حسین توکلی نکو؛ شهرام بانج شفیعی؛ عباس پورمیدانی
دوره 31، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 1-14
چکیده
سابقه و هدفکشور پهناور ایران بهدلیل قرار گرفتن در منطقه خشک کره زمین و کمبود نزولات جوّی دچار خشکی و افت آبهای زیرزمینی شده است. کاهش نزولات آسمانی و رطوبت خاک، بر پوشش گیاهی خاک تأثیر زیادی دارد. کاربرد انواع مواد جاذبالرطوبت که کاهش مصرف آب و افزایش زمان دسترسی گیاه به آب را در خاک میسر مینماید، در حفظ و نگهداری آب نقش زیادی ...
بیشتر
سابقه و هدفکشور پهناور ایران بهدلیل قرار گرفتن در منطقه خشک کره زمین و کمبود نزولات جوّی دچار خشکی و افت آبهای زیرزمینی شده است. کاهش نزولات آسمانی و رطوبت خاک، بر پوشش گیاهی خاک تأثیر زیادی دارد. کاربرد انواع مواد جاذبالرطوبت که کاهش مصرف آب و افزایش زمان دسترسی گیاه به آب را در خاک میسر مینماید، در حفظ و نگهداری آب نقش زیادی دارد. صفحات جاذب رطوبت پلانتبک از ضایعات سلولزی ساخته میشوند و میتوانند برای افزایش توان نگهداری آب در خاک مناطق خشک بهویژه در مناطق بیابانی استفاده شوند. مواد و روشهابهمنظور بررسی اثر صفحات پلانتبک بر میزان مصرف آب و رشد گیاه آتریپلکس، پژوهش در محدوده نهالکاری حصارسرخ واقع در ده کیلومتری شمالشرق شهر قم به مدت سه سال (1397-1399) اجرا شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده (split plot) در قالب بلوکهای کامل تصادفی شامل 12 پلات در سه تکرار اجرا گردید. کرت اصلی شامل تیمارهای آبیاری در فواصل زمانی 10 روز یکبار (شاهد) و 20 روز یکبار و کرت فرعی شامل دو تیمار استفاده و عدم استفاده از صفحات پلانتبک (شاهد) بود. برای بررسی تأثیر صفحات جاذبالرطوبت پلانتبک بر رشد نهال در انتهای هر فصل رویشی در هر سال صفاتی شامل: زندهمانی، ارتفاع و قطر تاج پوشش نهال اندازهگیری شده و با شاهد همان تیمار مقایسه گردید. تجزیههای آماری شامل حداقل و حداکثر صفات، انحراف از استاندارد، تجزیه واریانس ساده متغیرها، تجزیه مرکب و مقایسه میانگینها با روش حداقل اختلاف معنیدار (LSD) برای صفات رشد ارتفاع نهال و رشد قطر تاج انجام گردید. نتایجدر تیمارهای استفاده از صفحات پلانتبک و شاهد در آبیاری با فاصله ده روز از نظر زندهمانی نهال اختلافی مشاهده نشد. در حالی که در تیمار صفحات پلانتبک و شاهد 5 درصد نهال خشک شده و در تیمار استفاده از صفحات پلانتبک، 21 و در شاهد 40 درصد تلفات نهال مشاهده شد. تجزیه واریانس مرکب صفات نشان داد، اثرهای ساده استفاده از صفحات پلانتبک، سال و اثر متقابل آبیاری در سال در صفت رشد ارتفاعی نهال آتریپلکس در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود. همچنین اثر تیمارهای آبیاری، استفاده از صفحات پلانتبک و اثر متقابل آبیاری در سال در سطح احتمال یک درصد و اثر سال در سطح احتمال پنج درصد در صفت رشد قطری تاج نهال آتریپلکس اختلاف معنیداری داشت. مقایسه میانگین صفات نشان داد، نهالهای آتریپلکس در تیمار «سال سوم × آبیاری با فاصله 20 روز» با رشد 32/16 سانتیمتر بیشترین و در تیمار «سال اول × آبیاری با فاصله 20 روز» با رشد 75/9 سانتیمتر کمترین رشد ارتفاعی را داشتند. همچنین نهالهای آتریپلکس در تیمار «سال سوم × آبیاری با فاصله 10 روز» با رشد 11/22 سانتیمتر بیشترین و تیمار (سال دوم × آبیاری با فاصله 20 روز) با رشد 33/17 سانتیمتر کمترین رشد قطری تاج را داشتند. نتیجهگیرینتایج پژوهش نشان داد که تأثیر صفحات پلانتبک بر صفات نشاندهنده رشد آتریپلکس مؤثر است. استفاده از صفحات پلانتبک باعث کاهش تلفات در زندهمانی نهال آتریپلکس میگردد. بهعبارتی، استفاده از صفحات پلانتبک میتواند در کاهش تلفات نهال آتریپلکس در اراضی شور تأثیر داشته باشد. همچنین رشد ارتفاعی آتریپلکس در تیمار استفاده از صفحات پلانتبک بیشتر از شاهد بود. نتایج کلی پژوهش نشان داد که استفاده از صفحات پلانتبک میتواند در کاهش تلفات نهال آتریپلکس در اراضی شور تأثیر داشته باشد. همچنین رشد قطری و ارتفاعی نهال آتریپلکس در سالهای بعدی کاشت بیشتر از سال اول بود که میتواند بهدلیل امکان استقرار و بهبود شرایط خاک برای رشد گیاه در سالهای بعدی پس از کاشت در نتیجه استفاده از صفحات پلانتبک باشد.
شهرام بانج شفیعی؛ محمد خسروشاهی؛ حسن روحی پور؛ علی اشرف جعفری؛ فرهاد خاکساریان؛ لیلا کاشی زنوزی
دوره 24، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 224-237
چکیده
با کاهش محدودیت منابع آبی و نیز کاهش نزولات جوی استفاده از راهکارهای مناسب در کاهش مصرف آب برای ایجاد پوشش گیاهی در عرصههای منابع طبیعی بیش از پیش مورد توجه قرار میگیرد. بهاین منظور در این تحقیق تأثیر بکارگیری برخی از مواد جاذبالرطوبه مثل پلیمر سوپرجاذب و نیز صفحات پلانتبک بر روی مصرف آب و رشد نهال تاغ (Haloxylon persicum) در ایستگاه ...
بیشتر
با کاهش محدودیت منابع آبی و نیز کاهش نزولات جوی استفاده از راهکارهای مناسب در کاهش مصرف آب برای ایجاد پوشش گیاهی در عرصههای منابع طبیعی بیش از پیش مورد توجه قرار میگیرد. بهاین منظور در این تحقیق تأثیر بکارگیری برخی از مواد جاذبالرطوبه مثل پلیمر سوپرجاذب و نیز صفحات پلانتبک بر روی مصرف آب و رشد نهال تاغ (Haloxylon persicum) در ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان طی سالهای 1394-1392 مورد مطالعه قرار گرفت. انجام آبیاری در این مطالعه بر اساس رسیدن مکش رطوبتی خاک به فشارهای 0/1، 0/5 و 0/15 بار انجام شد. مقدار مصرف آب در هر کدام از مکشهای مذکور، رسیدن به ظرفیت زراعی همان خاک بود. علاوه بر تیمارهای فوق تیمار دیم نیز در نظر گرفته شد. قبل از کاشت نهال پلیمر سوپرجاذب در نسبت وزنی 6/0 درصد با خاک چالههای کاشت نهال مخلوط شدند. در تیمار صفحات پلانتبک، این صفحات پس از حفر چالهها در ابعاد 50×60×60 سانتیمتری در کف چالهها کارگذاری و سپس خاکپوش گردیدند. به اینصورت تیمارهای جاذبالرطوبه با احتساب شاهد (بدون هرگونه مواد جاذبالرطوبه)، شامل تیمار پلیمر سوپرجاذب و صفحات پلانتبک بودند. اجرای پروژه فوق از لحاظ آماری بصورت طرح یک بار خرد شده با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی بود که در آن مکشهای رطوبتی خاک در کرت اصلی و تیمار مواد جاذبالرطوبه در کرت فرعی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تأثیر توأم مکشهای رطوبتی و مواد جاذبالرطوبه نشان داد که میزان مصرف آب با طولانیتر شدن فواصل آبیاری برای رسیدن به مکشهای بالاتر (منفیتر) سبب میشود که از مصرف آب در این مکشها کاسته گردد بهطوریکه در مکش رطوبتی خاک در وضعیت 0/5 بار مصرف آب در صفحات پلانتبک برای هر نهال در طول دوره رشد به 157 لیتر رسید که نسبت به خاک شاهد و خاک دارای پلیمر در همین مکش بطور میانگین از کاهش 24 درصدی برخوردار بود و حال آنکه در مکش 0/15 بار، مصرف آب در پلانتبک در مقایسه با متوسط شاهد و پلیمر به حدود 34 درصد رسید. همچنین از تأثیر توأم مکشهای رطوبتی خاک و مواد جاذبالرطوبه بر رشد گیاه (ارتفاع و قطر یقه) نیز چنین نتیجه گردید که تأثیر پلانتبک بطور معنیداری در اکثر سطوح آبیاری بر رشد تاغ بیش از تیمار شاهد و پلیمر مؤثر است.
لیلا کاشی زنوزی؛ شهرام بانج شفیعی؛ حسین سعادت
دوره 23، شماره 1 ، فروردین 1395، ، صفحه 150-160
چکیده
در این تحقیق بهمنظور بررسی ارتباط پراکنش گونههای مرتعی Astragalus microcephalus, Bromus tomentellus و Onobrichis cornuta با برخی خصوصیات فیریکی و شیمیایی خاک، پس از تلفیق نقشههای کاربری اراضی، درصد شیب و زمینشناسی و تشکیل واحدهای کاری همگن در حوزه آبخیز زیلبرچای، تعداد 35 نمونه پروفیل خاک به روش Stratified Random Sampling تهیه شدند. سپس خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ...
بیشتر
در این تحقیق بهمنظور بررسی ارتباط پراکنش گونههای مرتعی Astragalus microcephalus, Bromus tomentellus و Onobrichis cornuta با برخی خصوصیات فیریکی و شیمیایی خاک، پس از تلفیق نقشههای کاربری اراضی، درصد شیب و زمینشناسی و تشکیل واحدهای کاری همگن در حوزه آبخیز زیلبرچای، تعداد 35 نمونه پروفیل خاک به روش Stratified Random Sampling تهیه شدند. سپس خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شامل بافت، اسیدیته، هدایتالکتریکی، آهک و ماده آلی اندازهگیری شد. با تلفیق نقشه پراکنش گونههای گیاهی با نقشه واحدهای اراضی، عوامل خاک مربوط به هریک از این گونهها بهدست آمد. ابتدا، ارتباط حضور این گونههای مرتعی با عوامل خاک، با استفاده از روش رگرسیون لجستیک بررسی شد و بعد در آن واحدهای اراضی که گونههای مزبور، تشکیل تیپ مرتعی As.mi-Br.to-On.co را دادهاند، نقشه تراکم پوشش گیاهی، با استفاده از تصاویر ماهواره لندست و شاخص NDVI تهیه شد. مقادیر درصد سطحی تراکم پوششی تیپ مرتعی As.mi-Br.to-On.co با استفاده از مدل تراکم سطحی محاسبه گردید. بر اساس نتایج آزمون Paired Samples test بجز اسیدیته و هدایتالکتریکی خاک اختلاف معنیداری بین مقادیر اندازهگیری شده در عمقهای 15-0 و 45-15 سانتیمتری خاک وجود نداشت. تجزیهوتحلیل آماری رابطه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در عمقهای 15-0 و 45-15سانتیمتری خاک، بر اساس روش رگرسیون چند متغیره خطی انجام شد. ضریب تبیین مدل رگرسیون چندمتغیره خطی برای تراکم پوششی 30، 50، 65، 85 و 100 درصد برای عمق 15-0 سانتیمتر خاک بهترتیب 47/0، 47/0، 52/0، 74/0 و 74/0 بهدست آمد. همچنین مقادیر ضریب تبیین رگرسیونی در عمق 45-15 سانتیمتری خاک برای عوامل اسیدیته و هدایتالکتریکی خاک در تراکم پوششی 30، 50، 65، 85 و 100 درصد بهترتیب 24/0، 31/0، 32/0، 42/0 و 69/0 محاسبه شدند که نشان میدهد تراکم پوشش گیاهی تیپ مرتعی As.mi-Br.to-On.co تحت تأثیر مقدار ماده آلی و pH و بافت خاک در عمق 15-0 سانتیمتری خاک منطقه مطالعاتی بوده است.
شهرام بانج شفیعی
دوره 22، شماره 3 ، آذر 1394، ، صفحه 595-605
چکیده
بهمنظور تأمین نیاز آبی گیاهان خصوصاً در مناطق خشک و بیابانی و فقر غذایی اغلب خاکهای این مناطق در این بررسی مقایسة تأثیر کاربرد پلیمر آبدوست نوازورب بر رشد و تولید گیاه مرتعی Retz. Panicum antidotale همراه با اثر آن بر آبشویی نیتروژن در سه نوع خاک سبک، متوسط وسنگین در دورهای آبیاری 4، 8 و 12 روزه در آزمایش گلدانی در فضای آزاد مورد مطالعه قرار ...
بیشتر
بهمنظور تأمین نیاز آبی گیاهان خصوصاً در مناطق خشک و بیابانی و فقر غذایی اغلب خاکهای این مناطق در این بررسی مقایسة تأثیر کاربرد پلیمر آبدوست نوازورب بر رشد و تولید گیاه مرتعی Retz. Panicum antidotale همراه با اثر آن بر آبشویی نیتروژن در سه نوع خاک سبک، متوسط وسنگین در دورهای آبیاری 4، 8 و 12 روزه در آزمایش گلدانی در فضای آزاد مورد مطالعه قرار گرفت. مقایسة نتایج با تیمار شاهد نشان دادند که کاربرد پلیمر که در سطح اختلاط 3/0 درصد وزنی با خاکها انجام شد، در خاکهای متوسط بیشترین تأثیر را در افزایش رشد و تولید مادة خشک گیاه پانیکوم دارد. با افزایش دورهای آبیاری این افزایش بیش از بقیة دورهای آبیاری بود. اثر سادة تیمارهای پلیمر، دور آبیاری و بافت خاک بر تولید مادة خشک، ارتفاع گیاه و نیز آبشویی نیتروژن از خاک در این تحقیق معنیدار بود. همچنین اثرات متقابل دور آبیاری × بافت خاک روی تولید مادة خشک، و آبشویی نیتروژن اختلاف معنیداری را نشان دادند. بالاترین مقدار مادة خشک گیاه با 2/7 گرم از تیمار خاک متوسط دارای پلیمر در دور آبیاری 4 روزه نتیجه شد. در تیمار بدون پلیمر، در دور آبیاری 12 روزه در خاک سبک گیاهان قبل از برداشت تلف شده بودند. تأثیر تیمارها بر ارتفاع پانیکوم نشان دادند که افزودن پلیمر به خاک علاوه بر افزایش تولید مادة خشک، سبب افزایش ارتفاع پانیکوم میشود. همچنین اثر سادة پلیمر در زهآب حاصل از آبیاری نشان داد که میزان آبشویی نیتروژن از متوسط mg N/l 880 در شاهد به حدود mg N/l 550 توسط پلیمر کاهش پیدا میکند. از این بررسی میتوان نتیجه گرفت که کاربرد پلیمر نهتنها در تأمین رطوبت خاک مؤثر است بلکه با تأثیر بر تقویت خاک و کاهش آبشویی نیتروژن خصوصاً در خاکهای فقیر بیابانی که از بابت هر دو عامل رشد یعنی آب و نیتروژن در محدودیت بالاتری از خاکهای معمول زراعی هستند، مؤثر باشد.
شهرام بانج شفیعی؛ اسماعیل رهبر؛ فرهاد خاکساریان
دوره 16، شماره 3 ، آذر 1388، ، صفحه 305-316
چکیده
اثر سطوح مختلف آمیختگی پلیمری آبدوست از نوع پلی اکریل آمید با نشان تجارتی "سوپر آبA 200 " با ماسه بادی روی ویژگیهای رویشی پانیکوم (Panicum antidotale) در مقایسه با ماسه بادی و خاک رس بدون پلیمر، بهعنوان شاهد، در کشت گلدانی به مدت سه سال در فضای باز مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور مورد بررسی قرار گرفت. سطوح آمیختگی پلیمر با ماسه بادی ...
بیشتر
اثر سطوح مختلف آمیختگی پلیمری آبدوست از نوع پلی اکریل آمید با نشان تجارتی "سوپر آبA 200 " با ماسه بادی روی ویژگیهای رویشی پانیکوم (Panicum antidotale) در مقایسه با ماسه بادی و خاک رس بدون پلیمر، بهعنوان شاهد، در کشت گلدانی به مدت سه سال در فضای باز مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور مورد بررسی قرار گرفت. سطوح آمیختگی پلیمر با ماسه بادی به نسبتهای 2/0، 6/0 و 0/1 درصد وزنی بوده و همة تیمارها به اندازة ظرفیت زراعی گلدانهای تیمار ماسه بادی بدون پلیمر، هفت روز یکبار و فقط در سالهای اول و سوم آبیاری شدند. زندهمانی بوتهها در کشت به تأخیر افتادة سال اول بدون اختلاف معنیدار بین تیمارها 80 تا 100 درصد بود. بهدلیل کفایت بارندگی پاییز و زمستان سال اول و کفایت گنجایش گلدانها برای ذخیرة بارش، آبیاری در سال دوم انجام نشد؛ از این رو بوتههای باقیمانده از سال اول تا اوایل بهار زنده ماندند. با تکرار کشت و آبیاری در سال سوم، زندهمانی بوتهها بدون اختلاف معنیدار بین تیمارها، 60 تا 100 درصد بود. بیشترین مقدار مادة خشک از کشت بموقع سال سوم، با میانگین 17/6 گرم برای هر بوته، از تیمار خاک رسی بدون پلیمر بدست آمد و پس از آن بدون اختلاف معنیدار بود، تیمارهای 6/0 و0/1 درصد پلیمرآمیخته با ماسه بادی بترتیب در ردیفهای بعد قرارگرفتند و اختلاف آنها با سایر تیمارها معنیدار بود. کمترین مقدار تولید مادة خشک متعلق به تیمار ماسه بادی بدون پلیمر به مقدار 91/2 گرم از هر بوته بود.
اسماعیل رهبر؛ شهرام بانج شفیعی
دوره 16، شماره 2 ، شهریور 1388، ، صفحه 209-223
چکیده
آبگیری بسیار زیاد پلیمرهای آبدوست صنعتی انگیزة بررسی کارآیی آنها برای افزایش ذخیرة رطوبت خاک است. چون که این ویژگی از نیروهای اسمزی و الکترواستاتیک در ساختار شیمیایی پلیمرها ناشی میشود، دگرگون شدن قابلانتظار آبگیری پلیمر در اثر نوع و غلظت نمکهای خاک در مقایسه با همین واکنش در کودحیوانی مورد بررسی قرارگرفت. بر پایة ...
بیشتر
آبگیری بسیار زیاد پلیمرهای آبدوست صنعتی انگیزة بررسی کارآیی آنها برای افزایش ذخیرة رطوبت خاک است. چون که این ویژگی از نیروهای اسمزی و الکترواستاتیک در ساختار شیمیایی پلیمرها ناشی میشود، دگرگون شدن قابلانتظار آبگیری پلیمر در اثر نوع و غلظت نمکهای خاک در مقایسه با همین واکنش در کودحیوانی مورد بررسی قرارگرفت. بر پایة نتایج این بررسی، هرگرم پلیمر تجاری از نوع پلیاکریلآمید ساخت ایران در اولین نوبت آبگیری 4/184 گرم آبمقطر جذب میکند. آبگیری همین پلیمر با آبهای دارای 160، 1000 و2000 میلیگرم انواع نمک در لیتر بهترتیب تا 31، 79 و83 درصد کمتر از آبگیری با آبمقطر است. پس از 9 بار خشکیدن پلیمر اشباع از آبمقطر و آبگیری مجدد، سرانجام توانایی پلیمر برای آبگیری با آبمقطر22 درصد کاهش یافته و با آبهای نمکی پیشگفته بهترتیب تا 72، 81 و 88 درصد کمتر از نهمین نوبت آبگیری پلیمر با آبمقطر میشود. خشکیدن پلیمر اشباع از آبمقطر در ماههای گرم سال بهطور متوسط 6 روز و با آبهای نمکی حدود 3/2 روز بهطول میانجامد. اثر تخریبی کاتیون یک ظرفیتی سدیم روی آبگیری پلیمر کمتر از کاتیونهای دوظرفیتی کلسیم و منیزیم و اثر تخریبی منیزیم نیز کمتر از کلسیم است. اگرچه هر گرم کودحیوانی پوسیده تنها 3/2 گرم آبمقطر جذب میکند، اما آبگیری پیاپی آن با آب دارای 4000 میلیگرم نمک در لیتر(آب لبشور) تغییری محسوس نسبت به آبگیری با آبمقطر نداشته و خشکیدن آن در همان شرایط خشکیدن پلیمر، با آبمقطر 17 و با آب لبشور 18 روز بهطول میانجامد.
شهرام بانج شفیعی؛ اسماعیل رهبر؛ فرهاد خاکساریان
دوره 13، شماره 2 ، شهریور 1385، ، صفحه 139-144
چکیده
تولید کنندگان تجاری پلیمرها مدعی هستند که این مواد آب زیادی را با مکش کم نگاهداری کرده و در اختیار گیاه میگذارند. چنانچه این ادعا صحیح باشد، پلیمرها می توانند مکمل خواص فیزیکی مطلوب خاکهای شنی در شرایط مناطق خشک باشند. بر پایة این نظر و به خواست جنگلکاران، کارآیی پلیمر آبدوست "سوپر آب A 200" برای افزایش موفقیت و به ویژه تطویل دور آبیاری ...
بیشتر
تولید کنندگان تجاری پلیمرها مدعی هستند که این مواد آب زیادی را با مکش کم نگاهداری کرده و در اختیار گیاه میگذارند. چنانچه این ادعا صحیح باشد، پلیمرها می توانند مکمل خواص فیزیکی مطلوب خاکهای شنی در شرایط مناطق خشک باشند. بر پایة این نظر و به خواست جنگلکاران، کارآیی پلیمر آبدوست "سوپر آب A 200" برای افزایش موفقیت و به ویژه تطویل دور آبیاری در جنگلکاری روی زمینهای شنی مناطق بیابانی آزمایش شد. منحنی رطوبتی یک نوع خاک Silty clay ، یک نوع ماسه بادی و همان نوع ماسه بادی آمیخته با سه مقدار پلیمر و آب مقطر، به وسیلة دستگاه صفحه فشار تعیین شد. متناسب با سطح مصرف 2/0 تا 0/1 درصد وزنی پلیمر خشک، انباشت آب در خاک شنی در همة درجات مکش افزایش یافت. اگرچه افزایش آب قابل استفادة گیاه ممکن است تطویل دور آبیاری را میسر کند، فزونی نسبی آب غیر قابل استفاده، ادعای پیش گفته را تأیید نمیکند؛ در مناسبترین سطح مصرف پلیمر در خاک شنی از نظر نسبت آب قابل استفاده به غیر قابل استفاده، رفتار شن مانند خاک Si. clay میشود. تکرار آبگیری پلیمر خالص از ظرفیت اشباع آن میکاهد. آماس بسیار زیاد شنهای تیمار شده با پلیمر به هنگام آبیاری، چنانچه در شرایط میدانی نیز تحقق یابد، آسیب زیاد به ریشهها قابل انتظار است.
شهرام بانج شفیعی؛ اسماعیل رهبر
دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1382، ، صفحه 111-129