زهرا جابرالانصار؛ بابک بحرینی نژاد؛ علیرضا افتخاری؛ مسعود برهانی
دوره 30، شماره 3 ، دی 1402، ، صفحه 424-440
چکیده
سابقه و هدفمطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط حفاظت از رویشگاه، در مدیریت مراتع، نقش بسزایی دارد. نتایج مطالعات مؤید این است که تغییرات دائمی مراتع از لحاظ ترکیب گیاهی، میزان تاج پوشش و تولید علوفه تحت تأثیر عوامل اکولوژیکی و مدیریتی میباشد. این پژوهش، با هدف اندازهگیری و پایش شاخصهای پوشش گیاهی رویشگاههای معرف مناطق نیمه ...
بیشتر
سابقه و هدفمطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط حفاظت از رویشگاه، در مدیریت مراتع، نقش بسزایی دارد. نتایج مطالعات مؤید این است که تغییرات دائمی مراتع از لحاظ ترکیب گیاهی، میزان تاج پوشش و تولید علوفه تحت تأثیر عوامل اکولوژیکی و مدیریتی میباشد. این پژوهش، با هدف اندازهگیری و پایش شاخصهای پوشش گیاهی رویشگاههای معرف مناطق نیمه استپی زاگرس مرکزی، به مدت پنج سال طی سالهای 1396 تا 1400، در ایستگاه تحقیقات آبخیزداری سد زایندهرود (استان اصفهان) انجام شد. مواد و روشهانمونهبرداری از پوشش گیاهی، به روش سیستماتیک تصادفی در هریک از مناطق حفاظتشده و چراشده طی سالهای 1396 تا 1400 انجام شد. خصوصیات پوشش گیاهی شامل درصد پوشش تاجی گونه، درصد سنگ و سنگریزه، خاک لخت و لاشبرگ در هر پلات اندازهگیری شد. برای این منظور، از چهار ترانسکت 100 متری استفاده شد. سپس بر روی هر یک از آنها 10 پلات (به ابعاد 1 در 1 متر) با فواصل یکسان مستقر گردید. در مجموع پوشش گیاهی در 80 پلات یک مترمربعی در سایتهای قرق و چراشده اندازهگیری شد. برای محاسبه تولید مرتع، تعداد ده نمونه از هریک از گونههای گیاهی مورد تعلیف دام برداشت و درصد پوشش آنها محاسبه گردید. پس از خشک شدن نمونهها و توزین آنها، از طریق برقراری معادلات رگرسیون بین درصد پوشش و وزن نمونههای خشک شده، مقدار تولید گونههای گیاهی به تفکیک فرم رویشی و کلاس خوشخوراکی تعیین گردید. وضعیت مرتع نیز طبق دستورالعمل چهارفاکتوری و با امتیازدهی به عوامل خاک، پوشش گیاهی، ترکیب گیاهی و طبقات سنی و بنیه و شادابی گیاهان ارزیابی شد. پس از جمعآوری دادهها در نرمافزار اکسل، تجزیه واریانس دادههای پوشش گیاهی بهصورت طرح کاملاً تصادفی در قالب فاکتوریل از طریق روش GLM(General Linear Model) انجام گردید. مقایسه میانگین خصوصیات پوشش گیاهی با استفاده از آزمون توکی (Tukey) در نرمافزار Minitab16 بررسی شد. نتایج نتایج تجزیه واریانس نشان داد که شاخصهای گیاهی شامل درصد پوشش و تولید کل به تفکیک فرم رویشی و کلاس خوشخوراکی در داخل منطقه حفاظتشده (قرق) و خارج از آن، در طول سالهای آماربرداری، تفاوت معنیدار داشتند. میانگین درصد پوشش تاجی رویشگاه در داخل و خارج قرق، طی سالهای مختلف به ترتیب 7/26، 7/13، 84/25، 74/33،33/13 درصد و 23/22، 65/12، 09/27، 9/30، 59/11 درصد بود. مقادیر تولید رویشگاه نیز طی سالهای مختلف در داخل و خارج منطقه حفاظتشده، به ترتیب 26/624، 86/349، 79/556، 54/894، 53/664 و 45/456، 85/243، 6/455، 47/605 و 44/323 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین مقادیر درصد پوشش تاجی و مقدار تولید، مرتبط با سال 1399 بود که از نظر شاخصهای هواشناسی جزو ترسالیها است و کمترین مقدار، مرتبط با سال 1397 (سال خشکسالی) بود. بیشترین مقدار لاشبرگ در داخل منطقه حفاظتشده و بیشترین درصد خاک لخت و درصد پوشش گیاهان یکساله، در خارج از منطقه حفاظتشده بدست آمد. بیشترین درصد تاج پوشش و تولید در منطقه قرق متعلق به گونه Stipa hohenackeriana بود. در منطقه چراشده گونه Hedysarum criniferum و Stipa hohenackeriana به ترتیب بیشترین مقدار درصد پوشش تاجی و تولید را بخود اختصاص دادند. وضعیت مرتع طبق روش چهار فاکتوری در منطقه قرق در سالهای 1396، 1398 و 1399 متوسط و در سالهای 1397 و 1400 ضعیف بوده است. در منطقه چراشده وضعیت مرتع در سال 1398 و 1399 متوسط و در بقیه سالها ضعیف بوده است. نتیجهگیریمقایسه پارامترهای پوشش گیاهی در داخل و خارج قرق حکایت از وضعیت خوب پوشش گیاهی در داخل قرق و مؤثر بودن قرق در احیا مراتع منطقه دارد. چرای متعادل دام بر روی پوشش گیاهی باعث شده که تفاوت معنیداری بین برخی خصوصیات پوشش گیاهی مانند درصد پوشش تاجی در سایتهای قرق و چراشده مشاهده نشود. ارزیابی و پایش مستمر مراتع با ایجاد پایگاه دادهای منظم از شاخصهای پوشش گیاهی و بررسی روند تغییرات آنها در مدیریتهای مختلف و بررسی ارتباط آنها با عوامل اقلیمی میتواند زمینه لازم برای برنامهریزی اصولی و مدیریت مراتع در درازمدت را فراهم کند.
علی فراهانی؛ علیرضا افتخاری؛ حمید رضا میرداودی؛ غلامرضا گودرزی
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 201-210
چکیده
تخریب مداوم پوشش گیاهی و خاک مراتع عمدتاً ناشی از عوامل طبیعی یا انسانی مانند چرای بیرویه دام است و شناخت میزان تغییرات انجام شده در اکوسیستمهای مرتعی و علت آنها برای مدیریت مراتع ضروریست. بر این اساس پایش و بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی و خاک در دو سایت قرق و تحت چرای دام در رویشگاههای شور حاشیه کویر میقان اراک طی سالهای 1396 تا ...
بیشتر
تخریب مداوم پوشش گیاهی و خاک مراتع عمدتاً ناشی از عوامل طبیعی یا انسانی مانند چرای بیرویه دام است و شناخت میزان تغییرات انجام شده در اکوسیستمهای مرتعی و علت آنها برای مدیریت مراتع ضروریست. بر این اساس پایش و بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی و خاک در دو سایت قرق و تحت چرای دام در رویشگاههای شور حاشیه کویر میقان اراک طی سالهای 1396 تا 1400 انجام شد. در هر سایت برای اندازهگیری پارامترهای گیاهی مانند درصد پوشش، تراکم و تولید از روش نمونهبرداری تصادفی- سیستماتیک در طول شش ترانسکت به فواصل 100 متر از یکدیگر استفاده شد و نمونهبرداری خاک نیز در طول ترانسکتهای آماربرداری پوشش گیاهی انجام گردید. نتایج نشان داد که میزان تاج پوشش گیاهی سایت چرا شده در طول دوره آماربرداری از 43/23 تا 67/28 درصد و در سایت قرق از 8/32 تا 40 درصد در سالهای مختلف متغیر بوده است. میانگین تولید کل علوفه سایت قرق در طول دوره آماربرداری از 6/174 تا 5/203 کیلوگرم در هکتار و میانگین تولید کل علوفه سایت چرا شده از 2/117 تا 1/139 کیلوگرم در هکتار در سالهای مختلف متغیر بود. بیشترین مقادیر درصد پوشش و تولید علوفه کل سالانه در سال پربارانتر 1398 با 490 میلیمتر بارندگی و کمترین مقادیر پارامترهای مذکور در سال کم بارانتر 1400 با 223 میلیمتر بارندگی سالانه مشاهده گردید. وضعیت مرتع به روش چهار فاکتوره در سایت قرق از درجه ضعیف تا خوب و در سایت چرا شده از درجه ضعیف تا متوسط در سالهای مختلف متغیر بود. گرایش مرتع در سالهای مختلف در سایت قرق مثبت یا ثابت و در سایت چرا شده منفی بود. بررسی شاخصهای خاک نشان داد که در طول دوره ارزیابی در سایت قرق و چراشده تغییرات شاخصهای کربن آلی، پتاسیم و نیتروژن در سطح پنج درصد معنیدار بوده و تغییرات سایر شاخصها معنیدار نشد. نتایج آزمون همبستگی و رگرسیون نیز نشان داد که میزان بارندگی سالانه و بارندگی فصل رویش بیشترین همبستگی مثبت را با تغییرات میزان تاج پوشش و تولید علوفه گیاهان منطقه دارند و بعد از آن فاکتورهای کربن آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم همبستگی بالایی با نوسانهای تاج پوشش و تولید گیاهان داشتند. بهطورکلی دو عامل چرای دام و نوسانهای اقلیمی بهویژه تغییرات میزان بارندگی سالانه بیشترین تأثیر را بر تغییرات خصوصیات پوشش گیاهی مراتع مورد مطالعه داشتند.
امیر قربانخانی؛ حسین ارزانی؛ علی طویلی؛ جواد معتمدی (ترکان)
دوره 29، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 1-10
چکیده
گونه Salsola laricina یکی از عناصر اصلی جوامع گیاهی مراتع استپی منطقه خشکهرود میباشد که حفاظت از آن در مقابل آشفتگیها و فراهم نمودن شرایطی که بتواند توان بازآوری خود را بعد از چرا حفظ نماید، از ملزومات اساسی مدیریت مرتع در اینگونه عرصهها است. از اینرو در پژوهش حاضر، تغییرپذیری صفات ساختاری و عملکردی و ویژگیهای مورفولوژیکی و جوانهزنی ...
بیشتر
گونه Salsola laricina یکی از عناصر اصلی جوامع گیاهی مراتع استپی منطقه خشکهرود میباشد که حفاظت از آن در مقابل آشفتگیها و فراهم نمودن شرایطی که بتواند توان بازآوری خود را بعد از چرا حفظ نماید، از ملزومات اساسی مدیریت مرتع در اینگونه عرصهها است. از اینرو در پژوهش حاضر، تغییرپذیری صفات ساختاری و عملکردی و ویژگیهای مورفولوژیکی و جوانهزنی بذر آن، تحت چرای حمایتی، آزمون شد. برای این منظور، با استقرار شبکه نمونهبرداری در داخل و خارج قرق 10 ساله خشکهرود، از پوشش گیاهی آماربرداری و صفات ساختاری و عملکردی گونه Salsola laricina، نظیر؛ درصد پوشش تاجی، تراکم و مقدار تولید علوفه در عرصه، اندازهگیری گردید. سپس در هر یک از مکانها و در فواصل مختلف دوره بذردهی؛ بذر پایههای شاداب و سالم، جمعآوری و ویژگیهای مورفولوژیکی و جوانهزنی بذر نظیر؛ وزن هزار دانه، درصد جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، طول ریشهچه، ساقهچه، گیاهچه و نهایتا شاخص ویگور (بنیه بذر) در شرایط آزمایشگاهی، اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که مقادیر صفات ساختاری و عملکردی، در داخل قرق، بیشتر از خارج قرق میباشد. در این ارتباط؛ درصد پوشش تاجی، تراکم و مقدار تولید گونه Salsola laricina، بهترتیب در داخل قرق نسبت به خارج قرق، 46/5 و 06/3 درصد، 21600 و 17000 پایه در هکتار و 4/161 و 7/112 کیلوگرم در هکتار میباشد. میانگین ویژگیهای مورفولوژیکی و جوانهزنی بذرهای جمعآوری شده از داخل قرق، نیز بیشتر از خارج قرق بود. بگونهای که بیشترین شاخص بنیه بذر بهعنوان مجموع برآیندی ویژگیهای مورفولوژیکی و جوانه زنی، در بذرهای مربوط به داخل و خارج قرق، بهترتیب 88/389 و 37/210 میباشد. افزایش مقادیر مذکور، در داخل قرق نسبت به خارج قرق؛ بیانگر تاثیر چرای حمایتی بر بهبود صفات ساختاری و عملکردی و ویژگیهای مورفولوژیکی و جوانهزنی بذر گونههای مرتعی، در اکوسیستمهای آسیبپذیر مناطق خشک میباشد.
صدیقه زارع کیا؛ ناصر باغستانی میبدی؛ علی بمان میرجلیلی؛ محمدرضا احمدی رکن آبادی
دوره 28، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 69-81
چکیده
بهمنظور بررسی اثر روشهای بیومکانیکی بر افزایش پوشش در مناطق خشک، سه منطقه شامل اشکذر، گهر و چاهمتک اردکان در استان یزد انتخاب گردید. محلهای آماربرداری در محدوده عملیات ذخیره نزولات و خارج آن (شاهد) تعیین و در پایان فصل رویش (اردیبهشت 97) آماربرداری انجام شد. برای این کار در محدوده هر منطقه 100 پلات 9 مترمربعی (3*3) به فاصله ...
بیشتر
بهمنظور بررسی اثر روشهای بیومکانیکی بر افزایش پوشش در مناطق خشک، سه منطقه شامل اشکذر، گهر و چاهمتک اردکان در استان یزد انتخاب گردید. محلهای آماربرداری در محدوده عملیات ذخیره نزولات و خارج آن (شاهد) تعیین و در پایان فصل رویش (اردیبهشت 97) آماربرداری انجام شد. برای این کار در محدوده هر منطقه 100 پلات 9 مترمربعی (3*3) به فاصله 12 متر از همدیگر و در طول 5 ترانسکت 300 متری که بهطور موازی و بهفاصله 100 متر از یکدیگر در نظر گرفته شده بود، انداخته شد. در داخل هر پلات درصد پوشش تاجی و تراکم گونههای مختلف اندازهگیری گردید. دادهها با آزمون t مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان از افزایش پوشش در درون کنتورفارو و هلالی آبگیر دارد، بهطوریکه متوسط پوشش در مراتع اشکذر، چاهمتک و گهر اردکان در منطقه دارای ذخیره نزولات از 2 تا 3 درصد نسبت به منطقه شاهد افزایش یافته است. همچنین افزایش تراکم گونههای مختلف نیز در منطقه ذخیره نزولات قابل مشاهده بود. این در حالی است که بذرپاشی تنها در سال ایجاد ذخیره نزولات انجام شده است. بهطورکلی با توجه به وضعیت پوشش گیاهی و میزان تراکم گیاهان با تفکیک گونهای، انجام عملیات اصلاحی ذخیره نزولات توأم با بذرکاری با استفاده از گونههای Artemisia sieberi و Salsola tomentosa برای مراتع بیابانی با بارندگی کمتر از 100 میلیمتر میتواند موفقیتآمیز باشد
محمد ابوالقاسمی؛ حنانه محمدی کنگرانی؛ حسین آذرنیوند؛ محمد علی امامی میبدی
دوره 28، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 118-128
چکیده
مراتع از گونههای مختلف گیاهی با خصوصیات رویشی متفاوت تشکیل شده که ارزش چرایی معینی دارند. ازاینرو دام چراکننده نیز برحسب آن از خود رفتار چرایی خاصی بروز میدهد. بدون شناخت این رفتارها، برنامهریزی و مدیریت مرتع و دام مقدور نمیباشد. این پژوهش طی سالهای 1394 تا 1396 در مراتع حاشیه کویر طبس بر روی گلههای شتر انجام شد. ...
بیشتر
مراتع از گونههای مختلف گیاهی با خصوصیات رویشی متفاوت تشکیل شده که ارزش چرایی معینی دارند. ازاینرو دام چراکننده نیز برحسب آن از خود رفتار چرایی خاصی بروز میدهد. بدون شناخت این رفتارها، برنامهریزی و مدیریت مرتع و دام مقدور نمیباشد. این پژوهش طی سالهای 1394 تا 1396 در مراتع حاشیه کویر طبس بر روی گلههای شتر انجام شد. پارامترهایی مانند مدت زمان چرا، مدت زمان استراحت، زمان حرکت دام، طول مسافت طیشده و سرعت حرکت دام با استفاده از دستگاه GPS بررسی گردید. نتایج نشان داد که در فصول بهار، تابستان، پاییز و زمستان مدت زمان چرا، زمان حرکت دام، طول مسافت طیشده و سرعت حرکت دام در سطح 1 درصد و پارامتر مدت زمان استراحت در سطح 5 درصد دارای اختلاف معنیدار بودند. بیشترین مدت زمان چرا (342 دقیقه)، مدت زمان استراحت (119 دقیقه) و طول مسافت طی شده (66/21 کیلومتر) توسط شتر در مراتع مورد مطالعه در فصل تابستان و کمترین آنها در فصل زمستان بود. بیشترین سرعت حرکت (12/2 کیلومتر بر ساعت) و زمان حرکت (359 دقیقه) در فصل بهار و کمترین آنها در فصل زمستان بود. بنابراین اطلاع از پارامترهای مذکور مدیریت مرتع را در تعیین زمان مناسب برای حرکت شتر در مرتع یاری کرده و سبب افزایش عملکرد دام خواهد شد.
مهشید سوری؛ محمد فیاض؛ نادیا کمالی؛ سعیده ناطقی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، ، صفحه 911-922
چکیده
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ مراتع ﺑﺎ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم و درازﻣﺪت زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﺻﻮﻟﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺮاﺗﻊ و ﺣﻔﻆ آب و ﺧﺎک را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎید. هدف اصلی از این تحقیق، ارزیابی تغییرات پوششگیاهی و شاخصهای خاک مراتع قشلاقی منطقه کلات سادات سبزوار تحت عملیات مدیریت مرتع میباشد. فاکتورهای ...
بیشتر
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ مراتع ﺑﺎ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم و درازﻣﺪت زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﺻﻮﻟﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺮاﺗﻊ و ﺣﻔﻆ آب و ﺧﺎک را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎید. هدف اصلی از این تحقیق، ارزیابی تغییرات پوششگیاهی و شاخصهای خاک مراتع قشلاقی منطقه کلات سادات سبزوار تحت عملیات مدیریت مرتع میباشد. فاکتورهای گیاهی شامل میزان تولید گونههای گیاهی، درصد پوشش تاجی گونههای گیاهی، درصد لاشبرگ، تراکم گونههای گیاهی، وضعیت مرتع و گرایش مرتع در مکان قرق و مکان شاهد اندازهگیری شد. ارزیابی با استفاده از روش تصادفی-سیستماتیک و با تعداد تعداد 60 پلات چهارگوش یک متر مربعی و پراکنش مناسب نمونهها در زمان آمادگی مرتع در اواخر اردیبهشتماه انجام شد. گرایش به دو روش ترازو و قیاسی و وضعیت براساس روش چهار فاکتوری تعدیل یافته تعیین شدند. نمونهبرداری از خاک از عمق 20-0 سانتیمتری خاک انجام گرفت. تعداد 12 نمونه خاک از ترانسکتهای اول، دوم و سوم (مکان قرق)، چهارم، پنجم و ششم (مکان شاهد) برداشت شد. داده ها با استفاده از آزمون تی مستقل در محیط نرمافزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج اندازهگیری درصد پوشش تاجی مرتع چرا شده مکان کلات سادات آباد سبزوار نشان داد که بیشترین سهم درصد پوشش تاجی از نظر خوشخوراکی متعلق به گیاهان کلاس п (37/19) و از نظر فرم رویشی مربوط به گیاهان علفی چندساله (2/16) میباشد. همچنین از بین فرمهای رویشی مختلف، بیشترین سهم تولید در مکان قرق مربوط به گیاهان بوتهای و در مکان چراشده مربوط به گیاهان علفی چندساله میباشد. نتایج نشان داد که شاخصههای میزان رس، سیلت، آهک، کربن آلی، ازت و هدایت الکتریکی بین دو ناحیه مکان قرق و مکان چراشده دارای اختلاف معنیدار در سطح 5 درصد میباشند، ولیکن در مورد فاکتورهای اسیدیته و فسفر اختلاف معنیدار نبود. بنابراین پیشنهاد میشود عملیات اصلاحی قرق در مساحتهای بیشتر در منطقه اجرا شود.
مژگان سادات عظیمی؛ سمانه محضری
دوره 25، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 129-139
چکیده
در مطالعات بهرهوری آب مقادیر رواناب، تبخیر و تعرق گیاهان و تولید مرتع مهمتربن متغیرها هستند. مراتع استان گلستان به علت موقعیت جغرافیایی، اقلیمی و تخریب بالای این منابع همچنین تغییر شدید کاربری اراضی و کاهش پوشش گیاهی شرایط لازم برای تشکیل رواناب را دارد. به منظور تعیین چگونگی مدیریت بهینه مراتع در این تحقیق سناریوهای اصلاح مرتع ...
بیشتر
در مطالعات بهرهوری آب مقادیر رواناب، تبخیر و تعرق گیاهان و تولید مرتع مهمتربن متغیرها هستند. مراتع استان گلستان به علت موقعیت جغرافیایی، اقلیمی و تخریب بالای این منابع همچنین تغییر شدید کاربری اراضی و کاهش پوشش گیاهی شرایط لازم برای تشکیل رواناب را دارد. به منظور تعیین چگونگی مدیریت بهینه مراتع در این تحقیق سناریوهای اصلاح مرتع با استفاده از مدل SWAT در حوزه آبخیز گرگانرود مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. واسنجی و اعتبارسنجی مدل توسط برنامه SWAT-CUP و الگوریتم SUFI-2 در مدل اکوهیدرولوژیکی SWAT انجام گرفت. بدین منظور ابتدا مدل SWAT برای دوره 31 ساله دبی(ماهانه) سپس برای مدت 5 سال تولید مرتع(سالانه)، واسنجی و اعتبارسنجی شد و سپس سناریوهای مختلف مرتعی اعمال و مدل مجددا اجرا گردید. نتایج نشان داد عملکرد مدل جهت پیشبینی دبی کاملا رضابت بخش بوده است. مقادیر ضرایب نش-ساتکلیف به ترتیب در ایستگاههای بصیرآباد، تیل آباد و حاجی قوشان در دوره واسنجی 72/0، 71/0 و 64/0 و در دوره اعتبارسنجی 59/0، 48/0 و 53/0 بدست آمد. همچنین چهار سناریوی اصلاحی مرتع (بیومکانیکی، بیولوژی، مکانیکی و مدیریت چرای دام) در این تحقیق تعریف شد. بر این اساس با کاربرد سناریوهای مکانیکی، بیولوژیکی، بیومکانیکی و مدیریت چرا، مقدار تبخیر و تعرق گیاهان به ترتیب 3/2%، 8/12%، 5/15% و 8/2% در هر سناریو نسبت به میزان تبخیر و تعرق شاهد افزایش پیدا کرده است. نتایج نشان داد که سناریوی بیومکانیکی مناسبترین سناریو در افزایش میزان تبخیر و تعرق گیاهان در مراتع ضعیف و متوسط میباشد.
بهرام قلی نژاد
دوره 22، شماره 2 ، مرداد 1394، ، صفحه 298-307
چکیده
این تحقیق با هدف تبیین تغییرات تنوع، غنا و یکنواختی گونههای گیاهی در مدیریتهای مختلف (وضعیتهای مختلف) در 5 تیپ گیاهی انجام گرفت. برای این منظور پس از تعیین تیپهای گیاهی، وضعیت مرتع به روش چهار فاکتوره محاسبه گردید. درصد تاج پوشش و تراکم گونههای گیاهی در مسیر ترانسکتها و در داخل پلاتها برای محاسبه تنوع، غنا و یکنواختی تعیین ...
بیشتر
این تحقیق با هدف تبیین تغییرات تنوع، غنا و یکنواختی گونههای گیاهی در مدیریتهای مختلف (وضعیتهای مختلف) در 5 تیپ گیاهی انجام گرفت. برای این منظور پس از تعیین تیپهای گیاهی، وضعیت مرتع به روش چهار فاکتوره محاسبه گردید. درصد تاج پوشش و تراکم گونههای گیاهی در مسیر ترانسکتها و در داخل پلاتها برای محاسبه تنوع، غنا و یکنواختی تعیین شد. تنوع با شاخص سیمپسون، تابع شانون – وینر و شاخص هیل (N1 و N2)، غنای گونهای با روشهای مارگالف، منهینیک، روش بوتاسترپ و جکنایف و یکنواختی گونهها نیز به روشهای سیمپسون، کامارگو، اسمیت - ویلسون و شاخص اصلاح شده نی برآورد شد. برای تبیین ارتباط بین تغیرات تنوع، غنا و یکنواختی گونههای گیاهی با وضعیتهای مختلف از آزمون مقایسه میانگینها (آزمون تی استیودنت غیرجفتی) استفاده شد. نتایج نشان داد که در مدیریتهای مختلف با تغییر وضعیت مرتع میتوان روندی از تغییرات منظم بین معیارهای پوشش گیاهی با وضعیت مرتع مشاهده نمود به این صورت که مقدار عددی شاخصهای برآوردی تنوع و یکنواختی گونهای در وضعیت خوب دارای مقدار بیشتری نسبت به وضعیت متوسط و ضعیف است اما در برآورد غنای گونهای بیشترین مقدار عددی شاخصها به تزتیب متعلق به وضعیت خوب، ضعیف و سپس متوسط است. نتایج حاصل از مقایسه میانگین نشان میدهد که در در مقایسه وضعیت خوب با فقیر در بیشتر شاخصهای استفاده شده در هر سه حالت تنوع، غنا و یکنواختی، اختلاف معنیداری مشاهده میشود اما در مقایسه وضعیت خوب با وضعیت متوسط مرتعی میتوان اذعان کرد که اختلاف معنیداری مشاهده نمیشود.
حسین توکلی؛ حسین یشتی؛ علیرضا خداشناس
دوره 21، شماره 3 ، آذر 1393، ، صفحه 416-423
چکیده
مطالعه تغییرات پوشش گیاهی کاربردهای زیادی در احیاء، اصلاح و مدیریت مراتع برای اهداف مورد نظر دارد. در کمربند سبز مشهد با شرایط اقلیمی نسبتاً خشک ترکیب گیاهان، درصد پوشش گیاهی و میزان تولید مراتع طی چهار سال در محدوده قرق 17ساله و تحت چرا در ایستگاه تحقیقاتی گلستان مورد مطالعه قرارگرفت. ترکیب گیاهی از طریق شناسایی گونههای چندساله ...
بیشتر
مطالعه تغییرات پوشش گیاهی کاربردهای زیادی در احیاء، اصلاح و مدیریت مراتع برای اهداف مورد نظر دارد. در کمربند سبز مشهد با شرایط اقلیمی نسبتاً خشک ترکیب گیاهان، درصد پوشش گیاهی و میزان تولید مراتع طی چهار سال در محدوده قرق 17ساله و تحت چرا در ایستگاه تحقیقاتی گلستان مورد مطالعه قرارگرفت. ترکیب گیاهی از طریق شناسایی گونههای چندساله به دو روش پیمایشی و نمود ظاهری و درصد پوشش گیاهی با استفاده از کوادرات مشبک و میزان تولید با برداشت مستقیم گیاهان از مرتع انجام شد. مقدار مواد آلی خاک دو منطقه هم در عمق صفر تا30 سانتیمتری خاک اندازهگیری شد. براساس نتایج حاصل، درصد پوشش گیاهی و تولید مرتع در محدوده قرق بیشتر از منطقه مجاور تحت چرا بود. البته این افزایش در برخی از سالها از نظر آماری معنیدار نشد. ترکیب و پوشش گیاهان دو منطقه نیز دارای تفاوتهایی بود، ولی میزان تغییرات گیاهی از نظر نوع گونه و درصد پوشش در منطقه قرق با توجه به زمان سپری شده کم بود. درصد مواد آلی خاک در دو منطقه قرق و تحت چرا بهترتیب 57/. و 54/. درصد بدستآمد. در مجموع، در چنین مناطقی قرق کردن به تنهایی تغییرات زیادی را در ترکیب و درصد پوششگیاهی برای تولید علوفه و یا ایجاد فضایسبز ایجاد نمیکند
مژگانسادات عظیمی؛ غلامعلی حشمتی؛ مهدی فرحپور؛ عبدالرضا بهرهمند
دوره 21، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 336-346
چکیده
درمنهزارهای ایران با وسعت 71/39 میلیون هکتار، 75/46 درصد از پوشش مراتع را به خود اختصاص میدهند و بزرگترین عنصر منطقه ایران و تورانی محسوب میشوند که علاوه بر چرای دامهای محلی و عشایری در طول سال مورد استفاده حیات وحش نیز قرار میگیرند. بهمنظور تعیین چگونگی مدیریت بهینه و پایدار این مراتع در این تحقیق مدل پیشبینی تولید مرتع با ...
بیشتر
درمنهزارهای ایران با وسعت 71/39 میلیون هکتار، 75/46 درصد از پوشش مراتع را به خود اختصاص میدهند و بزرگترین عنصر منطقه ایران و تورانی محسوب میشوند که علاوه بر چرای دامهای محلی و عشایری در طول سال مورد استفاده حیات وحش نیز قرار میگیرند. بهمنظور تعیین چگونگی مدیریت بهینه و پایدار این مراتع در این تحقیق مدل پیشبینی تولید مرتع با استفاده از مدل SWAT در حوزه آبخیز حبلهرود واقع در استانهای تهران و سمنان تعریف و مورد ارزیابی قرار گرفت. این حوزه با توجه به شرایط آب و هوایی نیمهخشک تا خشک شامل سه ناحیه اکولوژیکی (نیمهاستپی، استپی و بیابانی) میباشد. واسنجی و اعتبارسنجی مدل توسط برنامه آنالیز عدم قطعیت (SUFI2) موجود در مدل SWAT انجام شد. با توجه به دادههای مشاهداتی تولید و نتایج شبیهسازی شده، مشخص گردید که مدل فوق دارای نتایج قابل قبولی در خصوص شبیهسازی این پارامتر میباشد. مدل SWAT تغییرات تولید شبیهسازی شده در منطقه نیمه استپی را بین 35/0 تا 5/0، در منطقه استپی بین 26/0 تا 15/0 و در منطقه بیابانی بین 033/0 تا 1/0 تن در هکتار نشان داد. همچنین آزمون آنالیز حساسیت نشان داد که هر چه از سمت منطقه نیمهاستپی به سمت منطقه استپی و بیابانی حرکت کنیم پارامترهای آب و خاک از حساسیت بیشتری در تولید علوفه گیاهی برخوردار هستند.
حسین ارزانی؛ سمیه دهداری؛ گردون کینگ
دوره 18، شماره 1 ، خرداد 1390، ، صفحه 1-16
چکیده
اهمیت آگاهی از میزان تولید در مدیریت مرتع باعث شده که کارشناسان همواره در جست وجوی شیوههای مناسب اندازهگیری این عامل باشند. صرف وقت و هزینه زیاد و مخرببودن روشهای مستقیم باعث ایجاد انگیزه تحقیق بر روی روشهای غیرمستقیم شده است. یکی از روشهای مهم و غیرمستقیم، برآورد میزان تولید با استفاده از اطلاعات پوشش است. در مطالعه ...
بیشتر
اهمیت آگاهی از میزان تولید در مدیریت مرتع باعث شده که کارشناسان همواره در جست وجوی شیوههای مناسب اندازهگیری این عامل باشند. صرف وقت و هزینه زیاد و مخرببودن روشهای مستقیم باعث ایجاد انگیزه تحقیق بر روی روشهای غیرمستقیم شده است. یکی از روشهای مهم و غیرمستقیم، برآورد میزان تولید با استفاده از اطلاعات پوشش است. در مطالعه حاضر، ابتدا وجود ارتباط بین تولید و پوششتاجی و شاخ و برگ مورد بررسی قرارگرفت و پس از آن به بررسی چگونگی استفاده از اطلاعات پوشش جهت برآورد تولید در قالب بکارگیری معادلات زمانهای مختلف و روشی بر مبنای بکارگیری اصول روش نمونهگیری مضاعف در 2 سایت مانوکا (به نمایندگی از مناطق نیمهخشک) و کانزرویشن (به نمایندگی از مناطق خشک) پرداخته شد. روش نمونهگیری مضاعف ترکیبی از دو روش قطع و توزین رشد سال جاری هر گونه یا گروه گیاهی (نمونهگیری مستقیم) و اندازهگیری پوشش تاجی یا شاخ و برگ هر گونه یا گروه گیاهی (اندازهگیری غیرمستقیم) میباشد. بهطوریکه تعداد نمونه مستقیم و غیرمستقیم براساس زمان لازم و دقت مورد انتظار تعیین شده که با 4، 6، 8، 12، 16، 20، 24، 28، 32، 36 و40 جفت نمونه با استفاده از نرمافزار SPSS بررسی شد. برای اندازهگیری تولید از طریق معادلات محاسبه شده، با ترکیب دادههای شرایط و زمانهای مختلف دادهها در 3 شرایط فصلی (از لحاظ میزان بارندگی) متوسط، فقیر و خوب جمعآوری شدند. نتایج نشان میدهند که برآورد تولید از طریق اندازهگیری پوشش گیاهی ممکن و مناسب است و نیز در هر 2 سایت مانوکا و کانزرویشن معادلات بدستآمده از 8 تا 12 جفت نمونه مستقیم و غیرمستقیم قادرند در یک رابطه خطی تولید را با دقت مناسب برآورد کنند. همچنین ضریب همبستگی بالایی در ترکیب 3 سال داده مانوکا و 2 سال داده کانزرویشن وجود دارد، و در هر سال 2 تا 3 بار اندازهگیری (4 تا 9 سری داده) بین تولید و پوشش نشاندهنده امکان برآورد تولید با استفاده از معادلات محاسبه شده بر پایه دورهای از اطلاعات (Pooled Equation) میباشد.
عبدالحمید پاپ زن؛ نشمیل افشارزاده
دوره 17، شماره 3 ، آبان 1389، ، صفحه 476-488
چکیده
بشر هماکنون و در آینده، برای ادامهی حیات خویش بر روی کرهیزمین نیازمند بیچون و چرای منابع طبیعی، بهویژه مراتع بهعنوان حیاتیترین بستر توسعهی پایدار محیطزیست و پدیدههای اکولوژیک، منبع اصلی تأمین خوراک دام نظام دامداری سنتی و ... میباشد. این عرصهها با 90میلیون هکتار مساحت و حدود 60% کل کشور، دارای نقشی ...
بیشتر
بشر هماکنون و در آینده، برای ادامهی حیات خویش بر روی کرهیزمین نیازمند بیچون و چرای منابع طبیعی، بهویژه مراتع بهعنوان حیاتیترین بستر توسعهی پایدار محیطزیست و پدیدههای اکولوژیک، منبع اصلی تأمین خوراک دام نظام دامداری سنتی و ... میباشد. این عرصهها با 90میلیون هکتار مساحت و حدود 60% کل کشور، دارای نقشی غیرقابل انکار در محاسبات اقتصادی و اجتماعی کشورمان میباشند. این منابع ثروت بهرغم برنامههای متعددی که برای اصلاح و مدیریتشان طراحی شده در معرض تهدید جدی قرار دارند. به نظر میرسد برای احیاء این عرصهها اضافه بر هر چیز نیاز به شناسایی دانش محلی بهرهبرداران، و از آن جمله عشایر بهعنوان اصلیترین بهرهبرداران مرتع وجود دارد. این مطالعهی کیفی نیز به همین منظور و با هدف شناسایی و مستندسازی دانش بومی دامداران کوچرو ایل کلهر در زمینهی سازوکارهای بومی مدیریت مرتع انجام گردید. حوزهی جغرافیایی پژوهش شهرستان گیلان غرب از استان کرمانشاه بود. بهمنظور گردآوری دادهها از تکنیکهایی همچونPRA ، RRAو گروههای متمرکز استفاده شد. روش نمونهگیری با توجه به طبیعت تحقیق کیفی، نمونهگیری هدفمند انتخاب شد و دادههای جمعآوری شده با استفاده از تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتهها به مسائلی همچون تقسیمبندی مراتع بر حسب شیب زمین، واحد دامی، قطعهبندی مراتع و برخی راهکارهای بومی مدیریت مرتع نظیر کوچ، ارزیابی مرتع و ... اشاره دارد.
فایز ریسی کهرویی؛ جهانگرد محمدی؛ اسماعیل اسدی
دوره 9، شماره 3 ، آذر 1381، ، صفحه 991-1004
حبیب دادآفرید
دوره 9، شماره 3 ، آذر 1381، ، صفحه 1129-1142
