مهناز امینی؛ حسین بشری؛ محمدتقی فیضی
دوره 31، شماره 2 ، مرداد 1403، ، صفحه 129-148
چکیده
سابقه و هدفتنش‌های مختلف زیست‌محیطی و مدیریتی، اکوسیستم‌های تالابی ایران را به شدت تهدید می‌کنند. تالاب گاوخونی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و راهبردی‌ترین تالاب‌های فلات مرکزی ایران، با مشکلات مختلفی روبه‌رو است. با توجه به جایگاه اکولوژیک خاص و رویشگاه‌های متنوع گیاهی در اطراف این تالاب، بررسی پوشش گیاهی این منطقه بسیار حائز ...
بیشتر
سابقه و هدفتنش‌های مختلف زیست‌محیطی و مدیریتی، اکوسیستم‌های تالابی ایران را به شدت تهدید می‌کنند. تالاب گاوخونی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و راهبردی‌ترین تالاب‌های فلات مرکزی ایران، با مشکلات مختلفی روبه‌رو است. با توجه به جایگاه اکولوژیک خاص و رویشگاه‌های متنوع گیاهی در اطراف این تالاب، بررسی پوشش گیاهی این منطقه بسیار حائز اهمیت است. بدون اطلاع از شرایط مختلف گیاهان، ازجمله تیره‌های غالب، پراکنش جغرافیایی، فرم زیستی و وضعیت حفاظتی، هرگونه فعالیت حفاظتی، مدیریتی یا مطالعات اکولوژیکی در این منطقه مقدور نیست.مواد و روش‌هامحدوده مورد مطالعه این پژوهش در انتهای حوزه زاینده‌رود واقع در استان اصفهان با وسعت 500 هزار هکتار و در محدوده ارتفاعی 1470 تا 2533 متر از سطح دریا قرار دارد. اقلیم منطقه بیابانی و خشک است و اراضی شور با خاک‌های سولونچاک، باتلاقی و ماسه‌ای در این منطقه مشاهده می‌شود. متوسط دمای سالانه تالاب گاوخونی 6/17 درجه سانتی‌گراد و متوسط بارش سالانه نیز 91 میلی‌متر است. براساس منحنی آمبروترمیک، این منطقه دارای دوره خشکی بسیار طولانی از فروردین تا آبان‌ماه است. برای شناسایی پوشش گیاهی منطقه، از روش پیمایش میدانی استفاده شد و نقشه‌های با مقیاس 1:25000 به‌کار برده شد. با توجه به نوع پوشش گیاهی، پیمایش میدانی و نمونه‌برداری در اوایل مهرماه تا آبان‌ماه 1400 انجام شد. نمونه‌های گیاهی جمع‌آوری‌شده پس از انتقال به هرباریوم دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان، پرس و خشک شدند و با مشاوره افراد مطلع و استناد به منابع معتبر علمی شناسایی گردیدند. در این پژوهش، علاوه بر تهیه لیست کاملی از گیاهان منطقه تالاب گاوخونی، نام علمی دقیق و جدید گونه‌ها، تیره‌ها و جنس‌های غالب منطقه نیز تفکیک و بررسی شد. فاکتورهای مختلفی ازجمله شکل زیستی، پراکنش جغرافیایی، گونه‌های دارویی، صنعتی یا تجاری و وضعیت حفاظتی گونه‌ها با استفاده از منابع معتبر بررسی شدند.نتایج نتایج این پژوهش نشان داد با وجود تنش‌های مختلف محیطی و مدیریتی، تعداد 100 گونه گیاهی متعلق به ۱۶ خانواده و ۶۵ جنس در منطقه شناسایی شد که ۲۷ گونه از آنها دارای خواص دارویی و صنعتی بود. نتایج حکایت از آن دارد که تیره‌های Amaranthaceae با ۳۱ گونه وAsteraceae با ۱۴ گونه، در مجموع ۴۵ درصد از پوشش گیاهی منطقه را تشکیل می‌دهند. تیره‌های Poaceae و Fabaceae نیز به ترتیب با ۱۰ و ۹ گونه جزء تیره‌های مهم منطقه می‌باشند. بررسی نتایج شکل زیستی نشان داد که تروفیت‌ها با 40 درصد چیره‌ترین فرم زیستی هستند و پس از آن گونه‌های همی‌کریپتوفیت با 23 درصد بیشترین فراوانی را دارند. بررسی پراکنش جغرافیایی گیاهان نشان داد که ۷۱ درصد از گیاهان منطقه متعلق به ناحیه رویشی ایرانی- تورانی هستند. شرایط ادافیکی، توپوگرافی و تاحدودی اقلیمی متنوع در این منطقه سبب شده تا با وجود شرایط زیستی سخت، تنوع گونه‌ای مناسبی ایجاد شود. اعمال تدابیر مدیریتی ناصحیح در مورد حقابه تالاب، تغییرات اقلیمی و کاهش سطح سفره‌های آب زیرزمینی باعث تشدید تنش‌های محیطی و بروز پدیده خشکیدگی برخی گونه‌های گیاهی منطقه شده است. بررسی وضعیت حفاظتی گونه‌ها براساس معیارهای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) نشان داد که یک گونه در وضعیت در حال انقراض و سه گونه در وضعیت آسیب‌پذیر قرار دارند. با ادامه شرایط نامساعد تحمیلی به اکوسیستم‌های منطقه (استمرار قطع حقابه تالاب)، بسیاری از گونه‌های موجود دچار مشکل جدی خواهند شد.نتیجه‌گیریفلور حاشیه تالاب گاوخونی به شدت به اقلیم و شرایط مدیریتی وابسته است. با وجود محدودیت‌های زیستی شدید، تنوع نسبتاً مطلوبی مشاهده شد. مدیریت نامناسب در حوزه آبخیز زاینده‌رود، به‌ویژه در ناحیه تالاب گاوخونی، باعث کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و افزایش خشکی شده است. بسیاری از گیاهان منطقه با خشکیدگی، آفت‌زدگی، بوته‌کنی و چرای بیش از حد روبرو هستند که در صورت ادامه این شرایط و تأثیر تغییرات اقلیمی، تهدید جدی برای گیاهان منطقه خواهد بود.
سیدمهرداد کاظمی؛ حمیدرضا کریم زاده؛ حسین بشری؛ مصطفی ترکش اصفهانی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، ، صفحه 789-804
چکیده
با توجه به نقش و اهمیت چرای دام بر تغییرات پوشش‌گیاهی، این تحقیق برای مطالعه تأثیر شدت‌های مختلف چرای دام بر پارامترهای پوشش گیاهی مراتع شهرستان علویجه در استان اصفهان انجام شد بدین‌منظور سه مکان مرتعی با شدت‌های مختلف چرایی سبک، متوسط و سنگین و با شرایط اکولوژیک مشابه انتخاب شد. چهار ترانسکت (دو ترانسکت موازی و دو ترانسکت عمود ...
بیشتر
با توجه به نقش و اهمیت چرای دام بر تغییرات پوشش‌گیاهی، این تحقیق برای مطالعه تأثیر شدت‌های مختلف چرای دام بر پارامترهای پوشش گیاهی مراتع شهرستان علویجه در استان اصفهان انجام شد بدین‌منظور سه مکان مرتعی با شدت‌های مختلف چرایی سبک، متوسط و سنگین و با شرایط اکولوژیک مشابه انتخاب شد. چهار ترانسکت (دو ترانسکت موازی و دو ترانسکت عمود بر شیب عمومی منطقه) به طول 100 متر در هر منطقه مستقر و در راستای هر ترانسکت، 10 پلات به روش تصادفی- سیستماتیک مستقر و در هر پلات نام علمی گونه‌ها، کلاس خوشخوراکی، تراکم و درصد پوشش تاجی گیاهان ثبت گردید. شاخص‌های غنای مارگالف، تنوع و یکنواختی شانون-واینر و نیز منحنی فراوانی رتبه‌ای محاسبه شد. به‌منظور مقایسه شاخص‌های پوشش گیاهی، از آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه (5% = α) استفاده گردید. شاخص‌های تراکم و پوشش تاجی در شرایط چرای سبک و متوسط بیشتر از چرای سنگین می‌باشد و بین هر سه مکان مرتعی اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0 > P). ترکیب گونه‌ای دو مکان چرای سبک و متوسط به‌طور عمده شامل گیاهان کلاس ІІ و به‌ترتیب برابر با 72 و 54 درصد می‌باشد. در شرایط چرای سنگین، غالب بودن با گونه‌های کلاس ІІІ می‌باشد که برابر با 69 درصد محاسبه گردید. بین مناطق چرای سبک و سنگین، از لحاظ شاخص‌های تنوع، غنا و یکنواختی اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0 > P). دو منطقه چرای سبک و متوسط، از مدل لوگ نرمال که نشان‌دهنده جوامعی پایدار می‌باشند تبعیت می‌کند، در حالی‌که منطقه چرای سنگین از مدل سری لوگ که بیانگر جوامعی شکننده است، تبعیت می‌کند. نتایج تحلیل فزونگی (RDA) نشان داد که سه تیپ گیاهی با ترکیب گیاهی متفاوت، منطبق با سطوح مختلف چرای دام وجود دارد. به‌طور کلی، چرای سبک و متوسط از نظر پوشش‌گیاهی در شرایط ایده‌آلی قرار دارند، بنابراین با توجه به اینکه مناطق خشک و نیمه‌خشک، اکوسیستم‌های حساس و شکننده‌ای هستند باید در مدیریت چرا این مناطق ملاحظات بیولوژیکی مورد توجه قرار گیرد.
سیدمهرداد کاظمی؛ حمیدرضا کریم زاده؛ مصطفی ترکش اصفهانی؛ حسین بشری
دوره 25، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 536-546
چکیده
خاک از مهمترین مؤلفه‌های اکوسیستم‌های مرتعی است و ارزیابی اثرات ناشی از نحوه مدیریت بر ویژگی‌های ساختاری و عملکردی اکوسیستم، می‌تواند راهنمای موثری جهت برنامه‌های اصلاح و بهره‌برداری صحیح از مراتع باشد. این مطالعه با هدف، بررسی تاثیر قرق بلندمدت (33 ساله) و چرای تناوبی- استراحتی بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک در منطقه نیمه‌خشک ...
بیشتر
خاک از مهمترین مؤلفه‌های اکوسیستم‌های مرتعی است و ارزیابی اثرات ناشی از نحوه مدیریت بر ویژگی‌های ساختاری و عملکردی اکوسیستم، می‌تواند راهنمای موثری جهت برنامه‌های اصلاح و بهره‌برداری صحیح از مراتع باشد. این مطالعه با هدف، بررسی تاثیر قرق بلندمدت (33 ساله) و چرای تناوبی- استراحتی بر برخی خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک در منطقه نیمه‌خشک ایستگاه تحقیقات شهید حمزوی حنا واقع در شهرستان سمیرم استان اصفهان انجام گرفت. برای انجام این تحقیق، در هر منطقه شش ترانسکت 100 متری و در هر ترانسکت سه پلات 2 مترمربعی بصورت تصادفی– سیستماتیک مستقر گردید. سپس در هر پلات، دو نمونه مرکب خاک (4 نقطه رأس و مرکز پلات) از دو عمق 10-0 و 30-10 سانتی‌متری و در مجموع تعداد 72 نمونه خاک برداشت شد. سپس عوامل اسیدیته، هدایت الکتریکی، کربنات کلسیم، ماده آلی، فسفر قابل جذب، ازت کل، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، درصد رطوبت اشباع، ظرفیت تبادل کاتیونی، درصد ذرات رس، سیلت، شن و شن خیلی ریز در آزمایشگاه تعیین شد. به منظور مقایسه میانگین خصوصیات خاک دو منطقه قرق و چرای تناوبی- استراحتی، از آزمون t مستقل استفاده گردید. نتایج نشان داد که چرای تناوبی- استراحتی، باعث بهبود ویژگی‌های مورد مطالعه خاک در این مراتع شده است. چرای تناوبی- استراحتی تأثیر معنی‌داری (5% = α) بر تمام خصوصیات اندازه‌گیری شده به جز اسیدیته، درصد رطوبت اشباع، منیزیم، درصد ذرات سیلت، شن و شن خیلی ریز داشته است. به طور کلی نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که چرای تناوبی- استراحتی و استفاده از سیستم‌های چرایی، علاوه بر کاهش هزینه و کسب رضایت دامداران، در حفظ و سلامت اکوسیستم مناطق نیمه‌خشک نسبت به قرق بلندمدت موفق‌تر عمل می‌کند.
عاطفه شهبازی؛ سید حمید متین خواه؛ حسین بشری؛ مصطفی ترکش اصفهانی
دوره 23، شماره 4 ، اسفند 1395، ، صفحه 823-823
چکیده
آگاهی از کیفیت علوفه گونه‌های بومی در راستای شناسایی قابلیت‌های آنها به منظور احیا و اصلاح مراتع و همچنین تعیین ظرفیت چرا و زمان مناسب چرای دام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به همین منظور از دو گونه مرتعی Astragalus cyclophyllon G.Beck و HedysarumcriniferumBoiss در سه مرحله فنولوژیک (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) در رویشگاه طبیعی آنها نمونه‌برداری انجام ...
بیشتر
آگاهی از کیفیت علوفه گونه‌های بومی در راستای شناسایی قابلیت‌های آنها به منظور احیا و اصلاح مراتع و همچنین تعیین ظرفیت چرا و زمان مناسب چرای دام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به همین منظور از دو گونه مرتعی Astragalus cyclophyllon G.Beck و HedysarumcriniferumBoiss در سه مرحله فنولوژیک (رشد رویشی، گلدهی و بذردهی) در رویشگاه طبیعی آنها نمونه‌برداری انجام شد. سپس نمونه‌های جمع‌آوری شده خشک و آسیاب شد و به منظور اندازه گیری پارامترهای کیفیت علوفه تجزیه شیمیایی شدند. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از طرح فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با 2 تیمار در سه تکرار استفاده شد. . نتایج بیانگر تغییرات قابل ملاحظه‌ای در ترکیب شیمیایی گیاهان مورد بررسی است. همچنین اثر مرحله فنولوژیک بر کیفیت علوفه معنی‌دار بود(05/0p <). میزان پروتئین خام(CP)، هضم پذیری ماده خشک(DMD) و انرژی متابولیسمی (ME)در هر دوگونه یک روند کاهشی را با پیشرفت مراحل مختلف فنولوژی نشان داد و این موارد در گونه H.criniferumدر تمامی مراحل رشد نسبت به گونه A. cyclophyllonبیشتر بود. مقایسه نتایج این دو گونه مرتعی با شاخص‌های طبقه بندی مراتع به لحاظ کیفیت علوفه نشان داد که این دو لگوم بومی مراتع جزو "گونه‌های خیلی مطلوب" بشمار می‌روند. حفظ گونه‌های بومی به‌طور کلی در هر منطقه و خصوصاً این دو گونه که دارای پراکنش کم و ارزش غذایی بالا نسبت به یونجه (Medicago sativa) است از اهمیت زیادی برخوردار است. لذا با زراعی کردن این لگوم‌ها علاوه بر حفظ و توسعه آنها، می‌توان بخشی از علوفه مورد نیاز دام اهلی را نیز تامین کرد.
علی اصغر نقی پور برج؛ سید جمال الدین خواجه الدین؛ حسین بشری؛ مجید ایروانی؛ پژمان طهماسبی
دوره 23، شماره 3 ، مهر 1395، ، صفحه 442-453
چکیده
آتش‌سوزی به‌همراه چرای دام، دو عامل مهم در تعیین ساختار و ترکیب گونه‌ای جوامع گیاهی به ویژه در مراتع خشک و نیمه خشک می‌باشند. این مطالعه با هدف بررسی اثر آتش‌سوزی و چرای دام بر خصوصیات بانک بذر خاک شامل تراکم، تنوع و غنای گونه‌ای در مراتع نیمه‌استپی زاگرس مرکزی انجام شد. نمونه‌برداری به روش تصادفی طبقه‌بندی شده و در 12 سایت با سابقه ...
بیشتر
آتش‌سوزی به‌همراه چرای دام، دو عامل مهم در تعیین ساختار و ترکیب گونه‌ای جوامع گیاهی به ویژه در مراتع خشک و نیمه خشک می‌باشند. این مطالعه با هدف بررسی اثر آتش‌سوزی و چرای دام بر خصوصیات بانک بذر خاک شامل تراکم، تنوع و غنای گونه‌ای در مراتع نیمه‌استپی زاگرس مرکزی انجام شد. نمونه‌برداری به روش تصادفی طبقه‌بندی شده و در 12 سایت با سابقه آتش‌سوزی یک و پنج ساله انجام گرفت که تحت چرای سبک و سنگین قرار داشتند. نمونه های خاک در فصل پاییز و از دو عمق 5-0 و 10-5 سانتی‌متری به وسیله آگر برداشت شد و به گلخانه منتقل گردید و در بستر مناسب کشت داده شد. به مدت 6 ماه تمامی بذور جوانه زده در گلخانه شناسایی و شمارش شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که در آتش‌سوزی یک‌ساله و تحت شرایط چرای سبک و سنگین، آتش‌سوزی باعث کاهش معنی‌دار تراکم، غنا و تنوع گونه‌ای بانک بذر خاک می‌شود. در آتش‌سوزی 5 ساله و تحت شرایط چرای سبک، غنای گونه‌ای و تنوع نسبت به منطقه شاهد افزایش معنی‌داری پیدا می‌کند. همچنین نتایج نشان داد که آتش‌سوزی و چرا هیچ‌گونه اثر معنی‌داری بر بانک بذر لایه زیرین خاک ندارند و این موضوع بیانگر نقش عمق خاک در کاهش تأثیر آتش و چرا می‌باشد. به طور کلی نتیجه‌گیری می‌شود که مدیریت چرا پس از وقوع آتش‌سوزی در این مناطق، نقش مهمی در احیا پوشش‌گیاهی از طریق بانک بذر خاک دارد.
حسین بشری؛ امرعلی شاهمرادی
دوره 11، شماره 3 ، آذر 1383، ، صفحه 287-308
حسین بشری؛ محمدرضا مقدم؛ عباسعلی سندگل؛ حمید امانلو
دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1381، ، صفحه 771-790
