نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فهیمه رفیعی ¹
• محمد جنگجو ²
• حمید اجتهادی ³

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

² استادیار، گروه مرتع وآبخیز داری دانشکده منابع طببعی و محیط زیست، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

³ استاد، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

از صفات گیاهی می‌توان برای آگاهی از چگونگی پاسخ پوشش‌های گیاهی به عوامل مخرب محیطی استفاده نمود. هدف این تحقیق بررسی تغییرات صفات گیاهان در دو دوره زمانی شش و دوساله پس از وقوع آتش‌سوزی طبیعی در یک مرتع نیمه‌خشک بود. سه سایت مجاور هم (شاهد، و آتش‌سوزی شده در سال‌های 1383 و 1387) در مرتع جوزک در استان خراسان شمالی انتخاب و اندازه گیری‌ها در بهار و تابستان 1389 انجام شد. در هر سایت فهرست گونه‌های گیاهی ثبت و 58 صفت مورفولوژیکی، فنولوژیکی و تولید مثلی برای گونه‌ها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان‌دهنده 4 نوع عکس‌العمل متفاوت صفات گیاهی نسبت به آتش‌سوزی در طی زمان بود. نوع اول، 37 صفت تحت تاثیر آتش‌سوزی قرار نگرفتند، نوع دوم،صفات سازگار: فراوانی گیاهانی که دارای صفت یکساله بودند با گذشت زمان افزایش یافت نوع سوم، صفات مقاوم: فراوانی گیاهانی که دارای 13 صفت خارداری، کرک‌داری، تاج پوشش خوابیده، برگ قاعده‌ای و برگ ساقه و برگ قاعده، انشعاب‌داری، انتشار توسط بذر، تولید مثل رویشی، روش تکثیر توسط بذر و ریزوم و فنولوژی برگ سه ماه و بیشتر از سه ماه، ابتدا افزایش و سپس کاهش نشان داد. نوع چهارم، صفات حساس: فراوانی گیاهان گندمی چند ساله، بوته‌ای‌ها، نیمه‌خزنده، چندساله، بدون خار، برگ گوشتی‌ها و برگ ساقه‌ای‌ها با گذشت زمان کاهش نشان داد. نتیجه‌گیری، صفات گیاهی نقش مهمی در تعیین پاسخ گونه‌های گیاهی به عوامل مخرب محیطی دارند و از این‌رو می‌توانند بر مسیر توالی ثانویه مرتع پس از آتش‌سوزی تاثیرگذار باشند.

کلیدواژه‌ها

• صفات گیاهی
• آتش‌سوزی
• مرتع
• توالی ثانویه
• جوزک

عنوان مقاله [English]

Investigating tolerant, adapted and sensitive plant traits to chronological wildfires in a semiarid rangeland

نویسندگان [English]

• Fahimeh Rafiee ¹
• Mohammad Jangjou ²
• Hamid Ejehadi ³

چکیده [English]

Plant traits can be used to study the mechanism of vegetation responses to the environmental disturbances. This study was aimed to study the changes in plant traits, in six-and two- year periods after wildfires in a semiarid rangeland. Three adjacent sites (control, burnt at 2004, burnt at 2008) were selected in Jowzak rangelands, Northern Khorasan, Iran. Plant sampling was conducted at spring and summer 2010. Floristic list was recorded in each site; also, 58 morphological, phonological and reproductive plant traits were measured. Results indicated four different responses by plant traits to the chronological wildfires. Type1 no response; 37 traits were not affected by the wildfires. Type2 adapted traits: annual plants were increased by times after burning. Type3 tolerant traits: plant with spins, hairs, prostrate canopy, rosette and elongated leaves, ramified stems, scattering by seeds, reproduction by seeds and/or rhizomes, and leaf phenology more than three months initially increased but finally reduced. Type 4 sensitive traits; perennial grasses, shrubs, scopus canopy, non-spiny, succulent leaves and stem elongated leaves gradually decreased with times after burning. In conclusion, plant traits have important roles in determining the responses of plant species to the environmental disturbances; hence, they can affect the secondary succession after the wildfire in rangelands.

کلیدواژه‌ها [English]

• plant traits
• burning
• Wildfire
• rangeland
• secondary succession
• Jowzak