با توجه به اینکه مناطق خشک و نیمه‌خشک، اکوسیستم‌های حساس و شکننده‌ای هستند باید در مدیریت چرا این مناطق ملاحظات بیولوژیکی مورد توجه قرار گیرد.
سیدمهرداد کاظمی؛ حمیدرضا کریم زاده؛ مصطفی ترکش اصفهانی؛ حسین بشری
دوره 25، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 536-546
چکیده
خاک از مهمترین مؤلفه‌های اکوسیستم‌های مرتعی است و ارزیابی اثرات ناشی از نحوه مدیریت بر ویژگی‌های ساختاری و عملکردی اکوسیستم، می‌تواند راهنمای موثری جهت برنامه‌های اصلاح و بهره‌برداری صحیح از مراتع باشد. این مطالعه با هدف، بررسی تاثیر قرق بلندمدت (33 ساله) و چرای تناوبی- استراحتی بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک در منطقه نیمه‌خشک ...
بیشتر
خاک از مهمترین مؤلفه‌های اکوسیستم‌های مرتعی است و ارزیابی اثرات ناشی از نحوه مدیریت بر ویژگی‌های ساختاری و عملکردی اکوسیستم، می‌تواند راهنمای موثری جهت برنامه‌های اصلاح و بهره‌برداری صحیح از مراتع باشد. این مطالعه با هدف، بررسی تاثیر قرق بلندمدت (33 ساله) و چرای تناوبی- استراحتی بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک در منطقه نیمه‌خشک ایستگاه تحقیقات شهید حمزوی حنا واقع در شهرستان سمیرم استان اصفهان انجام گرفت. برای انجام این تحقیق، در هر منطقه شش ترانسکت 100 متری و در هر ترانسکت سه پلات 2 مترمربعی بصورت تصادفی– سیستماتیک مستقر گردید. سپس در هر پلات، دو نمونه مرکب خاک (4 نقطه رأس و مرکز پلات) از دو عمق 10-0 و 30-10 سانتی‌متری و در مجموع تعداد 72 نمونه خاک برداشت شد. سپس عوامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم، ماده آلی، فسفر قابل جذب، ازت کل، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، درصد رطوبت اشباع، ظرفیت تبادل کاتیونی، درصد ذرات رس، سیلت، شن و شن خیلی ریز در آزمایشگاه تعیین شد. به منظور مقایسه میانگین خصوصیات خاک دو منطقه قرق و چرای تناوبی- استراحتی، از آزمون t مستقل استفاده گردید. نتایج نشان داد که چرای تناوبی- استراحتی، باعث بهبود ویژگی‌های مورد مطالعه خاک در این مراتع شده است. چرای تناوبی- استراحتی تأثیر معنی‌داری (5% = α) بر تمام خصوصیات اندازه‌گیری شده به جز اسیدیته، درصد رطوبت اشباع، منیزیم، درصد ذرات سیلت، شن و شن خیلی ریز داشته است. به طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که چرای تناوبی- استراحتی و استفاده از سیستم‌های چرایی، علاوه بر کاهش هزینه و کسب رضایت دامداران، در حفظ و سلامت اکوسیستم مناطق نیمه‌خشک نسبت به قرق بلندمدت موفق‌تر عمل می‌کند.
