سیدجعفر سیداخلاقی؛ حمیدرضا عباسی؛ عمار رفیعی امام؛ محمد درویش
دوره 19، شماره 3 ، آذر 1391، ، صفحه 498-511
چکیده
بیابانزایی، پدیدهای چندعاملی و ناظر به ابعاد مختلف است. از اینرو این مفهوم در حوزه منابع طبیعی و محیطزیست حول محورهای متعددی قابل بررسی است. امروزه یکی از مهمترین دغدغههایی که موجبات تعمق و توجه جدی صاحبنظران و برنامهریزان را به سوی مفهوم بیابانزدایی و یا مهار بیابانزایی جلب نموده، واقعیت رشد شتابان و انبوهی ...
بیشتر
بیابانزایی، پدیدهای چندعاملی و ناظر به ابعاد مختلف است. از اینرو این مفهوم در حوزه منابع طبیعی و محیطزیست حول محورهای متعددی قابل بررسی است. امروزه یکی از مهمترین دغدغههایی که موجبات تعمق و توجه جدی صاحبنظران و برنامهریزان را به سوی مفهوم بیابانزدایی و یا مهار بیابانزایی جلب نموده، واقعیت رشد شتابان و انبوهی جمعیت در محیطها و مناطق اکولوژیک و تداوم آن در آینده از یکسو و رشد حیرتآور و چشمگیر کلانشهرها و توسعه صنعتی لجامگسیخته بهویژه در کشورهای جنوب و پیامدهای زیانبار آن برای ساکنان این مناطق میباشد. از طرفی زمین یک منبع محدود است و با گذشت زمان در بسیاری از کشورها، با توجه به رشد تصاعدی جمعیت و مراکز شهری و همچنین استفادههای وسیع از زمین و از سوی دیگر با توجه به این واقعیت که تنها 5 میلیون km2 از سطح کرهزمین برای استفاده پایدار در آینده باقیمانده است، وضعیت بدتر خواهد شد. مباحث زیادی پیرامون پذیرش میزان جمعیت بر اساس کیفیت اراضی بهمنظور حفظ پایداری منابع و محیط زیست وجود دارد. هدف این مقاله برآورد توان تحمل جمعیتپذیری منطقه تهران و البرز بر مبنای قابلیت واحدهای اراضی بهکمک روش معرفی شده توسط بخش مرکزی کشاورزی آمریکاست. این کار اولین گام برای تعیین میزان تخریب سرزمین جهت تشخیص خطر بیابانزایی انسانساخت میباشد. در شرایط کنونی آنچه مسلم است روند تحولات جمعیتی استانهای تهران و البرز منجر به پیدایش زمینههای ناپایداری محیطی و بیابانزایی به مفهوم تخریب و افت کارایی سرزمین شده است. برپایه نتایج بهدستآمده کلاسهای 1، 4 و 9 کیفیت اراضی در منطقه بهترتیب 38/20، 93/14و 44/37 درصد از مساحت استان را داراست و این سه کلاس با توجه به توان تولید مربوطه، 9/81 درصد کل توان جمعیتپذیری منطقه را به خود اختصاص میدهند. ارزیابی قلمرو تحت تأثیر بیابانزایی ناشی از فشار جمعیت نشان داد که 38/13 درصد از اراضی مناطق مورد مطالعه با مساحتی معادل 251800 هکتار در گروه مناطق در معرض بیابانزایی کم، 23 درصد در دسته مناطق در معرض بیابانزایی متوسط، 06/25 درصد در قلمرو نواحی با درجه تأثیرپذیری زیاد از بیابانزایی و 55/38 درصد دیگر از اراضی در معرض بیابانزایی شدید قرار دارند. بر همین اساس معلوم شد که جمعیت کنونی استان تهران 05/3 برابر جمعیت مطلوب آن است. این نسبت در مناطق پرتراکمی مانند تهران، کرج، شهریار و رباط کریم تا 7/4 برابر نیز میرسد. البته محدوده عملیاتی این پژوهش به دلیل انجام آن در زمان قبل از تأسیس استان البرز شامل محدوده اداری سیاسی استان تهران در سال 1387میباشد.
ابراهیم فراهانی؛ امرعلی شاهمرادی؛ سمیرا ادیبی
دوره 19، شماره 1 ، خرداد 1391، ، صفحه 149-158
چکیده
گونه Stipa hohenackeriana Trin & Ruprگیاهیست پایا و از خانواده گندمیان (Gramineae) میباشد. این گونه سطح وسیعی از رویشگاههای استان تهران را میپوشاند. بهمنظور بررسی خصوصیات اکولوژیک این گونه ویژگیهای رویشگاهی شامل پراکنش، پستی و بلندی، اقلیم و خصوصیات خاک، گونههای همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه و فنولوژی ...
بیشتر
گونه Stipa hohenackeriana Trin & Ruprگیاهیست پایا و از خانواده گندمیان (Gramineae) میباشد. این گونه سطح وسیعی از رویشگاههای استان تهران را میپوشاند. بهمنظور بررسی خصوصیات اکولوژیک این گونه ویژگیهای رویشگاهی شامل پراکنش، پستی و بلندی، اقلیم و خصوصیات خاک، گونههای همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه و فنولوژی گیاه بررسی شد. نتایج نشان داد که رویشگاههای این گونه در دامنه ارتفاعی 880 تا 2400 متر واقع شدهاند. میانگین بارندگی در رویشگاهها از 150 میلیمتر در رودشور تا حداکثر 378 میلیمتر در فیروزکوه بود. دمای متوسط سالانه cْ5/15 تا cْ4/24، دمای حداقل سالانه از دما 2- تا cْ12، دمای حداکثر سالانه از cْ32 تا cْ42 میباشد. مطالعات خاکشناسی نشان داد که این گونه از خاکهای بسیار کم عمق تا عمیق و از شیب 5/0 درصد به بالا پراکنش دارد. میزان اسیدیته خاک از حداقل 1/8 تا حداکثر 71/8 و میزان هدایتالکتریکی خاک از حداقل ds/m 19/0 در گیلاوند تا حداکثر ds/m98/0 در اشتهارد میباشد. در بیشتر رویشگاهها، این گونه بصورت غالب ظاهر شده است. بطور متوسط، پوششتاجی در رویشگاههای مختلف 02/5 درصد، تراکم 9050 پایه در هکتار، فراوانی 90% و نسبت وزن ریشه به ساقه 226/0 تعیین گردید. این گونه دارای سیستم ریشه افشان است و ریشه به شدت منشعب و در عین حال دارای وضعیت متراکم در نزدیک یقه میباشد. بررسی فنولوژیکی این گیاه در رویشگاههای مختلف نشان میدهد که شروع رشد رویشی از اواسط اسفند تا اواسط فروردینماه، مرحله تولید غلاف تا اواخر اردیبهشتماه، مرحله گلدهی از اواخر اردیبهشت تا اواخر خردادماه، مرحله بذردهی بلافاصله پس از گلدهی در گیاه انجام شده و بعد در مدت یک هفته تا 10 روز بذرها به مرحله خمیری میرسند. از اواخر خرداد تا هفته سوم تیرماه، با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، بذرهای گیاه رسیده و ریزش میکنند. از اوایل شهریور تا اوایل مهرماه گیاه در مرحله خواب تابستانی است. بنابراین بررسی ترکیبات شیمیایی نشان داد که در اوایل رشد میزان پروتئین خام و چربی خام حداکثر است، ولی به تدریج با افزایش سن گیاه کاهش مییابند.
فرهاد آژیر؛ علی اشرف جعفری؛ محمد فیاض
دوره 18، شماره 1 ، خرداد 1390، ، صفحه 139-150
چکیده
بهمنظور بررسی عملکرد و کیفیت علوفه، 19 اکوتیپ از گونه مرتعی Agropyron cristatumدر دو آزمایش دیم و آبی در ایستگاه خجیر تهران در طی سالهای 85-1386 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار کشت شدند و صفات، قدرت رویش بذر، ارتفاع، تاریخ گلدهی و گردهافشانی، عملکرد علوفه، و 5 صفت کیفی شامل: درصد قابلیت هضم، درصد پروتئین خام، درصد کربوهیدراتهای ...
بیشتر
بهمنظور بررسی عملکرد و کیفیت علوفه، 19 اکوتیپ از گونه مرتعی Agropyron cristatumدر دو آزمایش دیم و آبی در ایستگاه خجیر تهران در طی سالهای 85-1386 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار کشت شدند و صفات، قدرت رویش بذر، ارتفاع، تاریخ گلدهی و گردهافشانی، عملکرد علوفه، و 5 صفت کیفی شامل: درصد قابلیت هضم، درصد پروتئین خام، درصد کربوهیدراتهای محلول در آب، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (ADF) و خاکستر کل مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب دادههای دو آزمایش نشان داد که تفاوت بین دو شرایط کشت برای عملکرد و صفات مورفولوژیکی در سطح احتمال 1% معنیدار بود، ولی از لحاظ کیفیت علوفه تفاوتی بین دو محیط مشاهده نشد. بهنحویکه تفاوت بین اکوتیپها و اثر متقابل اکوتیپ در محیط برای کلیه صفات معنیدار بود. بهطوریکه اکوتیپهای 8p208 (اصفهان) و 4p4056 (گرگان) بهترتیب با عملکرد 1240 و 1336 کیلوگرم در هکتار، در شرایط آبی و اکوتیپهای m619 و 4p4056 و m619 با عملکرد 791 تا 901 کیلوگرم در هکتار، در شرایط دیم نسبت به سایر اکوتیپها عملکرد بیشتری داشتند. در مجموع، در دو محیط، اکوتیپهای m1722 (گرگان)، 8p208 (اصفهان) و 4p4056 (گرگان) با میانگین عملکردهای 933 تا 1021 کیلوگرم در هکتار از کیفیت علوفه بهتری نیز برخوردار بودند و بهعنوان اکوتیپهای مناسب برای علوفهکاری در مراتع و اراضی کمبازده مشابه شرایط آب و هوایی خجیر در استان تهران پیشنهاد شدند. ضرایب همبستگی بین عملکرد علوفه با قدرت رویش بذر مثبت و معنیدار بود. بنابراین کربوهیدراتهای محلول در آب با قابلیت هضم همبستگی مثبت و با درصد پروتئین خام همبستگی منفی و معنیدار داشت. البته رابطه بین قابلیت هضم و ترکیبات فیبری از قبیل ADF و فیبر خام منفی و معنیدار بود
ابراهیم فراهانی؛ امرعلی شاهمرادی؛ صدیقه زارع کیا؛ فرهاد آژیر
دوره 15، شماره 1 ، خرداد 1387، ، صفحه 86-94
چکیده
مطالعه چگونگی رفتار و عملکرد یک گونه گیاهی و بررسی نحوه ارتباط آن با سایر اجزاء زنده و غیرزنده رویشگاه مربوطه بهعنوان آت اکولوژی آن گونه در نظر گرفته می شود. این نوع مطالعات، بخش قابل ملاحظهای از اطلاعات اساسی و مورد نیاز برای مدیریت اکوسیستمهای مرتعی را فراهم می سازد. در این تحقیق، آت اکولوژی گونه مرتعی Stipa barbata مورد بررسی قرار ...
بیشتر
مطالعه چگونگی رفتار و عملکرد یک گونه گیاهی و بررسی نحوه ارتباط آن با سایر اجزاء زنده و غیرزنده رویشگاه مربوطه بهعنوان آت اکولوژی آن گونه در نظر گرفته می شود. این نوع مطالعات، بخش قابل ملاحظهای از اطلاعات اساسی و مورد نیاز برای مدیریت اکوسیستمهای مرتعی را فراهم می سازد. در این تحقیق، آت اکولوژی گونه مرتعی Stipa barbata مورد بررسی قرار گرفت. برای این گونه ویژگیهای رویشگاهی شامل پستی و بلندی، اقلیم و خاک تعیین گردید. گونههای همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه، و فنولوژی گیاه نیز بررسی شد. نتایج نشان داد که رویشگاههای این گونه در دامنه ارتفاعی 890 تا3300 متر واقع شده اند، ولی عمده رویشگاههای آن در ارتفاعات 1100 تا 2800 متر می باشد. گونه مورد مطالعه در شیبهای 5/0 تا 100 درصد مشاهده شد. میانگین بارندگی در رویشگاههای آن از 221 میلیمتر در اشتهارد تا حداکثر 485 میلیمتر در منطقه زیدشت طالقان می باشد. همچنین متوسط دمای سالانه از 5/15 درجه سانتیگراد در فیروزکوه تا 4/24 درجه سانتیگراد در قرق رود شور محاسبه شده است. مطالعات خاک شناسی نشان داد که این گونه در خاکهای بسیار کمعمق تا عمیق رویش دارد. بافت خاک در رویشگاههای گونه مورد مطالعه لوم شنی، لوم رسی، و لوم رسی شنی می باشد. میزان اسیدیته خاک نیز از حداقل 1/8 در قاضیان اشتهارد تا حداکثر 71/8 در قرق رود شور متغیر است. همچنین میزان هدایت الکتریکی خاک از حداقل ds/m 19/0 در گیلاوند تا حداکثر ds/m 3/1 در نصرت آباد کرج برآورد شده است. در بیشتر رویشگاههای خود بصورت گونه غالب ظاهر شده است. بطور متوسط، پوشش تاجی 5/4 درصد، تراکم 32750 پایه در هکتار و فراوانی 5/82% تعیین گردید. این گونه دارای سیستم ریشه افشان است. ریشه به شدت منشعب و در عین حال دارای وضعیت متراکم در نزدیک یقه می باشد. شروع رشد رویشی آن از اواسط اسفند تا اواسط فروردین می باشد. گلدهی از اواخر اردیبهشت تا اواخر خرداد صورت می گیرد. مرحله بذردهی بلافاصله پس از گلدهی در گیاه انجام شده و سپس در مدت یک هفته تا 10 روز بذرها خمیری شکل می شوند. از اواخر خرداد تا هفته سوم تیرماه، با توجه به شرایط اقلیمی منطقه، بذرهای گیاه می رسند. از اوایل شهریور تا اوایل مهرماه گیاه در حال رکود است. بررسی ترکیبات شیمیایی نشان داد که در اوایل رشد میزان پروتئین خام و چربی خام حداکثر است، ولی به تدریج با افزایش سن گیاه کاهش می یابند.
ابراهیم فراهانی؛ محمد خسرو شاهی؛ مجید حسینی؛ سیامک لقمانی
دوره 14، شماره 4 ، دی 1386، ، صفحه 490-499
چکیده
با توجه به نقش بارز پوشش گیاهی در تفکیک و شناسایی مناطق بیابانی، در مقاله حاضر قلمرو بیابانهای استان تهران از این دیدگاه تعیین شده است. برای پرهیز از گسترش دامنه مطالعات، سطوح مورد مطالعه در استان از اولین ارتفاعات مسلط به دشت تا انتهای مخروط افکنه مد نظر قرارگرفت. در این محدوده ضمن تعیین تیپهای گیاهی غالب و برخی از ویژگیهای مهم محیطی ...
بیشتر
با توجه به نقش بارز پوشش گیاهی در تفکیک و شناسایی مناطق بیابانی، در مقاله حاضر قلمرو بیابانهای استان تهران از این دیدگاه تعیین شده است. برای پرهیز از گسترش دامنه مطالعات، سطوح مورد مطالعه در استان از اولین ارتفاعات مسلط به دشت تا انتهای مخروط افکنه مد نظر قرارگرفت. در این محدوده ضمن تعیین تیپهای گیاهی غالب و برخی از ویژگیهای مهم محیطی آنها نقشه مربوطه بصورت رقومی در محیط GIS تهیه شد، سپس با استفاده از اطلاعات موجود و با توجه به ویژگیهای عمومی هر یک از تیپهای گیاهی و مناطق رویشی، محدوده اراضی بیابانی از غیر بیابانی تفکیک گردید. در محدوده مورد مطالعه در مجموع 43 تیپ گیاهی تفکیک گردید که با توجه به ویژگی اختصاصی آنها، 7 تیپ جزء مناطق بیابانی، قرار دارد و عرصهای در حدود 307647 هکتار معادل 4/16 درصد از اراضی استان تهران را شامل میشود.
فرهاد آژیر؛ امرعلی شاهمرادی
دوره 14، شماره 3 ، آذر 1386، ، صفحه 359-367
چکیده
بررسی درباره چگونگی رفتار و عملکرد یک گونه گیاهی و مطالعه نحوه ارتباط آن با سایر اجزای زنده و غیر زنده در رویشگاه مربوطه، به عنوان آت اکولوژی آن گونه در نظر گرفته می شود. این نوع مطالعات، اطلاعات پایه ای برای مدیریت اکوسیستم های مرتعی بوجود می آورد. در این تحقیق آت اکولوژی Ferula ovina با نام فارسی کما مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا ...
بیشتر
بررسی درباره چگونگی رفتار و عملکرد یک گونه گیاهی و مطالعه نحوه ارتباط آن با سایر اجزای زنده و غیر زنده در رویشگاه مربوطه، به عنوان آت اکولوژی آن گونه در نظر گرفته می شود. این نوع مطالعات، اطلاعات پایه ای برای مدیریت اکوسیستم های مرتعی بوجود می آورد. در این تحقیق آت اکولوژی Ferula ovina با نام فارسی کما مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا نقشه رویشگاه تهیه و سپس ویژگیهای رویشگاهی شامل پستی و بلندی، اقلیم، خاک، گونههای همراه، چگونگی حضور گونه مورد مطالعه در پوشش گیاهی، سیستم ریشه، فنولوژی، ارزش رجحانی و آفات گیاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد این گونه گیاهی در دامنه ارتفاعی 2000 تا 3200 متر از سطح دریا رویش دارد و به لحاظ درصد شیب و جهت شیب تقریبا" محدودیتی ندارد. بارندگی در رویشگاه های این گونه بیش از 400 میلیمتر و میانگین دمای سالانه 8 درجه سانتیگراد می باشد. مطالعات سنگ شناسی نشان داد لایه های رویشگاه های کما شامل سنگهایی از انواع توف، آهک، شیل، کنگلومرا، ماسه سنگ، سیلت سنگ و رس سنگ است. در خاکهای با بافت لومی تا لومی شنی می روید. هدایت الکتریکی خاک رویشگاه کمتر از یک دسی زیمنس بر متر و اسیدیته آن در حدود 7 تا 5/7 می باشد. گیاه Ferula ovina دربیشتر رویشگاه های خود بصورت گونه غالب ظاهر شده است. بطور متوسط، پوشش تاجی 35/12 درصد، تراکم 16750 پایه در هکتار و فراوانی 62/81 درصد تعیین گردید. ریشه این گیاه از نوع ریشه راست است و دارای انشعابهای محدود می باشد. مراحل رویش گیاه از نیمه اول اردیبهشت شروع و تا نیمه مرداد ماه ادامه دارد. رشد رویشی گیاه از هفته دوم اردیبهشت آغاز می شود. زمان ظهور گلها نیمه دوم خرداد ماه و زمان بذردهی گیاه اوایل تیرماه است. رسیدن بذرها از اوایل تیر ماه شروع شده وتا اواسط مرداد ریزش می کنند. این گونه فقط از طریق بذر تکثیر می یابد. در حالت سبز بودن، گوسفند و بز مقدار کمی از زمان چرا را به تغذیه از این گیاه اختصاص می دهند. ولی این گیاه بهعنوان علوفه زمستانه برای دامداران مناطق کوهستانی اهمیت داشته و پس از درو و انبار شدن در پائیز و زمستان به تغذیه دام میرسد. مهمترین آفت گیاه، لارو پروانه ای از جنس Malocosma است.
محمد خسروشاهی؛ مجید حسنی؛ سید عزیز کرمی
دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1382، ، صفحه 40-56
