مهدی زهدی؛ حسین ارزانی؛ سید اکبر جوادی؛ عادل جلیلی؛ غلامحسین خورشیدی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، ، صفحه 898-910
چکیده
قوانین و مقررات وضع شده در چند دهه اخیر، تأثیر فراوانی بر مراتع و نحوه بهره‌برداری از آن داشته و از سوی دیگر این قوانین پایه و اساس سیاست‌های حاکم بر نوع مدیریت و تشکیلات دولتی مربوطه بوده است. هدف از این تحقیق، بررسی میزان اثربخشی قوانین و مقررات وضع شده در رابطه با مرتع و مرتع‌داری میباشد که برای این منظور از طریق دیدگاه‌سنجی ...
بیشتر
قوانین و مقررات وضع شده در چند دهه اخیر، تأثیر فراوانی بر مراتع و نحوه بهره‌برداری از آن داشته و از سوی دیگر این قوانین پایه و اساس سیاست‌های حاکم بر نوع مدیریت و تشکیلات دولتی مربوطه بوده است. هدف از این تحقیق، بررسی میزان اثربخشی قوانین و مقررات وضع شده در رابطه با مرتع و مرتع‌داری میباشد که برای این منظور از طریق دیدگاه‌سنجی متخصصان و کارشناسان مرتع اقدام شده است. در این ارتباط، جامعه متخصصان مرتع‌داری و یا کارشناسان منابع طبیعی که به‌نوعی از لحاظ تجربی و حرفه‌‌ای با موضوع مرتع و مرتع‌داری مرتبط هستند، شناسایی و از طریق پرسشنامه نظرات آنان جمع‌‌آوری گردید. مخاطبان در سه گروه اصلی کارشناسان و شاغلان در بخش اجرا، تحقیقات و دانشگاهیان تقسیم‌بندی شدند. در مجموع ۲۶۸ پرسشنامه تکمیل و پاسخ‌های ارائه شده با روشهای آماری متداول تجزیه‌وتحلیل گردید. نتایج نشان داد، در مجموع قوانین و مقررات موجود نتوانسته مانع تخریب مراتع، حفاظت و ارتقاء وضعیت آن شود و این قوانین تا حد زیادی موجب بر هم خوردن نظام‌های مدیریت مراتع در گذشته شده و سیستم مدیریتی مناسبی نیز جایگزین آن نشده است. بعلاوه اینکه بخش زیادی از پاسخگویان معتقد بودند که قوانین و مقررات فوق نیاز به بازنگری و به‌روزرسانی دارند.
پروانه عشوری؛ محمدعلی زارع چاهوکی؛ افشین دانه کار؛ عادل جلیلی؛ بهنام حمزه
دوره 25، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 1-12
چکیده
آنالیز داده‌های چند متغیره در تحقیقات بوم‌شناسی و تنوع زیستی دارای اهمیت زیادی است. بوم‌شناسان اغلب، نیاز به آزمون فرضیاتی در رابطه با اثرات عوامل مورد آزمایش بر روی کل ترکیب جامعه دارند. برای آنالیز داده‌های چند متغیره، استفاده از روشهای آماری کلاسیک، مبتنی بر فرضیاتی نظیر نرمال بودن توزیع داده‌ها‌ست که معمولا در داده‌های ...
بیشتر
آنالیز داده‌های چند متغیره در تحقیقات بوم‌شناسی و تنوع زیستی دارای اهمیت زیادی است. بوم‌شناسان اغلب، نیاز به آزمون فرضیاتی در رابطه با اثرات عوامل مورد آزمایش بر روی کل ترکیب جامعه دارند. برای آنالیز داده‌های چند متغیره، استفاده از روشهای آماری کلاسیک، مبتنی بر فرضیاتی نظیر نرمال بودن توزیع داده‌ها‌ست که معمولا در داده‌های بوم شناسی رعایت نمی‌شوند. لذا در سال‌های اخیر آزمون‌های ناپارامتریک مبتنی بر جایگشت و ماتریس‌های عدم شباهت بطور گسترده برای آزمون وجود اختلافات در ترکیب گونه‌ای در علوم بوم شناسی مورد استفاده قرار گرفته است. هدف از این مقاله معرفی و آشنایی با آزمون‌های ناپارامتریک چند متغیره جدید مرتبط با علوم بوم‌شناسی نظیر آزمون‌های سیمپر، آنوزیم، پرمانوآ و پرمدیسپ، با هدف تجزیه و تحلیل ترکیب جوامع گیاهی است. به منظور معرفی این آنالیزها، از داده‌های پوشش گیاهی شش سایت مرتعی واقع در اراضی اطراف استان تهران استفاده شد و ترکیب جوامع گیاهی مناطق مذکور مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. آنالیز سیمپر نشان داد که گونه‌های Stipahohenackeriana و Bromustomentellus بترتیب دارای بیشترین سهم در ایجاد تمایز بین سایتهای مورد مطالعه در مناطق خشک و نیمه خشک هستند. آنالیز‌های آنوزیم و پرمانوآ تفاوت معنی‌دار ترکیب پوشش بین سایت‌ها را نشان دادند. با توجه به نتایج این آزمون‌ها سایتهای فیروزکوه-البرز، دماوند-سمنان و ساوه-سلفچگان تشابه بیشتری از لحاظ ترکیب پوشش گیاهی از خود نشان دادند. آنالیز پرمدیسپ نشان داد که ناهمگنی و پراکندگی چند متغیره پوشش گونه‌ها بطور معناداری در واحدهای نمونه‌برداری سایتهای سلفچگان و ساوه بیشتر بود. بنابراین با توجه به نتایج می‌توان بیان کرد که به منظور حفظ تنوع زیستی در سایتهای مورد مطالعه، حداقل نیاز به سه برنامه مدیریتی مجزا داریم. همچنین با توجه به نتایج آنالیز سیمپر، می‌توان برنامه‌های مدیریتی جهت حفظ تنوع زیستی مناطق مورد مطالعه، با حمایت از گونه‌های متمایز مشخص شده در هر سایت ارائه داد.
مینا بیات؛ حسین ارزانی؛ عادل جلیلی
دوره 23، شماره 2 ، شهریور 1395، ، صفحه 372-357
چکیده
عوامل اقلیمی مهمترین عامل تأثیر‌گذار بر رشد پوشش گیاهی می‌باشند، تأثیر هر یک از این عوامل در هر منطقه بسته به نوع پوشش گیاهی متفاوت است. در این تحقیق میزان تأثیر سه عامل مهم اقلیمی بارش، درجه حرارت و رطوبت نسبی هوا بر روی میزان پوشش تاجی و تولید علوفه در یک‌دوره ده ساله(1377-1386) و سال 1392 در مراتع استپی علویجه و خونداب در استان اصفهان ...
بیشتر
عوامل اقلیمی مهمترین عامل تأثیر‌گذار بر رشد پوشش گیاهی می‌باشند، تأثیر هر یک از این عوامل در هر منطقه بسته به نوع پوشش گیاهی متفاوت است. در این تحقیق میزان تأثیر سه عامل مهم اقلیمی بارش، درجه حرارت و رطوبت نسبی هوا بر روی میزان پوشش تاجی و تولید علوفه در یک‌دوره ده ساله(1377-1386) و سال 1392 در مراتع استپی علویجه و خونداب در استان اصفهان مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج یازده سال بررسی در مراتع استپی نشان داد، متوسط تاج پوشش 12 درصد و متوسط تولید 5/124 کیلوگرم در هکتار بوده است و در میان شکلهای مختلف رویشی بوته‌ای‌ها بیشترین درصد پوشش و تولید و گندمیان کمترین درصد پوشش و تولید را به خود اختصاص دادند. نتایج رگرسیون ساده نشان دادند، پوشش تاجی کل در مراتع استپی به ترتیب تحت تأثیر بارندگی سالانه و درجه حرارت قرار دارند و با افزایش بارندگی سالانه و کاهش درجه حرارت میزان پوشش افزایش می‌یابد و تولید کل در این مراتع تحت تأثیر بارندگی سالانه و بارش‌های فصول سرد و حداقل دما می‌باشند. تولید دراز مدت در هر دو مرتع مورد بررسی با استفاده از بارندگی سالانه برآورد شد، میانگین تولید درازمدت در مرتع علویجه و خونداب به ترتیب برابر 55 و 6/176 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با توجه به نتایج رگرسیون گام به گام با استفاده از فاکتورهای اقلیمی رطوبت نسبی با دمای ماه آذر و بارندگی سالانه بهترین معادله جهت برآورد پوشش سالانه در سایتهای خونداب و علویجه بدست آمد. در سایت خونداب دمای ماه آبان با مجموع بارندگی اسفند تا اردیبهشت و در سایت علویجه مجموع بارندگی فصل رشد و اسفند با کمینه دما با دمای ماه‌های اردیبهشت و آذر بهترین معادله جهت برآورد تولید سالانه می‌باشند، بنابراین تأثیر شرایط اقلیمی بر روی پوشش تاجی و تولید سالانه و شکلهای مختلف رویشی آنها در مراتع استپی یکسان نمی‌باشد.
کیان نجفی تیره‌شبانکاره؛ عادل جلیلی؛ نعمت ا... خراسانی؛ زیبا جم زاد؛ یونس عصری
دوره 19، شماره 4 ، اسفند 1391، ، صفحه 601-613
چکیده
منطقه حفاظت شده گنو که بلندی قله آن 2347 متر از سطح دریا ارتفاع دارد در شمالغربی بندرعباس واقع شده است. در این تحقیق بانک بذر خاک در جوامع مختلف گیاهی منطقه بررسی شد. بانک بذر خاک در تأمین تجدید حیات پوشش گیاهی بعد از تخریب نقش دارد. در مناطق حفاظت شده شناخت نوع بانک بذر خاک از لحاظ ظرفیت تولید بانک بذر پایدار و نا‌پایدار ...
بیشتر
منطقه حفاظت شده گنو که بلندی قله آن 2347 متر از سطح دریا ارتفاع دارد در شمالغربی بندرعباس واقع شده است. در این تحقیق بانک بذر خاک در جوامع مختلف گیاهی منطقه بررسی شد. بانک بذر خاک در تأمین تجدید حیات پوشش گیاهی بعد از تخریب نقش دارد. در مناطق حفاظت شده شناخت نوع بانک بذر خاک از لحاظ ظرفیت تولید بانک بذر پایدار و نا‌پایدار برای حفظ گونه‌های موجود بهخصوص گونه‌های نادر و انحصاری ارزشمند است. در این پژوهش نمونه‌برداری از بانک بذر خاک در فصل رکود رشد پوشش گیاهی و پیش از شروع بارندگیها در منطقه، انجام شد. نقاط نمونه‌برداری برای تعیین ذخایر بذری خاک از50 نقطه در هر دو ژرفای 5-0 و10-5 سانتی‌متری از سطح خاک در هر قطعه نمونه، در مجموع 135 قطعه نمونه در محل بررسی جامعهشناسی گیاهی انتخاب شدند. نمونه خاکهای هر لایه برداشت شده در هر قطعه نمونه که از 50 تکرار برای هر لایه برداشت شده بود ترکیب شد و سه زیرنمونه به ضخامت1 سانتی‌متر در سطح سینی‌هایی که بستر آن دارای شن ضدعفونی شده بود گسترده شد. سینی‌های محتوی نمونه‌ها در گلخانه قرار داده شدند و بهطور منظم آبیاری شدند. در این پژوهش، پتانسیل ذخایر بذری خاک از نظر پایداری بذر در خاک بررسی و نشان داد که از جنبه‌های گوناگون ازجمله تراکم بذر در متر‌مربع در ژرفاهای مختلف خاک و نوع شکل زیستی گونه‌ها در جوامع مختلف، تفاوت معنیداری دارند. در بین شکلهای زیستی، تروفیت‌ها در بانک بذر خاک فراوانتر هستند و گونه‌های درختی و درختچه‌ای اندک و گونه‌های با بانک بذر پایدار در خاک بهطور عمده یکساله‌ها می‌باشند. از 810 نمونه بانک بذر خاک کاشته شده در گلخانه 3934 بذر جوانه زده که از این شمار 2933 بذر مربوط به ژرفای 5-0 و 1001 بذر مربوط به ژرفای 10- 5 سانتی‌متری خاک میباشد. در مجموع این شمار بذر مربوط به 163 گونه میباشد که 44 گونه آن دارای بانک بذر پایدار میباشد. گونه‌هایی که در واحدهای نمونه‌برداری بانک بذر خاک دست‌کم دو بذر در ژرفای10- 5 سانتی‌متری خاک داشتند بهعنوان گونه‌ای با بانک بذر پایدار مورد توجه قرار گرفتند. سایر گونه‌های موجود در منطقه که بدون بانک بذر پایدار می‌باشند نسبت به تخریب آسیبپذیرند، بهعبارت دیگر اگر پوشش سرپا تخریب شود امکان تجدید حیات آنها میسر نخواهد شد.
عادل جلیلی؛ کیان نجفی تیره شبانکاره
دوره 19، شماره 3 ، آذر 1391، ، صفحه 406-420
چکیده
به علت زآداوری طبیعی غیرقابل کنترل گونهی مهاجم و غیربومی کهورآمریکایی Prosopis juliflora در مناطق ساحلی جنوب کشور، اثر این گونه بر ویژگیهای خاک زیر تاج، در مناطق قلعه قاضی، بندرعباس، میناب و سیریک، در استان هرمزگان بررسی شد. پایه‌های این گونه در هر منطقه به طور تصادفی در قطعات یک هکتاری انتخاب شدند و بعد خاک زیر تاج و خارج ...
بیشتر
به علت زآداوری طبیعی غیرقابل کنترل گونهی مهاجم و غیربومی کهورآمریکایی Prosopis juliflora در مناطق ساحلی جنوب کشور، اثر این گونه بر ویژگیهای خاک زیر تاج، در مناطق قلعه قاضی، بندرعباس، میناب و سیریک، در استان هرمزگان بررسی شد. پایه‌های این گونه در هر منطقه به طور تصادفی در قطعات یک هکتاری انتخاب شدند و بعد خاک زیر تاج و خارج تاج، از دو ژرفای 15-0 و 30- 15 سانتی‌متری خاک نمونه‌برداری و در آزمایشگاه خصوصیاتی از قبیل pH، قابلیت هدایتالکتریکی، درصد رطوبت اشباع، کلسیم و منیزیم محلول، کلر، بیکربنات، سولفات، پتاسیم، کربن آلی، نیتروژن کل و فسفر قابل استفاده خاک اندازه‌گیری شد. نتایج این بررسی نشان داد که برخی مشخصات خاک مانند کربن آلی، قابلیت هدایتالکتریکی و pH خاک زیر تاج با خارج تاج درخت در برخی مناطق بهویژه در ژرفای 15-0 سانتی‌متری دارای اختلاف معنیداری است. شایان ذکر است که تغییر ویژگیهای خاک زیر تاج در همه مناطق مورد مطالعه یکسان نبود و علت آن را می‌توان به مدت استقرار پایه‌های این گونه در مناطق مختلف، شرایط رویشگاهی، وقوع دوره‌های ترسالی و خشکسالی و تراکم و تنوع گونه‌های بومی هر منطقه نسبت داد. گرچه برخی ویژگیهای خاک در زیر و خارج تاج این گونه دارای تفاوت معنیداری نبودند، اما به نظر می‌رسد روند تغییرات این ویژگی‌ها به یک حالت نسبی ثابت و پایدار نرسیده است. بنابراین تأکید می‌شود که نقش این گونه مهاجم در رابطه با تحول در تنوع و تراکم پوشش گیاهی طبیعی زیر تاج را نمی‌توان به طور قاطع فقط به تغییرات خاک نسبت داد.
مرتضی اکبرزاده؛ محمدرضا مقدم؛ عادل جلیلی؛ محمد جعفری؛ حسین ارزانی
دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1385، ، صفحه 324-336
چکیده
عدم رعایت تعادل دام و مرتع و بهره‌برداری بیش از حد در بسیاری از مراتع ایران، موجب تخریب این منابع شده و صدمات جبران‌ناپذیری به پوشش گیاهی و خاک وارد نموده‌است. قرق بهعنوان یکی از روشهای اصلاح مرتع در بهبود وضعیت این مراتع مؤثر میباشد. در این بررسی تأثیر قرق 24 ساله در تغییرات پوشش گیاهی مراتع منطقه کوهرنگ مورد مطالعه قرار گرفت. ...
بیشتر
عدم رعایت تعادل دام و مرتع و بهره‌برداری بیش از حد در بسیاری از مراتع ایران، موجب تخریب این منابع شده و صدمات جبران‌ناپذیری به پوشش گیاهی و خاک وارد نموده‌است. قرق بهعنوان یکی از روشهای اصلاح مرتع در بهبود وضعیت این مراتع مؤثر میباشد. در این بررسی تأثیر قرق 24 ساله در تغییرات پوشش گیاهی مراتع منطقه کوهرنگ مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی‌ها در دو سال 1382 و 1383 انجام شده و از مؤلفه‌های گیاهی در داخل و بیرون قرق اندازه‌گیری بعمل آمد. نتایج نشان دادند که کل پوشش تاجی گونه‌ها در داخل قرق بهطور معنی‌دار زیادتر از بیرون قرق بود P<0.01)). پوشش گندمیان و پهن‌برگان علفی در داخل قرق بیشتر P<0.01)) ولی پوشش بوته‌ای‌ها با بیرون قرق تفاوت معنی‌دار نداشت (P>0.05). بیش از نیمی از پوشش تاجی داخل قرق را گونه‌های کلاس I و II و حدود 95 درصد پوشش بیرون قرق را گونه‌های کلاس III تشکیل می‌دادند. تقریباً بیشتر گونه‌های علفی کلاسI و II در بیرون قرق کم و یا نایاب بوده و پوشش آنها بهطور معنی‌دار کمتر از داخل قرق بود. گونه‌های Klucia odoratassima ،Scorzonera calyculataو Delphinium cyphoplectrum به‌ترتیب بیشرین مقدار پوشش را نسبت به بقیه پهن برگان علفی در داخل قرق دارا بودند. در مجموع حدود 38 درصد تولید داخل قرق و حدود 2/1 درصد تولید بیرون قرق به گونه‌های کلاس‌های I و II تعلق داشت. زادآوری در تعداد کمی از گونه‌ها مشاهده شد و بیشترین مقدار زادآروی درگونه Astragalus adscendens و در بیرون قرق ثبت شد. در داخل قرق بقایای گیاهی زیادتر از بیرون قرق و خاک لخت کمتر از آن بود P<0.01)). وضعیت مرتع در داخل قرق خوب و در بیرون آن خیلی فقیر بود. بهطور کلی قرق موجب افزایش گونه‌های علوفه‌ای گردیده و مزایای یک مرتع خوب را در شرایط تخریب روز افزون مراتع منطقه، بیشتر به نمایش گذاشت.
تقی میرحاجی؛ عادل جلیلی؛ مرتضی اکبرزاده
دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1381، ، صفحه 729-742
