حسن قلیچ نیا؛ حمیدرضا میرداودی؛ علی چراتی آرایی
دوره 30، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 264-285
چکیده
سابقه و هدف امروزه استفاده از مدلهای پیشبینی پراکنش گونههایگیاهی، نقش برجستهای در ارزیابی، احیا، حفاظت و توسعه اکوسیستمهایمرتعی، ایفا میکنند و از ابزارهای مهم جهت کسب اطلاعات درباره علل پراکنش گونهها و تناسب رویشگاه برای گونههایگیاهی محسوب میشوند. در این تحقیق، با استفاده از آنالیزهای چندمتغیره، ضمن تعیین ...
بیشتر
سابقه و هدف امروزه استفاده از مدلهای پیشبینی پراکنش گونههایگیاهی، نقش برجستهای در ارزیابی، احیا، حفاظت و توسعه اکوسیستمهایمرتعی، ایفا میکنند و از ابزارهای مهم جهت کسب اطلاعات درباره علل پراکنش گونهها و تناسب رویشگاه برای گونههایگیاهی محسوب میشوند. در این تحقیق، با استفاده از آنالیزهای چندمتغیره، ضمن تعیین عوامل اکولوژیک مؤثر بر تغییرات ترکیب گیاهی در رویشگاههای آن، به بررسی پاسخ گونه گیاهی به تغییرات عواملمحیطی و تعیین پتانسیل گونه مورد نظر در شرایط رویشگاه مورد مطالعه، پرداخته شد. تا بدینوسیله ضمن شناخت بهتر آشیان اکولوژیکی این گیاه، بتوان توصیههای لازم برای استفاده در برنامههای اصلاح مراتع و در رویشگاههای مشابه آن انجام داد. مواد و روشها نمونهبرداری از پوششگیاهی به روش سیستماتیک- تصادفی طی سالهای 1398-1396 انجام شد. مطالعات پوشش گیاهی شامل درصد تاج پوشش گونهها و تراکم گونهها در داخل پلاتها انجام شد. همچنین در هر پلات، درصد لاشبرگ، خاک لخت و سنگ و سنگریزه نیز تعیین گردید. برای این منظورتعداد پنج ترانسکت با فاصله یکسان نسبت به هم بکار برده شد. سپس بر روی هر یک از آنها، شش پلات (به ابعاد 2 در 2 متر) با فواصل یکسان، مستقر گردید. بهمنظور بررسی اثر عواملمحیطی بر پراکنش گونه مورد پژوهش، از هر یک از پلاتها، یک نمونه خاک با سه از عمق 0 تا 30 سانتیمتری سطح خاک برداشت گردید و در آزمایشگاه، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها اندازهگیری شد. عوامل اقلیمی مثل میانگین بارندگی و دمای سالانه، با استفاده از دادههای ایستگاههای هواشناسی نزدیک به منطقه مورد مطالعه، جمعآوری گردید. جهت بررسی ارتباط متغیرهای محیطی اثرگذار و معنیدار با پوششگیاهی و انتخاب روش مناسب خطی و غیرخطی، آنالیز تطبیقی قوسگیری شده (DCA) بر روی دادههای پوششگیاهی، انجام و طول گرادیان مشخص گردید. برای پیشبینی پاسخ گونههایگیاهی به تغییرات عواملمحیطی از مدل افزایشیتعمیمیافته استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل دادهها در این بخش، از نرمافزار Canoco نسخه 4.5، استفاده شد. نتایج نتایج حاصل از آنالیز تطبیقی متعارفی نشان داد که عوامل محیطی مثل درصد رس، جهت جغرافیایی، اسیدیته، شن، درصد رطوبت اشباع، درصد ماده آلی، متوسط درجه حرارت سالیانه و درصد آهک خاک در رویشگاههای مورد مطالعه، بهترتیب با بیان 3/10، 1/4، 3/3، 3/3، 6/1، 4/1، 4/1 و 3/1 درصد از واریانس موجود در ترکیب گیاهی، نقش مهمی در تغییرات پوشش گیاهی در رویشگاههای مورد مطالعه داشتند. نتایج نشان داد که پاسخ گونه A.specigera به میزان فسفر، درصد ماده آلی، هدایت الکتریکی، درصد ازت، درصد رس، درصد کربن آلی و ارتفاع از سطح دریا از مدل کاهشی (Monotonic decrease) پیروی میکند. الگوی پاسخ این گونه به درصد سیلت، درصد شن، میانگین درجه حرارت سالانه، میانگین بارندگی سالانه، جهت شیب، اسیدیته، پتاسیم، وزن مخصوص ظاهری خاک، درصد اشباع خاک و درصد شیب از مدل زنگولهای (Unimodal) پیروی کرده و حد بهینه رشد آن برای هر یک از این عوامل به ترتیب 21 درصد، 60 درصد، 16 درجه سانتیگراد، 400 میلیمتر، جهت شیبهای شرقی و جنوبی، 8، 650 میلیگرم بر لیتر، 4/1 گرم بر سانتیمتر مکعب، 39 درصد و 50-40 درصد، بوده است. نتیجهگیریمدل افزایشی تعمیمیافته، اطلاعات ارزشمندی برای تعیین نیازهای اکولوژیکی گونه ارائه میدهد که میتوان با استفاده از دادههای این تحقیق، در مدیریت پوششگیاهی و عملیات اصلاح مراتع (مرتعکاری) در مناطق مشابه از آن بهره گرفت. گونه مورد مطالعه از لحاظ تولید بالای علوفه، قابل توجه بوده و به عنوان یکی از گونههای مناسب برای افزایش پوشش گیاهی مراتع منطقه، پیشنهاد میگردد.
حسن قلیچ نیا؛ حمید رضا میرداودی؛ علی چراتی
دوره 29، شماره 4 ، دی 1401، ، صفحه 513-529
چکیده
شناخت ویژگیهای اکولوژیکی گونههایگیاهی و چگونگی عکسالعمل آنها به عوامل محیطی، اطلاعات لازم را برای مدیریت پوششگیاهی و اصلاح مراتع، فراهم میآورد. به دلیل اهمیت گونه شور البرزی (Salsola kerneri (Wol) Botsch.) در حفاظت خاک و تولید علوفه، در مقاله حاضر، به مطالعه نیازهای اکولوژیک آن با تاکید بر تعیین عوامل اکولوژیک مؤثر بر تغییرات پوششگیاهی ...
بیشتر
شناخت ویژگیهای اکولوژیکی گونههایگیاهی و چگونگی عکسالعمل آنها به عوامل محیطی، اطلاعات لازم را برای مدیریت پوششگیاهی و اصلاح مراتع، فراهم میآورد. به دلیل اهمیت گونه شور البرزی (Salsola kerneri (Wol) Botsch.) در حفاظت خاک و تولید علوفه، در مقاله حاضر، به مطالعه نیازهای اکولوژیک آن با تاکید بر تعیین عوامل اکولوژیک مؤثر بر تغییرات پوششگیاهی و بررسی پاسخ این گونه به تغییرات عوامل اکولوژیکی، با استفاده از روش آنالیز تطبیقیمتعارفی (Canonical Correspondence Analysis, CCA) و مدلجمعی تعمیمیافته (Generalized Additive Models, GAM) در استان مازندران پرداخته شده است. نتایج حاصل از آنالیز تطبیقی متعارفی نشان داد که عوامل محیطی مثل درصد رس، شن خاک، جهت جغرافیایی، اسیدیته، درصد رطوبت اشباع، درصد ماده آلی، درصد آهک خاک و متوسط درجه حرارت سالیانه در رویشگاههای مورد مطالعه سالیانه، بهترتیب با بیان 3/10، 8/2، 1/4، 3/3، 6/1، 4/1، 3/1 و 4/1 درصد از واریانس موجود در ترکیب گیاهی، نقش مهمی در تغییرات پوشش گیاهی در رویشگاههای مورد مطالعه داشتند. نتایج نشان داد که پاسخ گونه S. kerneri به درصد ماده آلی، درصد کربن آلی، درصد ازت خاک و درصد لاشبرگ سطح خاک از مدل کاهشی (Monotonic decrease) پیروی میکند. الگوی پاسخ این گونه به درصد رس، وزن مخصوص ظاهری خاک، ارتفاع از سطح دریا، میانگین دمای سالانه و میزان پتاسیم و فسفر خاک از مدل زنگولهای (Unimodal) پیروی کرده و حد بهینه رشد آن برای هر یک از این عوامل به ترتیب 11 درصد، 1/1 گرم بر سانتیمتر مکعب، 1700 متر، 5/12 درجه سانتیگراد،700 و 5 میلیگرم بر لیتر بود. عکسالعمل گونه به جهتجغرافیایی، به گونهای است که در شیبهای شرقی بیشترین درصد پوشش گیاهی و در شیبهای شمال شرقی کمترین حضور را دارد. در اراضی با شیب زیاد تا نسبتاً زیاد پراکنش داشته ولی در شیبهای 50-40 درصد دارای عملکرد بهتری است، هر چند که پاسخ گونه به این عامل معنیدار نبود. پاسخ گونه به درصد شن و سیلت خاک و همچنین درصد سنگ و سنگریزه از مدل دو نمایی (Bimodal) پیروی کرد. مطالعه عکس العمل گیاه شور البرزی در امتداد شیب عوامل توپوگرافی و خاک، اطلاعات ارزشمندی برای تعیین نیازهای اکولوژیکی این گونه ارائه داد که میتواند در عملیات اصلاح مراتع در مناطق مشابه، مورد توجه قرار گیرد.
مسعود برهانی؛ زهرا جابرالانصار؛ حمیدرضا میرداوودی
دوره 29، شماره 2 ، مرداد 1401، ، صفحه 111-125
چکیده
شناخت ویژگیهای اکولوژیکی گونههای گیاهی و چگونگی واکنش آنها به عوامل محیطی، اطلاعات لازم را برای مدیریت پوششگیاهی و اصلاح مراتع فراهم میکند. در این پژوهش، به مطالعه نیازهای اکولوژیک گونه اسپرس (Onobrychis melanotricha Boiss.) با تأکید بر عوامل اکولوژیک مؤثر بر تغییرات پوششگیاهی و بررسی پاسخ این گونه به تغییرات عوامل اکولوژیکی، ...
بیشتر
شناخت ویژگیهای اکولوژیکی گونههای گیاهی و چگونگی واکنش آنها به عوامل محیطی، اطلاعات لازم را برای مدیریت پوششگیاهی و اصلاح مراتع فراهم میکند. در این پژوهش، به مطالعه نیازهای اکولوژیک گونه اسپرس (Onobrychis melanotricha Boiss.) با تأکید بر عوامل اکولوژیک مؤثر بر تغییرات پوششگیاهی و بررسی پاسخ این گونه به تغییرات عوامل اکولوژیکی، با استفاده از روش آنالیز تطبیقیمتعارفی پرداخته شد. برداشت اطلاعات در سال 1397 در 19 سایت مطالعاتی در غرب و جنوب استان اصفهان انجام شد. در هر سایت، نمونهبرداری پوشش گیاهی به روش نمونهگیری تصادفی- سیستماتیک در 30 پلات یک مترمربعی که در طول 3 ترانسکت 200 متری مستقر شده بود، انجام و نمونهگیری خاک از عمق 30-0 سانتیمتر در هر سایت انجام گردید. تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از نرمافزارهای SPSS17 و CANOC4.5 انجام شد. استفاده از مدلجمعی تعمیمیافته با توزیع خطای پوآسون برای هر یک از متغیرهایمحیطی، نشان داد که عوامل محیطی شامل ارتفاع، درصد رس، بارندگی، درصد ماده آلی، فسفر و درصد شن و میانگین دمای سالانه در سطح احتمال خطای 1 درصد بر پوشش این گونه اثر معنیدار دارند. این گونه بیشتر بر روی خاکهای نیمهعمیق تا عمیق با بافت متوسط تا نیمهسنگین پراکنش دارد. محدوده ارتفاعی بهینه برای رشد این گیاه 3200-1600 متر از سطح دریا و بارش بهینه برای این گیاه 370 میلیمتر بوده است. درمجموع، نتایج این پژوهش در تعیین نیازهای اکولوژیکی گونه مورد نظر کارایی قابل قبولی داشت که میتواند در مدیریت پوششگیاهی و عملیات اصلاح مراتع در مناطق مشابه مورد توجه مدیران منابعطبیعی قرار گیرد.
زهرا جابرالانصار؛ مسعود برهانی؛ بابک بحرینی نژاد؛ حمیدرضا میرداوودی
دوره 28، شماره 3 ، مهر 1400، ، صفحه 551-563
چکیده
شناخت ویژگیهای اکولوژیکی گونههای گیاهی و چگونگی پاسخ آنها به عوامل محیطی، اطلاعات لازم را برای مدیریت پوشش گیاهی و احیای اکوسیستمهای مرتعی فراهم مینماید. هدف از این پژوهش، تعیین عوامل محیطی تأثیرگذار بر رویشگاه گونه برگ نقرهای (Krascheninnikovia ceratoides) و پاسخ آن به تغییرات عوامل اکولوژیکی در مراتع استان اصفهان است. بر این ...
بیشتر
شناخت ویژگیهای اکولوژیکی گونههای گیاهی و چگونگی پاسخ آنها به عوامل محیطی، اطلاعات لازم را برای مدیریت پوشش گیاهی و احیای اکوسیستمهای مرتعی فراهم مینماید. هدف از این پژوهش، تعیین عوامل محیطی تأثیرگذار بر رویشگاه گونه برگ نقرهای (Krascheninnikovia ceratoides) و پاسخ آن به تغییرات عوامل اکولوژیکی در مراتع استان اصفهان است. بر این اساس درصد پوشش تاجی و تراکم گیاه مورد مطالعه و گونههای همراه در 19 سایت مطالعاتی به روش تصادفی- سیستماتیک اندازهگیری شد. در هر سایت مرتعی عوامل اقلیمی، فیزیوگرافی و خاک بررسی شد. از روش آنالیز تطبیقیمتعارفی (CCA؛ Canonical Correspondence Analysis) و مدل افزایشی تعمیمیافته (GAM؛ Generalized Additive Models) برای بررسی ارتباط پوشش گیاهی با عوامل محیطی استفاده شد. نتایج نشان داد که الگوی پاسخ گونهK.ceratoides در امتداد گرادیان میزان پتاسیم قابل جذب، از مدل افزایشی، پیروی میکند. بعکس، پاسخ این گونه در امتداد گرادیان عوامل درصد شن، میانگین دمای سالانه و درصد سنگ و سنگریزه از مدل کاهشی پیروی کرده و با افزایش این عوامل، درصد پوشش تاجی کاهش یافتهاست. الگوی پاسخ گونهK.ceratoides در امتداد تغییرات میزان فسفر قابل جذب، درصد گچ و ارتفاع از سطح دریا، از مدل زنگولهای (Unimodal) پیروی کرده و حد بهینه رشد آن برای این عوامل بهترتیب 10 میلیگرم بر کیلوگرم، 4/6 درصد و 2250 متر بود. بررسی پاسخ گونهK.ceratoides در امتداد گرادیان عوامل توپوگرافی، خاک و اقلیم، اطلاعات ارزشمندی را برای تعیین نیازهای اکولوژیکی این گونه ارائه داد که میتواند در مدیریت پوششگیاهی و عملیات اصلاح مراتع در مناطق مشابه، مورد توجه قرار گیرد.
حمیدرضا میرداودی؛ حجت ا... زاهدی؛ مسعود شکویی؛ جواد ترکان
دوره 13، شماره 3 ، آذر 1385، ، صفحه 201-211
چکیده
سرآغاز مطالعه هر پدیده شناخت کامل و درک روابط آن با سایر پدیدههای تاثیرگذار و تاثیرپذیراست. با توجه به اهمیت پوشش گیاهی مراتع به عنوان اولین حلقه زنجیره غذایی در اکوسیستم های مرتعی، شناخت عوامل اکولوژیکی موثر بر استقرار گیاهان و تعیین مناطق همگن ضروری به نظر می رسد. بنابراین مقالـــه حاضر به بررسی مؤثرترین عوامل اکولوژیکی در تعیین ...
بیشتر
سرآغاز مطالعه هر پدیده شناخت کامل و درک روابط آن با سایر پدیدههای تاثیرگذار و تاثیرپذیراست. با توجه به اهمیت پوشش گیاهی مراتع به عنوان اولین حلقه زنجیره غذایی در اکوسیستم های مرتعی، شناخت عوامل اکولوژیکی موثر بر استقرار گیاهان و تعیین مناطق همگن ضروری به نظر می رسد. بنابراین مقالـــه حاضر به بررسی مؤثرترین عوامل اکولوژیکی در تعیین نقاط اکولوژیکی همگن و تاثیر گذار بر پوشش گیاهی مراتع با استفاده از تجزیه و تحلیلهای چند متغیره پرداخته است. روش کار به این ترتیب بود که ابتـدا در منطقه مورد مطالعه، تیپهای گیاهی با پیمایشهای صحرایی و استفاده از دستگاه موقعیت یـــاب (GPS) بر روی نقشه 1:50000 مشخص و در مناطق معرف هر تیپ نمونه بردار ی به روش تصادفی- سیستماتیک انجام شد. بعد از برداشت اطلاعات مربوط به پوشش گیاهی ، لایه های اطلاعاتی مختلف در خصوص هر تیپ شامل اقلیم، متوسط دامنة ارتفاعی، میانگین بارندگی سالیانه، متوسط دامنة شیب، متوسط دامنـة دمایی، تیپ اراضی و جهت شیب جمعآوری و داده ها برای تجزیه و تحلیل با استفاده از نــرم افزارStatistica مورد ارزیابی قــرار گرفتنــد. تجــــزیه و تحلیـــــل عامـــــلی متغیـــرها (Factor Analysis) نشان داد که از میان متغیرهای مورد استفاده، 3 متغیر اصلـــی (شامل اقلیم، تیپ اراضی و جهت شیب) با مقادیر ویژه ای (Eigenvalues) برابر 8/82 درصـــــد، از مهمترین عوامل تاثیر گذار بر پوشش گیاهی در مراتع هستند. سپس با استفاده از روش تجزیه و تحلیل خوشه ای (Cluster Analysis) مراتع جنوب استان مرکزی در 22 گروه طبقه بندی شدند. گروههای فوق به روش تجزیه و تحلیل متمایز کننده(Analysis Discriminate) مورد تائید قرار گرفتند.
