مصطفی طالشی؛ سیدجعفر سیداخلاقی
دوره 26، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 459-473
چکیده
تابآوری یکی از راهبردهای کاهش آسیبپذیری جوامع در مواجهه با مخاطرات طبیعی است، با توجه به تکساختی بودن اقتصاد در جوامع روستایی ، میتوان با تنوعبخشی فعالیتها و منابع معیشتی ،میزان تابآوری جوامع روستایی را در برابر تغییرات و مخاطرات طبیعی افزایش داد. پژوهش حاضر به بررسی نقش تنوع معیشتی به عنوان یک رویکرد راهبردی برای ...
بیشتر
تابآوری یکی از راهبردهای کاهش آسیبپذیری جوامع در مواجهه با مخاطرات طبیعی است، با توجه به تکساختی بودن اقتصاد در جوامع روستایی ، میتوان با تنوعبخشی فعالیتها و منابع معیشتی ،میزان تابآوری جوامع روستایی را در برابر تغییرات و مخاطرات طبیعی افزایش داد. پژوهش حاضر به بررسی نقش تنوع معیشتی به عنوان یک رویکرد راهبردی برای سازگاری و کنار آمدن با مخاطره خشکسالی درحوزه آبخیز حبلهرود میپردازد. در این پژوهش، روش تحقیق از نوع کمی و پیمایشی بوده و از روشهای توصیفی، تحلیلی و روابط همبستگی استفاده شده است. بدین منظور9 روستا از مناطق مختلف حوزه با درجات مختلفی از خشکسالی و توسعهیافتگی، به روش تصادفی ساده انتخاب گردید و سپس بر اساس فرمول کوکران،271 نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. روایی پرسشنامه از طریق پانل خبرگان و صاحبنظران تأیید و پایایی کلی ابزار تحقیق با محاسبه آلفای کرونباخ برابر0.842 در سطح خیلی خوب تایید گردید. نتایج نشان داد میزان تابآوری حوزه در سطح نامطلوب و پایین تر از سطح متوسط بوده و میانگین شاخص سرمایه انسانی، اجتماعی و فیزیکی حوزه از متوسط مقدارشاخص سرمایه مالی (اقتصادی) وطبیعی بیشتر بوده است. براساس یافتهها، اتخاذ راهبرد تنوع معیشتی در ارتقاء تابآوری خانوارهای روستایی حوزه حبلهرود در مواجهه با ریسک خشکسالی، تاثیر معناداری داشته است. از اینرو تنوع بخشی به فعالیتهای اقتصادی و منابع معیشتی اجتماعات روستایی در معرض خشکسالی با استفاده از تدوین و اجرای راهکارهای مناسب مالی ،آموزشی و ترویجی و نیز ،بهرهگیری از فنآوریهای جدید،میتواند در بهبود تابآوری و تقلیل استرس و نگرانیهای روستاییان حوزه اثرگذار باشد.
سمیه سادات سیدعلی؛ محمد رحیمی؛ جعفر دستورانی؛ محمد خسروشاهی
دوره 23، شماره 3 ، مهر 1395، ، صفحه 555-566
چکیده
آگاهی از تغییرات، نوسانات و روند پارامترهای اقلیمی و هیدرولوژیک در حوزههای آبخیز مناطق خشک و نیمه خشک به منظور مدیریت منابع آب ضروری است. رودخانه حبلهرود از جمله معدود رودخانههای دایمی استان سمنان بوده و نقش مهمی در تأمین آب دشت گرمسار دارد. در مقاله حاضر، نقش عوامل اقلیمی و کاربری اراضی در آورد حوزه آبخیز مورد بررسی قرار گرفته ...
بیشتر
آگاهی از تغییرات، نوسانات و روند پارامترهای اقلیمی و هیدرولوژیک در حوزههای آبخیز مناطق خشک و نیمه خشک به منظور مدیریت منابع آب ضروری است. رودخانه حبلهرود از جمله معدود رودخانههای دایمی استان سمنان بوده و نقش مهمی در تأمین آب دشت گرمسار دارد. در مقاله حاضر، نقش عوامل اقلیمی و کاربری اراضی در آورد حوزه آبخیز مورد بررسی قرار گرفته است. برای اینمنظور، روند تغییرات دادههای اقلیمی(بارندگی و دما) و دبی در ایستگاههای واقع در داخل و نزدیک به حوضه در گامهای زمانی ماهانه، فصلی و سالانه با استفاده از آزمون ناپارامتری من-کندال بررسی شد. برای آگاهی از تغییرات کاربری اراضی و تاثیر آن بر رواناب با استناد به روش پیشنهادی هلسل و هیرش، اثر عامل بارش (بعنوان متغیر بیرونی) و نیز اثر همبستگی زنجیرهای از دادههای ارتفاع رواناب حذف و مجددا" آزمون روند برای دادههای لگاریتمی باقیمانده ارتفاع رواناب (مقادیر تعدیل شده) بکار گرفته شد. در بخشی از این تحقیق، برای پی بردن به نقش عوامل اقلیمی در سیمای حوضه، تغییرات خط برف طی 20 سال اخیر نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد پارامترهای بارندگی و میانگین دما در سه گام زمانی ماهانه، فصلی و سالانه و همچنین دادههای رواناب پس از حذف اثر بارش و همبستگی زنجیرهای بین دادهها، فاقد روند معنیدار است. از اینرو میتوان گفت عوامل اقلیمی و تغییر کاربریها تاثیر مهمی بر وضعیت منابع آب سطحی حوضه آبخیز نداشته است. در این راستا روش هلسل و هیرش بهخوبی اثر بارش و تغییرات آن را حذف و اثر سایر عوامل را نشان داد و میتوان از آن در سایر مناطق نیز استفاده کرد. همچنین خط برف حوضه، روند معنیداری را نشان نداد. آنچه ترسیم نمودار حداقل و میانگین ارتفاع خط برف حوضه نشان داد نوسانات زیاد سالانه و نیز دوره انتخابی برای تحلیل دادهها است. این عوامل ، میتواند دلیل اصلی بر معنی دار نبودن روند دبی جریان و ارتفاع رواناب باشد.
غلامرضا زهتابیان؛ محمد جعفری؛ فاطمه موحدیان؛ مریم نعیمی
دوره 16، شماره 4 ، دی 1388، ، صفحه 468-480
چکیده
از مهمترین چالشهای بشر در قرن حاضر در ابعاد گوناگون بیابانزایی بوده که از آن تحتعنوان تخریب اراضی نه تنها در مناطق خشک، نیمهخشک و خشک نیمهمرطوب بلکه در مناطق مختلف و بهویژه کشورهای در حال توسعه یاد میشود. مناسبترین روش برای بررسی عوامل مؤثر در تخریب اراضی و شدت بیابانزایی از نظر متخصصان استفاده از مدلهای ...
بیشتر
از مهمترین چالشهای بشر در قرن حاضر در ابعاد گوناگون بیابانزایی بوده که از آن تحتعنوان تخریب اراضی نه تنها در مناطق خشک، نیمهخشک و خشک نیمهمرطوب بلکه در مناطق مختلف و بهویژه کشورهای در حال توسعه یاد میشود. مناسبترین روش برای بررسی عوامل مؤثر در تخریب اراضی و شدت بیابانزایی از نظر متخصصان استفاده از مدلهای ارزیابی بیابان میباشد. از مدل 1MEDALUS به علت آسانی، در دسترس بودن دادهها و سازگاری با شاخصهای مؤثرتر در تخریب اراضی استفاده شد. هدف از این تحقیق ارائه نقشه تخریب اراضی حوزه حبلهرود شمالی براساس معیار خاک و 6 شاخص آن مشتمل بر بافت، درصد مواد آلی، درصد سنگریزه عمقی (در درون پروفیل)، عمق خاک، میزان هدایتالکتریکی و شیب است. بدین منظور ابتدا با کمک اطلاعات خاکشناسی موجود و واحدهای کاری تعریف شده در منطقه، اقدام به حفر10 پروفیل خاکشناسی، تشریح و نمونهبرداری در10 واحد خاک موجود در منطقه گردید و شاخصهای مورد نظر در آزمایشگاه اندازهگیری شدند. سپس نقشه تخریب اراضی از امتیازدهی هر شاخص با کمک جدولهای مربوطه و میانگین هندسی بدست آمد. در نهایت دادهها با کمک نرمافزارspss و روش (One-Way ANOVA) تجزیه واریانس آماری شدند تا مقایسهای بین شاخصها در خاک منطقه صورت گرفته و تعیین شود که آیا بین آنها اختلاف معنیداری وجود دارد یا خیر. نتایج نشان میدهد که 16/4% از کل منطقه در کلاس بیابانزایی با شدت کم تخریب منابع خاک قرار گرفته و اختلاف معنیداری بین شاخصها در سطح 05/0 وجود ندارد و تنها اختلاف معنیدار در درصد سنگریزه خاک سطحی و در سطح 01/0 میباشد
