محمد هادی راد؛ محمد خسروشاهی
دوره 30، شماره 3 ، دی 1402، ، صفحه 395-408
چکیده
سابقه و هدف سابقه استفاده از کهور آمریکایی یا سمر (Prosopis juliflora) برای بیابانزدایی و بهویژه تثبیت شن، در ایران طولانی است. با توجه به غیر بومی بودن این گونه، توجه به نیازهای اکولوژیکی، بهویژه نیاز آبی و یا تبخیر تعرق ضروریست. این موضوع میتواند موجب پایداری برنامههای تثبیت شن و کنترل ریزگردها شده و در توسعه کیفی اکوسیستمها ...
بیشتر
سابقه و هدف سابقه استفاده از کهور آمریکایی یا سمر (Prosopis juliflora) برای بیابانزدایی و بهویژه تثبیت شن، در ایران طولانی است. با توجه به غیر بومی بودن این گونه، توجه به نیازهای اکولوژیکی، بهویژه نیاز آبی و یا تبخیر تعرق ضروریست. این موضوع میتواند موجب پایداری برنامههای تثبیت شن و کنترل ریزگردها شده و در توسعه کیفی اکوسیستمها نقش مؤثری داشته باشد. تعیین میزان تبخیر تعرق گیاهان از طریق لایسیمتری، یکی از دقیقترین روشهای اندازهگیری مستقیم تبخیر تعرق است. مواد و روشها آزمایش با استفاده از لایسیمترهای وزنی و زهکشدار از ابتدای سال 1400 با کاشت نهال در داخل لایسیمترهای موجود در سایت تحقیقات لایسیمتری ایستگاه تحقیقات بیابانزدایی شهید صدوقی یزد شروع و بهمدت دو سال ادامه یافت. از نه عدد لایسیمتر که دارای حجم 95/1 مترمکعب (ارتفاع 170 سانتیمتر و قطر 121 سانتیمتر) و سطح 15/1 مترمربع بود، استفاده شد. میزان تبخیر تعرق و ضریب گیاهی کهور آمریکایی در سطوح مختلف رطوبتی خاک شامل ظرفیت زراعی (بدون تنش)، 67% ظرفیت زراعی (تنش ملایم خشکی) و 34% ظرفیت زراعی (تنش شدید خشکی) برای مراحل مختلف رشد، مورد توجه قرار گرفت. آبیاری بهصورت قطرهای و بر اساس کسری از ظرفیت زراعی با تعبیه تعداد مناسب قطره چکان برای هر تیمار محاسبه و انجام شد. برای تیمار ظرفیت زراعی، 67% و 34% به ترتیب تعداد 6، 4 و 2 قطره چکان 8 لیتر در ساعت منظور گردید. با تنظیم دور دو بار در هفته، آبیاری بهصورت خودکار با مقدار مناسب آب برحسب تیمار رطوبتی در اختیار گیاهان قرار گرفت. نتایج نتایج بدست آمده نشان داد که کهور آمریکایی در شرایط لایسیمتری و در موقعیت اقلیمی محل آزمایش، از تبخیر تعرق سالانه 5/496 میلیمتر و ضریب گیاهی 21/0 برخوردار بود. مقادیر ذکرشده برای تیمارهای 67% و 34% ظرفیت زراعی به ترتیب 4/445 و 2/275 میلیمتر با ضریب گیاهی 18/0 و 11/0 بود. نتایج حاصل از محاسبه تبخیر تعرق در مراحل مختلف رشد درختان کهور آمریکایی نشان داد که در تمامی سطوح آبیاری، بالاترین میزان تبخیر تعرق مربوط به دوره توسعه با 124روز بود که منطبق با رشد سریع سرشاخهها، جستها و توسعه برگ بود. مقادیر تبخیر تعرق در این دوره رشد در رژیمهای مختلف آبیاری برای ظرفیت زراعی، 67% و 34% رطوبت خاک به ترتیب 11/322، 74/281 و 33/158 میلیمتر بود. کمترین میزان تبخیر تعرق نیز مربوط به دوره پایانی رشد بود. ضریب گیاهی مراحل مختلف رشد در تیمار ظرفیت زراعی به ترتیب برای دوره اول، دوم و سوم، 19/0، 24/0 و 14/0 محاسبه شد. با این شرایط میتوان منحنی رشد سیگموئید (دوره اول رشد، توسعه و انتهایی رشد) را برای این گیاه تعریف کرد.نتیجهگیری توصیه میشود برای جنگلکاری با این گونه در مناطق جنوبی کشور و بهرهگیری از توان آن در تثبیت شن و کنترل گردوغبار، ضمن توجه به تراکم بهینه کاشت برای کاهش رقابت، به میزان تبخیر تعرق آن بهویژه در ماههای گرم سال که از سرعت رشد بیشتری نیز برخوردار است و میتواند بیش از 5/2 میلیمتر در روز باشد، توجه کرد. با بررسی و محاسبه میزان تبخیر تعرق درختان بزرگسال با کارایی مناسب در تثبیت شن و کنترل گردوغبار مشخص شد که برای ایجاد سطح پوشش تاجی ذکر شده، ضروری است که مقدار 4846 مترمکعب آب در هکتار (برابر 6/484 میلیمتر در سال) در دسترس گیاه قرار گیرد. بهعبارتی، با این مقدار تبخیر تعرق، گیاه میتواند سطح پوشش تاجی خود را تا 5/19 مترمربع گسترش داده و با وجود 155 اصله در هکتار (8×8 متر)، 30% از عرصه را پوشش دهد که برای تثبیت شن، مناسب میباشد.
محمد هادی راد؛ سید رضا میرحسینی؛ محمد علی مشکوه؛ مهدی سلطانی
دوره 15، شماره 1 ، خرداد 1387، ، صفحه 51-58
چکیده
به منظور برآورد آب مورد نیاز درختان و درختچهها در مناطق خشک از روش مستقیم و همچنین بررسی روابط آب، خاک و گیاه، نسبت به طراحی، ساخت و نصب ده عدد لایسیمتر وزنی در ایستگاه تحقیقات بیابان زدایی شهید صدوقی یزد اقدام گردید. لایسیمترها استوانهای شکل (قطر2/1 متر و ارتفاع 7/1 متر) بوده و از ورقهای فولادی طراحی و ساخته شده و در ...
بیشتر
به منظور برآورد آب مورد نیاز درختان و درختچهها در مناطق خشک از روش مستقیم و همچنین بررسی روابط آب، خاک و گیاه، نسبت به طراحی، ساخت و نصب ده عدد لایسیمتر وزنی در ایستگاه تحقیقات بیابان زدایی شهید صدوقی یزد اقدام گردید. لایسیمترها استوانهای شکل (قطر2/1 متر و ارتفاع 7/1 متر) بوده و از ورقهای فولادی طراحی و ساخته شده و در مقابل نیروهای وارده کاملا" مقاوم سازی گردیدند. با هدف مطالعه دقیق وضعیت رطوبت خاک در اعماق مختلف بوسیله نمونهبرداری مستقیم و یا استفاده از TDRو همچنین انجام مطالعات مربوط به ریشه و تزریق آب به اعماق مختلف خاک، در اعماق 30 ، 60 ، 90 و 120 سانتیمتری و بر روی بدنه لایسیمترها دریچههایی نصب گردید. بدنه خارجی لایسیمترها برای به حداقل رساندن اثرات جانبی دما با یک لایه پشم شیشه عایقبندی شد. پس از قرار گرفتن لایسمترها در مکان اصلی با خاک دست خورده پر گردیدند. عملیات توزین بوسیله یک دستگاه جرثقیل و یک دستگاه ترازوی دیجیتالی 5000 کیلوگرمی با دقت 1/0 درصد که به یک خرک متحرک اتصال دارند، انجام میشود. سیستم زهکش استفاده شده در لایسیمترها آزاد بوده و هرز آب هر لایسیمتر بطور جداگانه قابل جمعآوری میباشد. نتایج بررسی ها در استفاده از لایسیمترها برای مطالعه روابط آبی گیاه تاغ (Haloxylon Spp.) نشان داد که از کارایی خوبی برخوردار بوده، بگونهای که با استفاده از آنها، اهداف از پیش تعیین شده به خوبی تحقق یافت. همچنین میتوان با تغییر در سیستم توزین آنها نسبت به ذخیره سازی و پردازش اطلاعات بوسیله کامپیوتر نیز اقدام نمود
