محمود آباده؛ محمد خسروشاهی
دوره 28، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 718-732
چکیده
پدیده خشکسالی یکی از مهمترین بلایای طبیعیست که جوامع انسانی را تهدید میکند. برای پایش این پدیده شاخصهای گوناگونی مورد استفاده قرار میگیرد. هدف از این تحقیق ارزیابی و پایش پدیده خشکسالی بر اساس دو شاخص بارش استاندارد شده (SPI) و بارش- تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI) در استان هرمزگان است. شاخص SPI تنها بر اساس دادههای بارش و شاخص SPEI ...
بیشتر
پدیده خشکسالی یکی از مهمترین بلایای طبیعیست که جوامع انسانی را تهدید میکند. برای پایش این پدیده شاخصهای گوناگونی مورد استفاده قرار میگیرد. هدف از این تحقیق ارزیابی و پایش پدیده خشکسالی بر اساس دو شاخص بارش استاندارد شده (SPI) و بارش- تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI) در استان هرمزگان است. شاخص SPI تنها بر اساس دادههای بارش و شاخص SPEI بر اساس دادههای بارش و مقادیر تبخیر و تعرق پتانسیل (روش تورنت وایت) خشکسالی را محاسبه میکنند. جهت انجام این تحقیق از دادههای ماهانه بارش و دادههای میانگین درجه حرارت ماهانه پنج ایستگاه سینوپتیک بندرعباس، بندر لنگه، حاجیآباد، میناب و بندر جاسک برای یک دوره 30 ساله (1988-2017) استفاده شد. نتایج نشان داد هر چند مقادیر شاخص SPIو SPEI دارای همبستگی بودهاند امّا شاخص SPEIنسبت به خشکی حساستر و پاسخ سریعتری نسبت به آن داشته است و دورههای خشک و مرطوب طولانیتری نشان داده است. در خصوص مقایسه بین ایستگاهی نیز مشخص شد که بین مقادیر شاخص SPI ایستگاههای مورد مطالعه تفاوت معنیداری وجود نداشته است، همچنین تفاوت معنیداری در مقادیر شاخص SPEI بین ایستگاهی نیز دیده نشده است. در ادامه مشخص شد پراکنش شاخص SPI در سطح استان هرمزگان یکنواختتر از پراکنش شاخص SPEI بوده است.
رضا نوروز ولاشدی؛ جابر رحیمی؛ عباس علی پور
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 640-649
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی و اولویتبندی عوامل مؤثر بر مشارکت روستاییان در اجرای طرحهای جامع مقابله با بیابان در استانهای دارای اقلیم خشک و بیابانی بوده است. بدین منظور تعدادی از روستاییان بدون دخالت مرز سیاسی صرفاً از جنبه اقلیمی (در معرض خشکسالی شدید) با استفاده از فرمول کوکران به عنوان جامعه نمونه به روش نمونهگیری چند مرحلهای ...
بیشتر
هدف از انجام این پژوهش بررسی و اولویتبندی عوامل مؤثر بر مشارکت روستاییان در اجرای طرحهای جامع مقابله با بیابان در استانهای دارای اقلیم خشک و بیابانی بوده است. بدین منظور تعدادی از روستاییان بدون دخالت مرز سیاسی صرفاً از جنبه اقلیمی (در معرض خشکسالی شدید) با استفاده از فرمول کوکران به عنوان جامعه نمونه به روش نمونهگیری چند مرحلهای انتخاب شدند. روایی پرسشنامه با نظر اساتید و کارشناسان امر مورد تأیید قرار گرفت. پایایی آن نیز از طریق محاسبه آلفای کرونباخ به میزان 75/0 به دست آمد. دادهها با نرم افزارSPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که جامعه هدف از سطوح آموزشی و درآمدی پایینی برخوردار بوده است. همچنین افراد هدف به میزان بسیار کم در دورههای آموزشی شرکت میکنند. ضریب همبستگی برآوردی میان متغیرهای مستقل عوامل روانشناختی، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی، قانونی و متغیر وابسته مشارکت نیز نشان داد که ارتباط معنیداری در سطح 01/0 بین عوامل مذکور با میزان علاقه و مشارکت جوامع روستایی در اجرای طرحهای بیابانزدایی وجود دارد. نتایج تحلیل سلسله مراتبی جهت تعیین اولویت عوامل راهبردی مؤثر بر اجرای طرح در مناطق روستایی با اقلیم خشک نیز نشان داد که عامل اقتصادی و سطح رفاهی در این مناطق با ضریب نسبی درجه اهمیت 5/0 جزء مهمترین عوامل بوده است. نرخ ناسازگاری کل در مقایسه دو زوجی برابر 01/0 (قابل قبول) و دیگر عوامل به ترتیب عامل روانشناختی، فرهنگی، آموزشی و قانونی در رتبههای بعدی قرار خواهند گرفت. نتایج تحلیل رگرسیون و مدل ارائه شده نیز نشان داد که عوامل فرهنگی و اقتصادی، بخشی از مهمترین عوامل بودهاند و 66 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نمودهاند. همچنین همبستگی معنیداری میان عواملی چون جنسیت، سن و تأهل با متغیر وابسته وجود نداشته است. عامل اقتصاد و فرهنگ بهعنوان چالش اصلی روستاییان در اجرای طرحهای بیابان زدایی شناخته شد.
محمدصادق کهخاکهن؛ ابوالفضل رنجبر فردویی؛ سیدحجت موسوی؛ عباسعلی ولی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 754-771
چکیده
خشکسالی و اثرات آن یکی از نگرانیهای عمدهی جهان محسوب میشود. ایران به عنوان یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین، همواره با مسائل محیط زیستی و مخاطرات طبیعی ناشی از پدیده خشکسالی مواجه بوده و هست. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از دادههای دورسنجی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، خشکی را در قالب ارزیابی خشکسالی در ...
بیشتر
خشکسالی و اثرات آن یکی از نگرانیهای عمدهی جهان محسوب میشود. ایران به عنوان یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین، همواره با مسائل محیط زیستی و مخاطرات طبیعی ناشی از پدیده خشکسالی مواجه بوده و هست. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از دادههای دورسنجی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، خشکی را در قالب ارزیابی خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان در یک بازه 15 ساله (2015-2000) مورد پایش و روندیابی قرار دهد. در این راستا، تصاویر ماهوارهای MODIS از سال 2000 تا 2015 از طریق اعمال شاخص وضعیت بارش سالانه (PCI) و شاخص بارش استاندارد شده (SPI) مورد پردازش قرار گرفت. سپس با روش طبقهبندی نظارتی و تفاضل تصاویر، روند تغییرات خشکسالی ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که سالهای 2007 و 2001 بهترتیب با مساحت 06/157383 و 05/306 کیلومترمربع بیشترین و کمترین سطح بارش و همچنین با دارا بودن وسعت 1/49511 و 83/69233 کیلومترمربع حداقل و حداکثر سطح خشکسالی را به خود اختصاص دادهاند. بیشترین شدت تغییرات خشکسالی از لحاظ زمانی مربوط به بازه 2002-2001 بوده و از لحاظ مکانی نیز متعلق به بخشهایی از خاش، ایرانشهر و سرباز است که 93/194302 کیلومترمربع از سطح استان را شامل میشود. در نهایت روند کلی تغییرات بارش کاهشی و خشکسالی نیز از نوع افزایشی است که نیازمند برنامهریزی اساسی در زمینه حفاظت از منابع و مدیریت ریسک و بحران جهت احیای و ابقای اکوسیستم مناطق خشک میباشد.
مصطفی طالشی؛ سیدجعفر سیداخلاقی
دوره 26، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 459-473
چکیده
تابآوری یکی از راهبردهای کاهش آسیبپذیری جوامع در مواجهه با مخاطرات طبیعی است، با توجه به تکساختی بودن اقتصاد در جوامع روستایی ، میتوان با تنوعبخشی فعالیتها و منابع معیشتی ،میزان تابآوری جوامع روستایی را در برابر تغییرات و مخاطرات طبیعی افزایش داد. پژوهش حاضر به بررسی نقش تنوع معیشتی به عنوان یک رویکرد راهبردی برای ...
بیشتر
تابآوری یکی از راهبردهای کاهش آسیبپذیری جوامع در مواجهه با مخاطرات طبیعی است، با توجه به تکساختی بودن اقتصاد در جوامع روستایی ، میتوان با تنوعبخشی فعالیتها و منابع معیشتی ،میزان تابآوری جوامع روستایی را در برابر تغییرات و مخاطرات طبیعی افزایش داد. پژوهش حاضر به بررسی نقش تنوع معیشتی به عنوان یک رویکرد راهبردی برای سازگاری و کنار آمدن با مخاطره خشکسالی درحوزه آبخیز حبلهرود میپردازد. در این پژوهش، روش تحقیق از نوع کمی و پیمایشی بوده و از روشهای توصیفی، تحلیلی و روابط همبستگی استفاده شده است. بدین منظور9 روستا از مناطق مختلف حوزه با درجات مختلفی از خشکسالی و توسعهیافتگی، به روش تصادفی ساده انتخاب گردید و سپس بر اساس فرمول کوکران،271 نفر از سرپرستان خانوارها به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. روایی پرسشنامه از طریق پانل خبرگان و صاحبنظران تأیید و پایایی کلی ابزار تحقیق با محاسبه آلفای کرونباخ برابر0.842 در سطح خیلی خوب تایید گردید. نتایج نشان داد میزان تابآوری حوزه در سطح نامطلوب و پایین تر از سطح متوسط بوده و میانگین شاخص سرمایه انسانی، اجتماعی و فیزیکی حوزه از متوسط مقدارشاخص سرمایه مالی (اقتصادی) وطبیعی بیشتر بوده است. براساس یافتهها، اتخاذ راهبرد تنوع معیشتی در ارتقاء تابآوری خانوارهای روستایی حوزه حبلهرود در مواجهه با ریسک خشکسالی، تاثیر معناداری داشته است. از اینرو تنوع بخشی به فعالیتهای اقتصادی و منابع معیشتی اجتماعات روستایی در معرض خشکسالی با استفاده از تدوین و اجرای راهکارهای مناسب مالی ،آموزشی و ترویجی و نیز ،بهرهگیری از فنآوریهای جدید،میتواند در بهبود تابآوری و تقلیل استرس و نگرانیهای روستاییان حوزه اثرگذار باشد.
مصطفی طالشی؛ اسماعیل علی اکبری؛ مصطفی جعفری؛ سیدجعفر سیداخلاقی
دوره 24، شماره 4 ، دی 1396، ، صفحه 881-896
چکیده
شاخصهای تاب آوری در برابر مخاطرات محیطی، یکی از معیارهای اساسی در فرایند برنامه ریزی و ارزیابی برنامه های سازگاری با اثرات مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی بشمار می آید. ارزیابی وسنجش میزان تاب آوری جوامع روستایی، یکی از مهمترین ابزارها در تشخیص پایداری سکونتگاههای روستایی به هنگام بروز مخاطرات طبیعی می باشد. شاخص های تاب آوری ...
بیشتر
شاخصهای تاب آوری در برابر مخاطرات محیطی، یکی از معیارهای اساسی در فرایند برنامه ریزی و ارزیابی برنامه های سازگاری با اثرات مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی بشمار می آید. ارزیابی وسنجش میزان تاب آوری جوامع روستایی، یکی از مهمترین ابزارها در تشخیص پایداری سکونتگاههای روستایی به هنگام بروز مخاطرات طبیعی می باشد. شاخص های تاب آوری در مقیاس محلّی و روستایی پس از ایجاد و تدوین، می توانند روش مفیدی جهت بررسی مکان ها (روستاها) و مقایسه بین و درون هر ناحیه برای جوامع فراهم نمایند. با توجه به آنچه که بیان شد، توجه به شاخصگذاری در سیاستگذاریها و برنامهریزیها اجتنابناپذیراست. آنچه مسلم است، درحوزه سنجش وارزیابی تاب آوری در محیطهای روستایی بویژه در برابر مخاطرات محیطی شاخصهای مشخصواستانداردی وجود ندارد،از اینرو تدوین و اعتبار سنجی شاخصهای مناسب برای تحلیل تابآوری روستایی، ضروری است. با بهره گیری از این شاخصها می توان میزان تاب آوری را در برابر مخاطرات مورد ارزیابی و سنجش قرار داد. مقاله پیش رو در صدد است به شناسایی، تدوین و اعتبار سنجی شاخص های مناسب و بومی سازی شده تاب آوری در مناطق روستایی در شرایط خشکسالی و کم آبی بپردازد، تا برنامهریزان و محققان بتواننددر مطالعات تاب آوری، خشکسالی و بحران آب از این شاخصها، که به تأیید و توافق کارشناسان و خبرگان رسیده است، استفاده نمایند. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی با استفاده از پرسشنامه در سطح خبرگان و متخصصان می باشد. در این پژوهش معیارها وشاخصهای مختلفی از ادبیات نظری استخراج و از طریق پرسشنامه در معرض داوری تعداد 35 نفر از خبرگان و کارشناسان متخصص موضوعی قرار گرفت. در این پژوهش تعداد25 شاخص مناسب مورد تأیید متخصصان، کارشناسان امور اجرایی و نخبگان محلی معرفی گردیده است. از شاخص های مناسب و دارای بیشترین اجماع می توان به شاخصهایی همچون؛روند رشد و یا کاهش منابع طبیعی روستا، احتمال مهاجرت از روستا، دسترسی به انواع منابع آب کشاورزی، میزان سطوح اراضی کشاورزی (مالکیت)، وضعیت پوشش بیمه و خدمات اضطراری، توسعه کشاورزی، میزان تنوع معیشتی خانوار، توان پس انداز خانوار و دورنمای فعالیتهای کسب و کار غیرکشاورزی روستا در آینده اشاره نمود. نتایج این تحقیق میتواند آغازی برای تدوین مدل ملی شاخصهای ارزیابی تابآوری روستایی، ایجاد بانک اطلاعات شاخصهای تاب آوری و کمی نمودن آنها در راستای رسیدن به توسعه پایدار وهمچنین کاهش اثرات تغییر اقلیم و خشکسالی در مناطق روستایی کشور باشد. همچنین دستگاههای اجرایی میتوانند با استفاده از شاخصهای معرفیشده در راستای بهبود وضعیت جوامع روستایی متاثر از خشکسالی و کم آبی در همه ابعاد برنامهریزی کنند.
محمد حسین پارسامهر؛ زهرا خسروانی
دوره 24، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 16-29
چکیده
خشکسالی نشانه روشنی از نوسانات اقلیمی است و تاثیر زیادی بر جوامع بشری دارد. مطالعه وضعیت خشکسالی جهت برنامهریزی و مدیریت منابع آب از اهمیت زیادی برخوردار است. شاخصهای زیادی برای بررسی خشکسالی وجود دارد که غالبا بر مبنای یک پارامتر استوار هستند. یکی از روشهایی که از چندین پارامتر استفاده میکند، تکنیک اولویتبندی بر اساس شباهت ...
بیشتر
خشکسالی نشانه روشنی از نوسانات اقلیمی است و تاثیر زیادی بر جوامع بشری دارد. مطالعه وضعیت خشکسالی جهت برنامهریزی و مدیریت منابع آب از اهمیت زیادی برخوردار است. شاخصهای زیادی برای بررسی خشکسالی وجود دارد که غالبا بر مبنای یک پارامتر استوار هستند. یکی از روشهایی که از چندین پارامتر استفاده میکند، تکنیک اولویتبندی بر اساس شباهت به راه حل ایدهآل (TOPSIS) است. این الگوریتم یکی از روشهای تصمیمگیری چند معیاره است. در این تحقیق با استفاده از تکنیک TOPSIS، خشکسالی مناطق خشک و نیمهخشک استان اصفهان تعیین و طبقهبندی شد. برای این منظور از چهار عنصر اقلیمی شامل دما، تعداد روز بارانی، بارندگی سالانه و درصد رطوبت نسبی مربوط به دوره آماری 20 ساله (2013-1994) پنج ایستگاه هواشناسی استفاده شد. جهت اعتبارسنجی روش پیشنهادی، دادههای خروجی روش TOPSIS با دادههای خروجی نمایه دهکهای بارندگی (DPI)، نمایه درصد نرمال بارندگی (PNPI)، نمایه ناهنجاریهای بارندگی (RAI) و نمایه بارندگی استاندارد شده (SPI) مقایسه گردید. برای این منظور از ضریب همبستگی رتبهای اسپیرمن بین مقادیر کمی شده رتبه شدت خشکسالی شاخص و بارندگی سالانه استفاده شد. نتایج نشان داد که در تمام ایستگاههای مورد مطالعه همبستگی بسیار قوی بین رتبه تعیین شده شدت خشکسالی الگوریتمTOPSIS با بارندگی سالیانه در مقایسه با دیگر شاخصها وجود دارد. بنابراین اعتبار مدل مورد تایید است. به طور کلی نوسانات رطوبتی در سطح منطقه مورد مطالعه زیاد است. به بیان دیگر شدت خشکسالی از ایستگاهی به ایستگاه دیگر و از سالی به سال دیگر کاملاً مستقل است، به طوری که نایین با 13 سال بیشترین و اصفهان با 7 سال کمترین تعداد سال همراه با خشکسالی را داشتند. در الگوریتم تاپسیس به دلیل اینکه از پارامترهای بیشتری در مقایسه با روشهای ساده قبلی استفاده میشود، پدیده خشکسالی به مقدار واقعی خود نزدیکتر است. همچنین در این روش یک ارتباط سیستماتیک بین عناصر اقلیمی در یک سال و سالهای دیگر وجود دارد و با در نظر گرفتن این ارتباط، بررسی خشکسالی و رتبهبندی آن صورت میگیرد. در پایان میتوان اظهار داشت الگوریتم تاپسیس یکی از روشهای توانمند در تعیین و رتبهبندی خشکسالی است.
سینا سرابی؛ علی حشمت پور؛ چوقی بایرام کمکی؛ ابوالفضل طهماسبی
دوره 22، شماره 2 ، مرداد 1394، ، صفحه 392-405
چکیده
تحلیل خشکسالی و پارامترهای متاثر بر آن با استفاده از اطلاعات سنجش از دور پتانسیل بالایی برای بهبود دانش علمی در مورد خصوصیات خشکسالی و تاثیرات این پدیده بر روی پوشش گیاهی دارد. تحقیق پیشرو با هدف بررسی ارتباط میان شاخصهای ماهوارهای و شاخص SPI در مراتع شمالی استان گلستان صورت گرفت. بدین منظور ابتدا شاخص SPI در میانگینهای متحرک یک، ...
بیشتر
تحلیل خشکسالی و پارامترهای متاثر بر آن با استفاده از اطلاعات سنجش از دور پتانسیل بالایی برای بهبود دانش علمی در مورد خصوصیات خشکسالی و تاثیرات این پدیده بر روی پوشش گیاهی دارد. تحقیق پیشرو با هدف بررسی ارتباط میان شاخصهای ماهوارهای و شاخص SPI در مراتع شمالی استان گلستان صورت گرفت. بدین منظور ابتدا شاخص SPI در میانگینهای متحرک یک، سه و شش ماهه مورد محاسبه قرار گرفت، سپس نقشههای پهنهبندی با استفاده از مکانیزم پهنهبندی کریجینگ تهیه گردید. در مرحله بعد با استفاده از تصاویر سنجنده MODIS و پس از انجام اصلاحات مورد نیاز این نوع از سنجنده بر روی تصاویر، از 3 شاخص NDVI، SAVI و VCI، نقشه پوشش گیاهی تهیه گردید. همچنین بهمنظور تطابق زمانی دادههای اقلیمی با تصاویر ماهوارهای، پایه زمانی مشترک 9 ساله (89-1380) مطابق با سال میلادی (10-2002) انتخاب گردید. در نهایت بهمنظور بررسی ارتباط میان شاخصهای تصاویر ماهوارهای با شاخص SPI از ضرایب همبستگی و رگرسیون خطی استفاده گردید. نتایج نشان دهنده همبستگی متوسط و خوب میان شاخصهای ماهوارهای با شاخص SPI در ماههای اوج رشد پوشش گیاهی بود. همچنین همبستگی میان شاخصهای پوشش گیاهی با میانگین متحرک سه و شش ماهه در فصول غیر رشد پوشش گیاهی و در فصول رشد پوشش گیاهی با میانگین متحرک یک ماهه شاخص SPI بیشتر بود.
رضا باقری؛ صدیقه محمدی
دوره 19، شماره 2 ، شهریور 1391، ، صفحه 283-296
چکیده
این تحقیق بهمنظور بررسی توزیع مکانی خشکسالی در استان کرمان با شاخص SPI و مقایسه روشهای درونیابی کریجینگ و عکس فاصله با توانهای یک تا پنج، طی یک دوره آماری 30 ساله (سال آبی 50-1349 تا 80-1379) انجام شد. یافتهها نشان داد طی دوره آماری مورد مطالعه (در فواصل زمانی 10 ساله)، میانگین مقدار SPI در سال آبی70-69 بیشترین مقدار خود (مرطوب ملایم) و در سال ...
بیشتر
این تحقیق بهمنظور بررسی توزیع مکانی خشکسالی در استان کرمان با شاخص SPI و مقایسه روشهای درونیابی کریجینگ و عکس فاصله با توانهای یک تا پنج، طی یک دوره آماری 30 ساله (سال آبی 50-1349 تا 80-1379) انجام شد. یافتهها نشان داد طی دوره آماری مورد مطالعه (در فواصل زمانی 10 ساله)، میانگین مقدار SPI در سال آبی70-69 بیشترین مقدار خود (مرطوب ملایم) و در سال آبی 80-79 کمترین مقدار خود (خشکسالی متوسط) را داشته است. در تمام سالهای مورد بررسی واریوگرام مناسب برازش داده شده به ساختار مکانی دادهها، مدل نمایی بوده و دامنه مؤثر هر ایستگاه نیز تا فاصله حدود 03/18 کیلومتری آن برای همه سالها بجز سال آبی70-69 (که دامنه مؤثر آن 02/5 کیلومتر است) میباشد. ارزیابی روشهای درونیابی به کمک تکنیک اعتبارسنجی حذفی نشان داد که روش زمینآمار کریجینگ بهترین روش درونیابی برای همه سالها بجز سال70-69 است که در این سال روش عکس فاصله به توان 5 بهترین روش درونیابی است. نقشه پهنهبندی مکانی مقادیر شاخص SPI در سالهای مورد مطالعه نشان میدهد که در سال آبی50-49 در قسمت جنوبی استان، شهرستانهای جیرفت و عنبرآباد، خشکسالی متوسط و در بقیه قسمتهای استان خشکسالی ملایم و در شهرستان رفسنجان ملایم مرطوب را شاهدیم. در سال60-59 در قسمت عمدهای از سطح استان، خشکسالی ملایم و در شهرستانهای بم و بردسیر و شرق جیرفت ملایم مرطوب را شاهدیم. در سال70-69 شاهد خشکسالیهای ملایم در شهرستانهای کرمان، بافت، کهنوج و قسمتهای شرقی جیرفت هستیم. البته در سال آبی 80-79 تمام سطح استان در معرض خطر خشکسالی قرارگرفته است، بهطوریکه در نیمه جنوبی استان (شهرستانهای بافت، جیرفت و کهنوج) خشکسالی متوسط و در نیمه شمالی استان (شهرستانهای کرمان، رفسنجان و بردسیر) خشکسالی ملایمیحاکم است. نقشه توزیع خطای درونیابی نیز حکایت از دقت بالای درونیابی بهویژه در محدوده ایستگاههای بارانسنجی دارد.
امالبنین بذرافشان؛ محسن محسنی ساروی؛ آرش ملکیان؛ ابوالفضل معینی
دوره 18، شماره 3 ، آذر 1390، ، صفحه 395-407
چکیده
خشکسالی را در یک دوره زمانی با هوای نامعمول خشک که به حد کافی با فقدان آب بهعلت عدم تعادل هیدرولوژیک روبرو است تعریف میکنند. در خشکسالی چهار ویژگی عمده مورد مطالعه قرار میگیرد که عبارتند از: شدت، مدت، فراوانی و گستره خشکسالی. هدف از این تحقیق پهنهبندی شدت خشکسالی در استان گلستان میباشد. به این منظور، از شاخص بارش استاندارد ...
بیشتر
خشکسالی را در یک دوره زمانی با هوای نامعمول خشک که به حد کافی با فقدان آب بهعلت عدم تعادل هیدرولوژیک روبرو است تعریف میکنند. در خشکسالی چهار ویژگی عمده مورد مطالعه قرار میگیرد که عبارتند از: شدت، مدت، فراوانی و گستره خشکسالی. هدف از این تحقیق پهنهبندی شدت خشکسالی در استان گلستان میباشد. به این منظور، از شاخص بارش استاندارد (SPI) بهعنوان شاخص منتخب جهت پایش خشکسالی در ایستگاههای واقع در داخل استان با طول دوره آماری مشترک 25 ساله (1975-2000) در مقیاس زمانی 6، 9، 12 و 24 ماهه استفاده گردید. بیشترین شدت خشکسالی بدستآمده در دوره 6 ماهه مربوط به ایستگاه سالیان تپه و در دوره 9، 12 و 24 ماهه مربوط به ایستگاه پل جاده میباشد. مقادیر SPI در سالهای خشکسالی شدید در مقیاسهای زمانی با استفاده از تکنیک زمینآمار بر پهنه استان تصویر و طبقهبندی گردید. بررسی نقشهها نشان میدهد که وسعت خشکسالی با افزایش مقیاس زمانی کاهش یافته و وضعیت خشکسالیها در پهنه استان از سمت غرب به شرق کاهش مییابد.
عباس میری؛ احمد پهلوانروی؛ علیرضا مقدم نیا
دوره 16، شماره 3 ، آذر 1388، ، صفحه 329-342
چکیده
وقوع خشکسالی در منطقه سیستان از سال 1378 شرایط مساعدی را جهت شکلگیری طوفانهای گردوخاک مهیا نموده است. از آنجا که طوفانهای گردوخاک خسارتهای زیادی را به منابع زیستی وارد مینماید بررسی این رخداد امری ضروری بنظر میرسید. به منظور بررسی طوفانهای گرد و خاک، دادههای بادسنجی از ایستگاه سینوپتیک زابل دریافت گردید. برای رسم گلباد از ...
بیشتر
وقوع خشکسالی در منطقه سیستان از سال 1378 شرایط مساعدی را جهت شکلگیری طوفانهای گردوخاک مهیا نموده است. از آنجا که طوفانهای گردوخاک خسارتهای زیادی را به منابع زیستی وارد مینماید بررسی این رخداد امری ضروری بنظر میرسید. به منظور بررسی طوفانهای گرد و خاک، دادههای بادسنجی از ایستگاه سینوپتیک زابل دریافت گردید. برای رسم گلباد از نرمافزار WRPLOT و نرمافزار کمکی باد صبا استفاده شد. همچنین جهت تعیین تغییرات طوفانهای گردوخاک علاوه بر دادههای سرعت باد و دید افقی از کدهای هواشناسی شماره 30 تا 35 استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل این دادهها نشان داد که جهت باد غالب منطقه شمال تا شمالغربی است. همچنین فراوانی طوفانهای گردوخاک پس از وقوع خشکسالیها افزایش چشمگیری داشته؛ بطوریکه تعداد روزهای همراه با طوفان گردوخاک از میانگین 10 روز در سال در طی سالهای 1377 – 1369 به میانگین 54 روز در سال در طی سالهای1383-1378 رسیده است. در طی سالهای 1383-1378، نزدیک به 324 روز طوفان گردوخاک شدید تا متوسط در منطقه مورد مطالعه رخ داده است. فراوانی روزهای با دیدهای افقی کمتر از 1 کیلومتر در سال 1380 نسبت به دیگر سالهای مورد بررسی حداکثر میباشد. این پدیده در ماههای خرداد، تیر، مرداد و شهریور نسبت به ماههای دیگر سال بیشتر است. دامنه تغییرات مدت زمان وقوع طوفانهای گردوخاک بین 3 تا 110 ساعت در سال بوده و فراوانی طوفانهای با مدت زمان بیشتر از 3 ساعت حدود 50 درصد میباشد. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که پس از وقوع خشکسالی اخیر شاخص غبارناکی در منطقه مورد مطالعه 5 برابر افرایش داشته است.
طاهره انصافی مقدم؛ عمار رفیعی امام
دوره 16، شماره 2 ، شهریور 1388، ، صفحه 274-292
چکیده
در این مطالعه منطقه حوضه دریاچهنمک با داشتن شرایط خاص اقلیمی از نظر بروز پدیده خشکسالی مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور بررسی تعیین فراوانی، شدت و مدت وقوع پدیده خشکسالی بر منطقه مورد بررسی از روش SPI و به منظور پهنهبندی گسترههای تحت تأثیر خشکسالی, از روش میانیابی معکوس فاصله (IDW ) استفاده شده است. در این مطالعه با استفاده از ...
بیشتر
در این مطالعه منطقه حوضه دریاچهنمک با داشتن شرایط خاص اقلیمی از نظر بروز پدیده خشکسالی مورد بررسی قرار گرفته است. به منظور بررسی تعیین فراوانی، شدت و مدت وقوع پدیده خشکسالی بر منطقه مورد بررسی از روش SPI و به منظور پهنهبندی گسترههای تحت تأثیر خشکسالی, از روش میانیابی معکوس فاصله (IDW ) استفاده شده است. در این مطالعه با استفاده از آمارهای 44 ساله دادههای بارش (2000-1957) در 34 ایستگاه و با بکارگیری روش SPI، اقدام به محاسبه فراوانی، شدت و مدت خشکسالی در منطقه مورد بررسی شد و بعد با طبقهبندی میزان تداوم، شدت و مدت خشکسالی، تجزیه و تحلیل سالانه از خشکسالیها بهعملآمد و درنهایت به منظور تجزیه و تحلیل شدت تغییرات مکانی شاخص SPI در طول دوره درازمدت، در محیط برنامه نرم افزاری Arc view با استفاده از روش میانیابی معکوس فاصله (IDW ) اقدام به تهیه نقشههای پهنهبندی خشکسالیهای اقلیمی از گستره مورد مطالعه شد. نتایج حاصل از ارزیابیها نشاندهنده تأثیر حساسیت خشکسالیهای اقلیمی بر عرصه مورد مطالعه میباشد.
جلال عبداللهی؛ محمدحسن رحیمیان؛ محمدحسین ثواقبی
دوره 14، شماره 3 ، آذر 1386، ، صفحه 289-301
چکیده
تنک بودن پوشش گیاهی مناطق خشک و داشتن زمینه خاکی باعث شده است که تکنیک سنجش از دور با استفاده از یک شاخص قادر به نشان دادن مقادیر واقعی درصد پوشش گیاهی نباشد و استفاده تلفیقی از شاخصهای مختلف گیاهی و خاک کارآیی بهتری داشته باشد. تعیین درصد مشارکت هر شاخص با استفاده از تجزیه و تحلیلهای آماری صورت میگیرد. اما بدست آمدن نقشه مناسب متغیر ...
بیشتر
تنک بودن پوشش گیاهی مناطق خشک و داشتن زمینه خاکی باعث شده است که تکنیک سنجش از دور با استفاده از یک شاخص قادر به نشان دادن مقادیر واقعی درصد پوشش گیاهی نباشد و استفاده تلفیقی از شاخصهای مختلف گیاهی و خاک کارآیی بهتری داشته باشد. تعیین درصد مشارکت هر شاخص با استفاده از تجزیه و تحلیلهای آماری صورت میگیرد. اما بدست آمدن نقشه مناسب متغیر وابسته (پوشش گیاهی) علاوه بر همبستگی قوی آماری به ماهیت متغیر های مستقل، شرایط محیطی حاکم بر منطقه و میزان شادابی و سرسبزی گیاهان درآن سال بستگی دارد. هدف از اجرای این تحقیق بررسی محدودیتهای تصاویر ماهواره ای لندست ETM+ و مدل رگرسیون چند متغیره خطی جهت تهیه نقشه پوشش گیاهی مناطق خشک در دو سال با بارندگی متفاوت میباشد، بدین منظور با بکارگیری تلفیقی داده های ماهواره ای، شاخصهای مختلف گیاهی و خاک، فاکتورهای محیطی و اطلاعات صحرایی، اقدام به تهیه نقشه پوشش گیاهی منطقه ندوشن واقع در استان یزد شده است. جهت ایجاد رابطه مناسب بین متغیرهای مستقل و میزان پوشش گیاهی، از روش رگرسیون خطی چند متغیره استفاده شد. این کار برای دو سال مختلف از نظر میزان بارندگی (1379 به عنوان یک سال کم باران و 1381 به عنوان سال پرباران) انجام و نتایج بدست آمده مقایسه گردید.تجزیه و تحلیلهای آماری بیانگر امکان ساخت نقشه پوشش گیاهی با ضرایب تبیین تصحیح شده 3/93 و 7/90 برای سالهای 1379 و 1381 بود. ولی نتایج نهایی نشان داد که تولید نقشه مناسب پوشش گیاهی برای سال 1379 غیر ممکن است. دلیل این امر به ماهیت متغیرهای سازنده نقشه در این سال و نیز به عامل اصلی آن یعنی بارندگی مربوط شد. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که برقراری یک ارتباط رگرسیونی قوی، شرط لازم و کافی برای ساخت نقشه در چنین شرایطی نمیباشد، بلکه بدست آمدن نقشه پوشش گیاهی با دقت قابل قبول میتواند صحت مدل آماری مورد نظر را به اثبات برساند.
حمید رضا مرادی؛ منصور رجبی؛ منوچهر فرج زاده
دوره 14، شماره 1 ، خرداد 1386، ، صفحه 97-109
چکیده
خشکسالی در زمره پیچیده ترین و ناشناخته ترین بلا یای طبیعی است که نسبت به سایر بلایای طبیعی افراد بیشتری را تحت تأثیر قرار می دهد. تجربه خشکسالی در دهه های اخیر در استان فارس، اهمیت بررسی خصوصیات خشکسالی را در این منطقه پر رنگ می کند. در این پژوهش شاخص بارش استاندارد (SPI) بر اساس بارندگی ماهانه 26 ایستگاه باران سنجی در طی دوره آماری ...
بیشتر
خشکسالی در زمره پیچیده ترین و ناشناخته ترین بلا یای طبیعی است که نسبت به سایر بلایای طبیعی افراد بیشتری را تحت تأثیر قرار می دهد. تجربه خشکسالی در دهه های اخیر در استان فارس، اهمیت بررسی خصوصیات خشکسالی را در این منطقه پر رنگ می کند. در این پژوهش شاخص بارش استاندارد (SPI) بر اساس بارندگی ماهانه 26 ایستگاه باران سنجی در طی دوره آماری 32 ساله (1378-1342) محاسبه شد. برای مطالعه تغییرات مکانی خشکسالی ها در سطح استان فارس از روش میان یابی کریجینگ استفاده گردید. بعد با استفاده از روشهای روند یابی مدل رگرسیون خطی و آزمون نا پارامتری من- کندال در ایستگاههای مورد مطالعه، وجود روند مورد بحث و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که شدت خشکسالی ها در نواحی مرکزی استان نسبت به سایر نواحی بیشتر است. وجود روند در کلیه ایستگاههای مورد مطالعه به جز ایستگاه چهار دانگه آشکار گردید.
مهدی مروتی شریف اباد؛ جلال برخورداری
دوره 9، شماره 3 ، آذر 1381، ، صفحه 1023-1034
شعبانعلی غلامی
دوره 9، شماره 3 ، آذر 1381، ، صفحه 1047-1064
