کاظم ساعدی؛ عادل سپهری؛ محمد پسرک لی؛ حسین قره داغی؛ رضا عزیزی نژاد
دوره 21، شماره 3 ، آذر 1393، ، صفحه 518-529
چکیده
در بیشتر مراتع کشور، چرای دام با ذوب شدن برف شروع و تا زمان آغاز بارش برف ادامه دارد. به نظر میرسد که این روش سنتی تطابق چندانی با مبانی علم مرتع‌داری ندارد. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر این سیستم چرایی متداول بر برخی از ویژگی‌های ریخت‌شناختی گیاهی دو گونه Bromus tomentellus و Ferula haussknekhtii در طول سال‌های 89 و 90 در مراتع منطقه سارال استان کردستان ...
بیشتر
در بیشتر مراتع کشور، چرای دام با ذوب شدن برف شروع و تا زمان آغاز بارش برف ادامه دارد. به نظر میرسد که این روش سنتی تطابق چندانی با مبانی علم مرتع‌داری ندارد. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر این سیستم چرایی متداول بر برخی از ویژگی‌های ریخت‌شناختی گیاهی دو گونه Bromus tomentellus و Ferula haussknekhtii در طول سال‌های 89 و 90 در مراتع منطقه سارال استان کردستان انجام شد. قرق 30 ساله ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی و منابع طبیعی سارال بهعنوان مرتع شاهد انتخاب شد. در هر یک از این دو سال بخشی همگن با داخل قرق انتخاب و از ورود دام به این بخش‌ها نیز جلوگیری شد. در مراحل مختلف رویشی اقدام به اندازهگیری ویژگی‌های ریخت‌شناختی قطر کوچک و بزرگ یقه، قطر کوچک و بزرگ تاج و ارتفاع 10 پایه از گونه‌های مذکور شد. برای اندازهگیری شدت برداشت، رویش سالانه تعداد 30 پایه از هر گونه در هر سال قطع و توزین شد. برای تجزیه آماری داده‌ها از تجزیه مرکّب با طرح پایه کاملاً تصادفی نامتعادل استفاده شد. تمامی مراحل تجزیه داده‌ها ازجمله مقایسه میانگین آنها به روش دانکن انجام شد. چرای مداوم به میزان 82 درصد به طور معنیداری باعث افزایش قطر یقه و قطر تاج گونه Bromus tomentellus شده است، اما ویژگی ارتفاع با توجه به شرایط سال در دو تیمار اصلی چرا و عدم چرا رفتار متفاوتی نشان داد. هر سه پارامتر مورد مطالعه بر روی گونه Ferula haussknekhtii بشدت تحت تأثیر چرای مداوم به میزان 86 درصد قرار گرفتند. در این گونه، به طور کلی شرایط سال توانسته است یقه گیاه را بیشتر از دو ویژگی دیگر تحت تأثیر قرار دهد. در هر دو گونه، پایه‌های چرا نشده بیشتر از پایه‌های چرا شده توانستند به بارندگی‌های به‌موقع واکنش نشان دهند.
اعظم خسروی مشیزی؛ غلامعلی حشمتی؛ عادل سپهری؛ حسین آذرنیوند
دوره 18، شماره 2 ، شهریور 1390، ، صفحه 244-257
چکیده
هدف از این مطالعه معرفی آستانه عملکردی با توجه به تغییرات فرایندهای اکولوژیک در طول گرادیان چرا بهمنظور شناسایی مناطق تخریبیافته بود. به همین منظور بر روی داده‌های سه ویژگی عملکردی پایداری، نفوذپذیری و چرخه موادغذایی خاک، دو مدل خطی و سه مدل غیرخطی (نمایی، رگرسیون تکهای و سیگموئید لجستیک) برازش داده شد. در مقایسه با مدلهای ...
بیشتر
هدف از این مطالعه معرفی آستانه عملکردی با توجه به تغییرات فرایندهای اکولوژیک در طول گرادیان چرا بهمنظور شناسایی مناطق تخریبیافته بود. به همین منظور بر روی داده‌های سه ویژگی عملکردی پایداری، نفوذپذیری و چرخه موادغذایی خاک، دو مدل خطی و سه مدل غیرخطی (نمایی، رگرسیون تکهای و سیگموئید لجستیک) برازش داده شد. در مقایسه با مدلهای خطی، دو مدل غیرخطی (نمایی و رگرسیون تکهای) بهترین مدلهای برازش داده شده بودند که این امر بیانگر وجود آستانه در فرایندهای اکولوژیک تحت تأثیر گرادیان چرا می‌باشد. بر طبق نتایج بدستآمده عملکرد اکوسیستم در نزدیک آبشخور بشدت کاهش یافته که توجه خاصی را از سوی مدیران میطلبد. بنابراین عبور از آستانه ساختاری، حضور گیاهان مهاجم و لگدکوبی دام را می‌توان از عوامل کاهش عملکرد در نزدیک آبشخور و وقوع آستانه عملکردی دانست. با توجه به نتایج بدستآمده مطالعات در جهت شناسایی آستانه در اکوسیستم مرتعی توصیه میشود، زیرا آستانه مدیران را در جلوگیری از تخریب مناطق سالم و یا تخریب بیشتر مناطق تخریبیافته کمک مینماید و گامی جدی در جهت مدیریت پایدار در اکوسیستمهای مرتعی می‌باشد.
اعظم خسروی مشیزی؛ غلامعلی حشمتی؛ عادل سپهری؛ حسین آذرنیوند
دوره 17، شماره 4 ، دی 1389، ، صفحه 549-563
چکیده
از آنجا که در مطالعات گذشته ارتباط معنیداری بین تاج پوشش کل و فاصله از آبشخور پیدا نشده بود. در این تحقیق گونه‌های گیاهی براساس فرم رویشی (درختچه، بوته، علفگندمی چندساله، پهنبرگ علفی یکساله و چندساله) و همچنین کلاس‌های خوشخوراکی ( I، P و PI) طبقه‌بندی شده و با استفاده از آنالیز تجزیه واریانس یکطرفه تغییرات آنها با فاصله از ...
بیشتر
از آنجا که در مطالعات گذشته ارتباط معنیداری بین تاج پوشش کل و فاصله از آبشخور پیدا نشده بود. در این تحقیق گونه‌های گیاهی براساس فرم رویشی (درختچه، بوته، علفگندمی چندساله، پهنبرگ علفی یکساله و چندساله) و همچنین کلاس‌های خوشخوراکی ( I، P و PI) طبقه‌بندی شده و با استفاده از آنالیز تجزیه واریانس یکطرفه تغییرات آنها با فاصله از آبشخور و جهت‌های هشت‌گانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که جهت‌های هشت‌گانه تأثیر معنیداری بر تاج پوشش فرم‌های رویشی و کلاس‌های خوشخوراکی ندارند. اما فرم‌های رویشی و کلاس‌های خوشخوراکی با توجه به فاصله از آبشخور، دارای واکنش‌های متفاوتی به چرا می‌باشند. به طوری که با فاصله از آبشخور فرم‌های رویشی درختچه، بوته و علفگندمی چندساله و کلاس خوشخوراکی I افزایش و فرم رویشی پهنبرگ علفی یکساله و کلاس خوشخوراکی PI کاهش می‌یابد. بنابراین فرم رویشی پهنبرگ علفی چندساله و کلاس خوشخوراکی P نیز دارای پراکنش یکنواخت می‌باشد. از این رو، با استفاده از نتایج مقایسه میانگین دانکن یک محدوده بحرانی در فاصله 400 متر از آبشخور مشخص شد. در این محدوده در ترکیب گیاهی گونه‌های بوته‌ای و درختچه‌ای کاهش، کلاس خوشخوراکی I حذف و پهنبرگ علفی‌های یکساله افزایش یافته‌اند و با توجه به تغییرات فرم رویشی علفگندمی چندساله و کلاس خوشخوراکی I که به چرا بسیار حساس هستند، می‌توان نتیجه گرفت که تا فاصله 800 تا 1000 متری از آبشخور تمرکز چرا بسیار زیاد می‌باشد
مریم رضاشاطری؛ عادل سپهری
دوره 17، شماره 4 ، دی 1389، ، صفحه 604-614
چکیده
پژوهش حاضر، با بررسی و اندازهگیری عاملهای دینامیکی طول لکههای گیاهی و فضاهای بین لکهای در دو منطقه قرق شده و خارج از قرق، تأثیر چرای دام را بر تغییر دینامیک یا پویایی لکهای در مراتع اینچهبرون واقع در شمال دشت گرگان مورد مطالعه قرار داده است. جهت تحقق این هدف، پس از انتخاب یک نقطه تصادفی بهعنوان نقطه مبدأ در خارج ...
بیشتر
پژوهش حاضر، با بررسی و اندازهگیری عاملهای دینامیکی طول لکههای گیاهی و فضاهای بین لکهای در دو منطقه قرق شده و خارج از قرق، تأثیر چرای دام را بر تغییر دینامیک یا پویایی لکهای در مراتع اینچهبرون واقع در شمال دشت گرگان مورد مطالعه قرار داده است. جهت تحقق این هدف، پس از انتخاب یک نقطه تصادفی بهعنوان نقطه مبدأ در خارج از قرق، 11 ترانسکت 50 متری در یک جهت تصادفی و به صورت متوالی قرار داده شدند. بهطوریکه در راستای هر ترانسکت طول لکههای گیاهی و طول فضای عاری از پوشش یادداشت شد. نمونهگیری در منطقه قرق به صورتی مشابه و با استقرار 6 ترانسکت 50 متری انجام شد. نتایج حکایت از آن داشت که از لحاظ طول لکهی گیاهی، طول فضای عاری از پوشش و نسبت طول لکهی گیاهی به طول فضای عاری از پوشش، در دو منطقه مورد مطالعه تفاوت معنیداری وجود دارد و علت این امر ناشی از چرای مفرط دام در خارج از قرق است. بنابراین با توجه به اینکه، فشارهای محیطی تأثیر خود را با تغییر اندازه، شکل و فراوانی لکههای گیاهی نمایان میسازند؛ به نظر میرسد بررسی تغییرات دینامیکی گیاهان از طریق مطالعه تغییرات طول لکههای گیاهی و فضاهای بین لکهای دارای دقت بالایی بوده و با صرف زمان و هزینه نسبتاً کمی قابل انجام است و علاوه بر آن، میتواند بهخوبی نماینده تغییرات دینامیکی و پویایی گیاهان در پاسخ به فشارهای محیطی و روند بیابانزایی باشد.
اسفندیار جهانتاب؛ عادل سپهری؛ بهاره حنفی؛ سیده زهره میردیلمی
دوره 17، شماره 2 ، شهریور 1389، ، صفحه 292-300
چکیده
مطالعات اختلاف تنوع پوشش گیاهی مراتع تحت شرایط قرق و چرا در بهبود وضعیت مدیریتی رویشگاههای مرتعی از اهمیت ویژهای برخوردار است. بههمینمنظور در این مطالعه بررسی تأثیر قرق در تغییرات تنوع پوشش گیاهی مرتع تحت شرایط چرا و حفاظت از چرا در منطقه دیشموک (کوههای دلافروز) در استان کهگیلویه و بویراحمد مورد توجه قرار گرفت. بطوریکه ...
بیشتر
مطالعات اختلاف تنوع پوشش گیاهی مراتع تحت شرایط قرق و چرا در بهبود وضعیت مدیریتی رویشگاههای مرتعی از اهمیت ویژهای برخوردار است. بههمینمنظور در این مطالعه بررسی تأثیر قرق در تغییرات تنوع پوشش گیاهی مرتع تحت شرایط چرا و حفاظت از چرا در منطقه دیشموک (کوههای دلافروز) در استان کهگیلویه و بویراحمد مورد توجه قرار گرفت. بطوریکه نمونهبرداری در دو منطقه قرق و چرا به طور تصادفی سیستماتیک با استقرار 6 ترانسکت انجام گردید. 220 پلات 2*2 متر مربعی (هر 10 متر یک پلات) در امتداد آن در هر یک از مناطق برداشت شد. درصد پوشش تاجی گیاهی به تفکیک گونه و کل برآورد گردید. میزان تنوع، غنا و یکنواختی در مناطق قرقشده و خارج از قرق با استفاده از شاخصهای تنوع شانون- وینر، سیمپسون، برگر پارکر و مک اینتاش محاسبه گردید. نتایج بدستآمده از تجزیه و تحلیل داده‌های فراوانی گونهها در دو عرصه، نشان داد که عرصه قرق در تمامی شاخصهای عددی از نظر غنا، یکنواختی و تنوع گونهای بیشتر از عرصه تحتچرا بود. همچنین نتایج آزمون آماری معنیدار بودن تفاوت در دو عرصه را براساس شاخص شانون نشان داد.
معصومه باغانی؛ عادل سپهری؛ فاطمه فدائی
دوره 16، شماره 4 ، دی 1388، ، صفحه 551-559
چکیده
تنوع یکی از مباحث عمده در پژوهشهای اکولوژیکی است و معیاری مهم برای سلامت سیستمهای اکولوژیکی محسوب میشود. تنوع گونهای یا تنوع تاکزونومی، سطح میانه نظام سلسله مراتبی تنوع‌زیستی است. به منظور در نظر گرفتن تنوع در سطوح تاکزونومیک در مقایسه با سطح گونه این تحقیق صورت گرفته است. منطقه مورد مطالعه این تحقیق، مراتع کوهستانی زیارت ...
بیشتر
تنوع یکی از مباحث عمده در پژوهشهای اکولوژیکی است و معیاری مهم برای سلامت سیستمهای اکولوژیکی محسوب میشود. تنوع گونهای یا تنوع تاکزونومی، سطح میانه نظام سلسله مراتبی تنوع‌زیستی است. به منظور در نظر گرفتن تنوع در سطوح تاکزونومیک در مقایسه با سطح گونه این تحقیق صورت گرفته است. منطقه مورد مطالعه این تحقیق، مراتع کوهستانی زیارت واقع در جنوب گرگان و استان گلستان است. در این بررسی با استفاده از 142 پلات یک مترمربعی که به طور تصادفی در منطقه مورد مطالعه پیاده گردید، ضمن شناسایی گونه‌های گیاهی، درصد تاج‌پوشش گونهها در هر پلات ثبت شد. تعلق هر گونه به جنس و خانواده و شکل رویشی و شکل زیستی و دوره زندگی آنها مشخص گردید. شاخص تنوع شانون برای برآورد تنوع اجتماعات موجود در منطقه در سطوح تاکزونومیک و همچنین شکلهای رویشی و زیستی و دوره زندگی گیاهان محاسبه شد. نتایج نشان می‌دهد که تنوع در سطح گونه و خانواده دارای میزان مشابهی از اطلاعات هستند، بنابراین در این سطوح نسبت به سطوح دیگر همچون شکل رویشی و شکل زیستی و دوره زندگی، جوامع متفاوت میتوانند بهتر با هم مقایسه شوند.
محمدرضا نجیب زاده؛ عادل سپهری؛ غلامعلی حشمتی؛ علی اکبر رسولی
دوره 15، شماره 2 ، شهریور 1387، ، صفحه 200-214
چکیده
تخریب اراضی در مناطق خشک یک پدیده رایج است که تمام مراتع جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بهره‌برداری غیراصولی از مراتع و عدم توجه به توان اکولوژیکی رویشگاههای مرتعی در بهره‌برداری از این اراضی از عمده‌ترین دلایل تخریب مراتع می‌باشد. به تجربه ثابت شده است که برای جلوگیری از ضایع شدن منابع محیطی و به تبع آن وقوع مشکلات متعدد، باید ...
بیشتر
تخریب اراضی در مناطق خشک یک پدیده رایج است که تمام مراتع جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بهره‌برداری غیراصولی از مراتع و عدم توجه به توان اکولوژیکی رویشگاههای مرتعی در بهره‌برداری از این اراضی از عمده‌ترین دلایل تخریب مراتع می‌باشد. به تجربه ثابت شده است که برای جلوگیری از ضایع شدن منابع محیطی و به تبع آن وقوع مشکلات متعدد، باید به همراه طبیعت حرکت و از سرزمین به اندازة توان تولیدی آن بهره‌برداری نمود. بهره‌برداری بهینه از منابع سرزمین مستلزم ارزیابی توان توسعه آن است تا در راستای توسعه پایدار بر برداشت مجاز و بهینه از محیط استوار باشد. در این راستا با هدف ارائه نمونه ای مناسب در ارزیابی مراتع, مراتع منطقه یکه چنار مراوه تپه انتخاب و اقدام به انتخاب نمونه مناسب منطقه و گردآوری اطلاعات مورد نیاز نمونه از منابع موجود و تکمیل آن با مطالعات صحرایی گردید. در این تحقیق از بین روشهای مختلف ارزیابی قابلیت اکولوژیکی اراضی با هدف تعیین کاربری مرتعی, نمونه سیستم مدیریت منابع محیطی (ارمز) مورد توجه قرار گرفت. این نمونه از چهار عامل شیب, شوری خاک, عمق خاک و بارندگی استفاده و با تلفیق این مؤلفه‌هاکاربری مناسب مرتعی را برای هرعرصه ارائه می‌کند. نقشه های شیب, شوری و عمق خاک و نقشه همباران منطقه مورد مطالعه تهیه و به روش هم‌پوشانی با یکدیگر تلفیق و نقشه نهایی قابلیت اراضی بدست آمد. برای تعیین میزان توافق از جدولهای متقاطع استفاده شد. بر اساس نتایج حاصل میزان توافق کاپا در این حالت 41 درصد محاسبه گردید ,یعنی نمونه ارمز قادر است تغییرات قابلیت منطقه را با 41 در صد دقت تعیین نماید. در مرحله بعدی که تغییرات در طبقه‌بندی بارندگی لحاظ گردید, میزان توافق کاپا 43 درصد محاسبه گردید که این تطابق نشانه مؤثر بودن این روش در برآورد صحیح مناطق با تراکم با پوشش بالاست. بنابراین پیشنهاد می گردد این نمونه در مناطق وسیع و متراکم از لحاظ پوشش گیاهی بکار گرفته شود.
