معصومه رحیمی دهچراغی؛ حسین ارزانی؛ حسین آذرنیوند؛ محمد جعفری؛ محمدعلی زارع چاهوکی
دوره 30، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 48-59
چکیده
مراتع اکوسیستمهایی هستند که علاوه بر تأمین علوفه خدمات و کارکردهای گوناگونی دارند. چنانچه با ارزیابی صحیح، تناسب مرتع برای استفادههای مختلف تعیین گردد و با بهرهبرداری اصولی و استفاده از فناوری و روشهای مناسب در هر نوع استفاده، از هزینههای مرتعداران کم کرد و درآمد آنها را ارتقا داد؛ میتوان مدیریت بهینه را در مرتع اجرا ...
بیشتر
مراتع اکوسیستمهایی هستند که علاوه بر تأمین علوفه خدمات و کارکردهای گوناگونی دارند. چنانچه با ارزیابی صحیح، تناسب مرتع برای استفادههای مختلف تعیین گردد و با بهرهبرداری اصولی و استفاده از فناوری و روشهای مناسب در هر نوع استفاده، از هزینههای مرتعداران کم کرد و درآمد آنها را ارتقا داد؛ میتوان مدیریت بهینه را در مرتع اجرا کرد. چرای دام، گردشگری، زنبورداری و بهره برداری از گیاهان دارویی از مهمترین استفادههای اصلی در مراتع کشور میباشد. در این پژوهش چرای دام، گردشگری در سامان عرفی، زنبورداری و بهرهبرداری از گیاهان دارویی در مرتع لار آبسر مازندران مورد بررسی قرار گرفت و تناسب مرتع برای هر نوع استفاده امتیازدهی شد. روش مرتعداری و سیستمهای چرایی با توجه به وضعیت و گرایش مرتع و در نظر گرفتن عوامل محدودکننده خاک ارائه شد. در ادامه اولویت استفاده از مرتع برای هر یک تعیین شد. هزینهها، درآمد و سود خالص برای هر نوع استفاده بر اساس شرایط روز بازار و نرخ ارز در سال 1400 در طول یک دوره 100 روزه محاسبه گشت. نتایج نشان داد چرای دام یکی از بهرهبرداریهای مناسب در مرتع لار آبسر است و بهترین دام چراکننده (با توجه به پوشش گیاهی و عوامل محیطی) گوسفند میباشد که برخی از تیپهای گیاهی با استفاده از روش مرتعداری طبیعی و بخش دیگری از مرتع با روش مرتعداری تعادلی و سیستمهای چرایی تناوبی و تأخیری، میتوان مدیریتی خوب اعمال نمود تا موجب افزایش سطح بهرهوری و ارتقاء وضعیت مرتع باشد و با یک برنامهریزی برای بهرهبرداری اصولی با مدیریت صحیح و ارزان میتوان مراتع این سامان را مدیریت نمود و ترکیب پوشش گیاهی آن را ارتقاء داد. نتایج نشان داد چنانچه در مرتع دامداری صورت گیرد حدود 42 میلیون تومان عاید مرتعدار خواهد شد و اگر گردشگری، زنبورداری، استحصال گیاهان دارویی اجرا شود؛ در مجموع بیش از 380 میلیون تومان به درآمد مرتعدار افزوده خواهد شد. این افزایش درآمد قادر است معیشت بهرهبردار (یک خانوار) را بهبود بخشد. و در دامداری حصارکشی مرتع، در زنبورداری استفاده از کندوهای هوشمند و در استفاده دارویی ماشین برداشت گیاهان دارویی پیشنهاد میگردد.
الهام فخیمی؛ جواد معتمدی (ترکان)؛ زینب قلی پور
دوره 30، شماره 1 ، فروردین 1402، ، صفحه 60-93
چکیده
با استفاده چندمنظوره از مراتع، میتوان فشار چرا در مراتع را کاهش داد و گام مهمی، جهت حفظ اکوسیستمهای مرتعی و ارتقاء خدمات اکوسیستمی مرتبط با آنها، برداشت. ازاینرو، پژوهش حاضر باهدف مشخص نمودن اولویت استفاده چندمنظوره از پوشش گیاهی مراتع کوهستانی کوهرنگ از جنبههای چرای دام، پرورش زنبورعسل و بهرهبرداری از گیاهان ...
بیشتر
با استفاده چندمنظوره از مراتع، میتوان فشار چرا در مراتع را کاهش داد و گام مهمی، جهت حفظ اکوسیستمهای مرتعی و ارتقاء خدمات اکوسیستمی مرتبط با آنها، برداشت. ازاینرو، پژوهش حاضر باهدف مشخص نمودن اولویت استفاده چندمنظوره از پوشش گیاهی مراتع کوهستانی کوهرنگ از جنبههای چرای دام، پرورش زنبورعسل و بهرهبرداری از گیاهان دارویی، انجام شد. برای این منظور، کلاس هر یک از گونههای گیاهی برای انواع استفاده، مشخص گردید و با مقایسه کلاسهای مختلف و لحاظ نمودن گونههای مرغوب (گیاهان کلاس I و II) برای چرای دام؛ اولویت استفاده از هرگونه، تعیین شد. در آخر، بر مبنای سهم انواع استفاده برای مجموع گونههای گیاهی موجود در ترکیب گیاهی، نسبت به نوع استفاده چندمنظوره از پوشش گیاهی، تصمیم گرفته شد. بر مبنای نتایج، 178 گونه گیاهی متعلق به 32 خانواده و 138 جنس در ترکیب گیاهی منطقه، پراکنش دارند. از جنبه چرای دام، به ترتیب 79/11، 21/29، 31/48 و 67/10 درصد از گونهها، دارای کلاس خوشخوراکی I، II، Ш قابل چرا و Ш غیرقابل چرا، میباشند.از نظر زنبور داری، گیاهان با جذابیت خوب (کلاس I)، جذابیت متوسط (کلاس II)، جذابیت کم (کلاس III قابلاستفاده) و گیاهان بدون جذابیت (کلاس III بدون استفاده)، به ترتیب 79/11، 94/44،49/4 و 76/38 درصد از سهم گونهها در ترکیب گیاهی را تشکیل میدهند. گونههای خوراکی و دارویی قابلاستفاده حدود 50 درصد ترکیب گیاهی را شامل میشوند که به ترتیب 10/19، 85/16، 92/12 و 50 درصد از گونهها، دارای کلاس مطلوبیت I، II، Ш قابلاستفاده دارویی و Ш غیر قابلاستفاده دارویی، میباشند. ضمن اینکه، 53/18 درصد گیاهان دارویی، قابل چرای دام هستند و در کلاس خوشخوراکی I و II ازلحاظ چرای دام قرار دارند. نتایج بیانگر آن است که بهرهبرداری از گیاهان دارویی در معیشت بهرهبرداران منطقه مؤثر است و با توجه به فنولوژی گونههای گیاهی و قطعهبندی مرتع، میتوان در چارچوب استفاده چندمنظوره، از پوشش گیاهی بهرهبرداری کرد.
امیر مسعود پویافر؛ حسین ارزانی؛ سیداکبر جوادی؛ اصغر طهماسبی
دوره 29، شماره 2 ، مرداد 1401، ، صفحه 176-185
چکیده
این تحقیق با هدف شناسایی شاخصهای اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی مؤثر بر مدل زنبورداری در مراتع، در منطقه سرایان استان خراسان جنوبی انجام شد. این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی، از نظر روش توصیفی – تحلیلی و از لحاظ جمعآوری دادهها نیز دارای ماهیت کمی است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه مرتعداران منطقه سرایان بوده که با ...
بیشتر
این تحقیق با هدف شناسایی شاخصهای اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی مؤثر بر مدل زنبورداری در مراتع، در منطقه سرایان استان خراسان جنوبی انجام شد. این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی، از نظر روش توصیفی – تحلیلی و از لحاظ جمعآوری دادهها نیز دارای ماهیت کمی است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه مرتعداران منطقه سرایان بوده که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، تعداد 180 مرتعدار به روش نمونهگیری تصادفی انتخاب شد. ابزار گردآوری دادهها و اطلاعات مورد نظر، پرسشنامه محققساخته بود که با هدف بررسی میزان تمایل مرتعداران به زنبورداری در مرتع و تعیین شاخصهای اصلی عدم استقبال آنان از این نوع معیشت طراحی شده و با استفاده از روش مصاحبه نیمه ساختار یافته، تکمیل و با نرمافزار SPSS مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 86/0 بهدست آمد. نتایج نشان داد در 7/61 درصد از مرتعداران، میزان تمایل به زنبورداری، زیاد و خیلی زیاد گزارش شده است. بهطوریکه بین سن (در سطح 99 درصد)، سطح تحصیلات (در سطح 99 درصد) و درصد وابستگی به مرتع (در سطح 95 درصد) با تمایل به زنبورداری در مرتع همبستگی معنیداری وجود دارد. هر چند این همبستگی در مورد سن و درصد وابستگی به مرتع به صورت منفی بوده است. نتایج رتبهبندی شاخصهای مهم عدم استقبال مرتعداران از زنبورداری نیز نشان داد که شاخصهای دانش، آگاهی و مهارت ناکافی، امنیت کندوها در مرتع، روحیه کم خطرپذیری و مالکیت مرتع مهمترین شاخصهای اجتماعی، هزینه تأمین نهاده، انتقال و نگهداری کندوها در مرتع مهمترین شاخص اقتصادی و شاخصهای کوتاهی دوره گلدهی گیاهان مرتعی، پوشش گیاهی ضعیف، فقدان منابع آب کافی و خطرات محیطی (خشکسالی، طوفان، آفات و بیماریها) مهمترین شاخصهای اکولوژیکی از دیدگاه مرتعداران بودند.
فاضل امیری
دوره 23، شماره 2 ، شهریور 1395، ، صفحه 395-383
چکیده
به منظور تعیین جذابیت گونههای گیاهی برای زنبورداری، محدودهای با مساحت 25221 هکتار در مراتع منطقه ییلاقی فریدن در استان اصفهان، انتخاب گردید. جهت شناخت گیاهان و تعیین پتانسیل زنبورپذیری گونههای گیاهی، با شروع زمان گلدهی گیاهان مرتعی و کوچ کلنیهای زنبورداران به منطقه، نمونهبرداری زمان نمونهبرداری در مراجعات هفتگی در طول زمان ...
بیشتر
به منظور تعیین جذابیت گونههای گیاهی برای زنبورداری، محدودهای با مساحت 25221 هکتار در مراتع منطقه ییلاقی فریدن در استان اصفهان، انتخاب گردید. جهت شناخت گیاهان و تعیین پتانسیل زنبورپذیری گونههای گیاهی، با شروع زمان گلدهی گیاهان مرتعی و کوچ کلنیهای زنبورداران به منطقه، نمونهبرداری زمان نمونهبرداری در مراجعات هفتگی در طول زمان بهرهبرداری از تیپهای گیاهی هنگامی که 10 تا 20 درصد گیاهان غالب به گل نشسته بودند، در تیپهای گیاهی به روش تصادفی با استقرار 3 ترانسکت 200 متری و 30 پلات یک متر مربعی در راستای آن انجام گردید. جذابیت هر گونه گیاهی با آماربرداری از تعداد زنبور ملاقات کننده و مدت زمان استقرار روی هر گیاه در طول دوره گلدهی با استفاده از روش مشاهده مستقیم فیلمهای برداشت شده از منطقه و میانگینگیری از دو شاخص نسبی زمان و تعداد، شاخص جذابیت گونهها تعیین گردید. با انجام آنالیز آماری رستهبندی شاخص جذابیت گونههای گیاهی از نظر جذابیت در چهار گروه عالی، خوب، متوسط و ضعیف دستهبندی گردیدند. نتایج نشان داد که در گروه جذابیت عالی (گروه I) گونههای قرار گرفتهاند که وجه اشتراک آنها تعداد زنبور ملاقات کننده و میزان بالای زمان استقرار بوده و بترتیب با کاهش میانگین تعداد زنبور ملاقات کننده و زمان استقرار گونههای گیاهی در گروههای با جذابیت خوب، متوسط و ضعیف (II، III و IV) طبقهبندی گردیدند. در منطقه مورد مطالعة مهمترین تیرههای گیاهی مورد استفاده زنبور عسل بترتیبCompositae ،Labiatae ، Umbelifera، Cruciferae، Gramineae، Liliaceae و Caryophyllaceae میباشد. از تعداد 88 گونه گیاهی در منطقه، 70 گونه مورد استفادهی زنبورعسل میباشند که از نظر دامداران کم ارزش بوده و پوشش غالب مراتع ضعیف و بحرانی را تشکیل میدهند. از گیاهان دارای جذابیت عالی میتوان گونههای خشخاش، اسپرس، انواع گون (lycioides, parroaianus, gossipianus)، آویشن، زول، شکرتیغال، خارشتر را نام برد. از گیاهان دارای جذابیت خوب میتوان انواع سریش، اسپند، انواع گون (canesens, brachycalyx, cyclophylus)، گل گندم، جاز، یونجه، جاشیر، پونه و از گیاهان دارای جذابیت متوسط و ضعیف نیز می توان گونه های انواع فرفیون، شنگ، کنگر، انواع مریم گلی، کلاه میرحسن، پیچک، بومادران و مرغ را نام برد.
فاضل امیری؛ حسین ارزانی
دوره 19، شماره 1 ، خرداد 1391، ، صفحه 159-177
چکیده
ارزیابی اراضی مرتعی بهمعنی شناسایی و ارزیابی تولید بالفعل و بالقوه بهمنظور بهرهبرداری بهینه از این منبع با ارزش طبیعی میباشد. در این تحقیق، اولویت مناطق مناسب زنبورداری در مراتع نیمهاستپی قرهآقاچ سمیرم بهمنظور بهرهبرداری پایدار از این مراتع مورد توجه قرار گرفت. مدل شایستگی زنبورداری از تلفیق سه معیار پوشش گیاهی، ...
بیشتر
ارزیابی اراضی مرتعی بهمعنی شناسایی و ارزیابی تولید بالفعل و بالقوه بهمنظور بهرهبرداری بهینه از این منبع با ارزش طبیعی میباشد. در این تحقیق، اولویت مناطق مناسب زنبورداری در مراتع نیمهاستپی قرهآقاچ سمیرم بهمنظور بهرهبرداری پایدار از این مراتع مورد توجه قرار گرفت. مدل شایستگی زنبورداری از تلفیق سه معیار پوشش گیاهی، عوامل محیطی و دسترسی به منابع آب با استفاده از روش پیشنهادی فائو (1991) و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) تعیین و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (Analytical Hierarchy Process; AHP)، اولویت تیپهای گیاهی جهت استفاده زنبورداری مشخص گردید. نمونهبرداری در تیپهای گیاهی منطقه (بهعنوان واحدهای کاری) به روش تصادفی با استقرار 3 ترانسکت 200 متری و اندازهگیری دادههای حضور و عدم حضور گیاهان شهدزا و گردهزا، درصد پوشش گیاهی شهدزا وگردهزا، تراکم و درصد ترکیب پوشش گیاهی مورد علاقه زنبورعسل در پلاتهای 1 مترمربعی برداشت شد و به منظور تعیین اولویت واحدهای کاری معیارهای مؤثر در هر مدل از طریق پرسشنامه، وزندهی گردید. نتایج اولویتبندی نشان داد که شایستگی زنبورداری تیپهای گیاهی مراتع منطقه متفاوت میباشد. نتیجه درجه اهمیت تیپهای گیاهی، در شرایطی که ارزش شاخص پوشش گیاهی (وزن 687/0) بیشتر از شاخص عوامل محیطی (وزن 244/0) و دسترسی به منابع آب (وزن 069/0) است، تیپهای گیاهی As.ad-Ag.tr-Da.mu و Co.ba-As.spبا وزن نهایی 092/0 و تیپ Ag.tr با وزن نهایی 028/0، در مقایسه کلی مجموعه معیارهای مؤثر، بهترتیب بیشترین و کمترین شایستگی را از جنبه زنبورداری دارند. نتایج کلی اولویتبندی در مدل زنبورداری نشان داد که 29 درصد از واحدهای کاری مورد مطالعه دارای شایستگی عالی و خوب (1S)، 59 درصد دارای شایستگی متوسط (2S)، 6 درصد دارای شایستگی کم (3S) و 6 درصد غیرشایسته (N) برای استفاده زنبورداری است. بنابراین، در برنامهریزی استفاده از مراتع منطقه جهت زنبورداری توجه به شایستگی و اولویت مناطق مناسب جهت زنبورداری در بهبود وضعیت مراتع منطقه بسیار حائز اهمیت است.
