یاسر قاسمی آریان؛ فیروزه مقیمی نژاد؛ محمدرضا شهرکی؛ علیرضا یاری
دوره 31، شماره 3 ، مهر 1403، ، صفحه 232-247
چکیده
چکیدهسابقه و هدفنهاد مشارکتی، اولین و ضروریترین رکن تقویت سرمایه اجتماعی به حساب آمده که پایداری آن ضامن بقا و استمرار مشارکت اجتماعات محلی در پروژههای مدیریت منابع طبیعی است. گروه توسعه روستا و صندوق اعتباری خرد، دو نهاد اجتماعی و اقتصادی مهم در اجرای پروژه بینالمللی احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته با تأکید ویژه بر ...
بیشتر
چکیدهسابقه و هدفنهاد مشارکتی، اولین و ضروریترین رکن تقویت سرمایه اجتماعی به حساب آمده که پایداری آن ضامن بقا و استمرار مشارکت اجتماعات محلی در پروژههای مدیریت منابع طبیعی است. گروه توسعه روستا و صندوق اعتباری خرد، دو نهاد اجتماعی و اقتصادی مهم در اجرای پروژه بینالمللی احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته با تأکید ویژه بر اراضی حساس به خاک‌های شور و اراضی مستعد ﻓرسایش بادی (RFLDL) در شهرستان سرایان استان خراسان جنوبی بوده که درسآموختههای ارزشمندی از مشارکت بهرهبرداران در اجرای اثربخشتر پروژههای مقابله با بیابانزایی به همراه داشتهاند. پایداری این نهادها منوط به شرکت و فعالیت اعضا در نشست‌های تصمیم‌گیری گروههای توسعه در جهت تقویت سرمایههای اجتماعی، اقتصادی، انسانی، طبیعی و فیزیکی روستا و همچنین رعایت مقررات آییننامه صندوق اعتباری خرد و واریز مبالغ خرد ماهانه است. با اینحال فعالیت کم یا انحلال برخی از این نهادها، امروزه به یکی از چالشها و دغدغههای مهم کارشناسان اجرایی پروژه یادشده تبدیل شده است. تحقیق حاضر با هدف تبیین عوامل اصلی عدم پایداری این نهادها به انجام رسید.مواد و روش‌ها این تحقیق از نظر روش، توصیفی-تحلیلی، از نظر هدف، کاربردی و روش گردآوری اطلاعات به دو روش اسنادی و پیمایشی است. جامعه هدف، کلیه اعضای گروههای توسعه روستا و صندوقهای اعتباری خرد در روستاهای هدف اجرای پروژه RFLDL در شهرستان سرایان است. ابزار سنجش تحقیق، پرسشنامه محققساخته بوده، که بر اساس فرمول کوکران و تطبیق با جدول کرجسی و مورگان ، 96 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. پس از تایید روایی با نظر متخصصان، پایایی پرسشنامه برابر 83/0 به دست آمد که نشان از قابلیت اعتماد مناسب است. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نرم افزار 22SPSS انجام گرفت. بررسی رابطۀ بین متغیرها با استفاده از نرمافزار Smart PLS3 انجام شد. برای این منظور بار عاملی هر یک از گویه‌ها به دست آمد.نتایجنتایج مربوط به تبیین مولفه‌های اصلی پایداری نهادهای مشارکتی در قالب 4 گروه عوامل اجتماعی – فرهنگی، اقتصادی -معیشتی، آموزشی – ترویجی و سیاستگذاری- مدیریتی طبقه بندی و اولویت‌بندی شد. بر این اساس در عوامل اجتماعی – فرهنگی گویه های "عدم توجه به ویژگی‌های ساختاری و ترکیب گروه‌ها"، "فقدان تعهد و احساس مسئولیت لازم در بین اعضای گروه" و "فقدان الگوی مشخص برای حفظ و بقای گروه‌ها"، در عوامل اقتصادی گویه‌های "سرمایه مالی اندک صندوق"، "پایین بودن مبلغ تسهیلات صندوق" و "ناتوانی صندوق در انعقاد قرارداد و جذب سرمایه از سایر منابع"، در عوامل آموزشی – ترویجی گویه‌های "هم‌زمان نبودن مهارت‌آموزی با اعطای وام " و "ناکافی بودن آموزش‌ها برای استفاده موثر از تسهیلات" و در عوامل سیاستگذاری- مدیریتی گویه "تامین نشدن تسهیلات دولتی برای حمایت از صندوق‌ها" دارای بیشترین اولویت بودند. نتایج بررسی فرضیهها و تحلیل مسیر نیز نشان داد که مولفه‌ی مدیریتی- سیاستگذاری با ضریب 581/0-0، قویترین تأثیر منفی و معنیداری را بر پایداری نهادهای مشارکتی در سطح 99 درصد داشته است.نتیجه‌گیری به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می‌دهد عوامل سیاستگذاری – مدیریتی و عوامل اجتماعی (بخصوص ساختار و ترکیب نهادها) به عنوان مهمترین عوامل پایداری نهادهای مشارکتی محسوب میگردند. لذا پیشنهاد می‌شود کارشناسان وتسهیلگران، ابتدا هماهنگی و انسجام سازمانی را در سطح دستاندرکاران دولتی تقویت بخشیده و ضمن تامین اعتبارات مناسب، موانع حقوقی پیشروی مشارکت اجتماعات محلی در اجرای پروژههای مقابله با بیابانزایی را مرتفع سازند. همچنین لازم است مطالعات تحلیل شبکه، به منظور دستیابی به ترکیب مناسب اعضا، در مرحله تاسیس و استقرار نهادها مد نظر قرار گیرد.
محمدرضا محبوبی؛ محمدرضا شهرکی؛ آمنه آورند
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، ، صفحه 221-230
چکیده
این تحقیق با هدف شناخت علل عدم مشارکت مرتع‌داران در طرح تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به مراتع دست کاشت انجام شد. تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری شامل 132 مرتع‌دار غیرمشارکت‌کننده در طرح در 17 سامان عرفی در مراتع شمالی شهرستان گنبدکاووس بود که با شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده، 98 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. جمع‌آوری ...
بیشتر
این تحقیق با هدف شناخت علل عدم مشارکت مرتع‌داران در طرح تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به مراتع دست کاشت انجام شد. تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری شامل 132 مرتع‌دار غیرمشارکت‌کننده در طرح در 17 سامان عرفی در مراتع شمالی شهرستان گنبدکاووس بود که با شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده، 98 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از پرسشنامه انجام شد. روایی محتوایی و ظاهری پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصان ترویج و مرتع به‌دست آمد. تعیین اعتبار پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ انجام شد و مقدار ضریب 926/0 به دست آمد. تجزیه‌وتحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS23 انجام شد. نتایج نشان داد که مهمترین علل عدم مشارکت مرتع‌داران در طرح، تمایل به استفاده از زمین مرتعی برای کشت محصولات کشاورزی به دلیل نیاز به درآمد کشاورزی، پایین بودن درصد سود حاصل از فروش بذر گیاهان مرتعی، عدم اعتماد مرتع‌داران به بیمه محصولات مرتعی، درآمد پایین مرتعداری در مقایسه با کشت محصولات زراعی با تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به دست کاشت و نداشتن سرمایه کافی برای تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به مراتع دست کاشت است. با استفاده از شیوه تحلیل عاملی، علل عدم مشارکت مرتع‌داران در طرح تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به مراتع دست کاشت در 20 عامل خلاصه شدند که ماهیت فردی، اقتصادی، اجتماعی، سازمانی، حقوقی و فنی داشتند. این عوامل بیش از 76 درصد از واریانس علل عدم مشارکت مرتع‌داران را در طرح تبیین می‌کنند.
لیلا دیدار؛ محمدرضا محبوبی؛ غلامحسین عبدالله زاده
دوره 28، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 701-717
چکیده
توسعه کشت گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار مبتنی بر مشارکت مردمی، نقش مهمی در بهبود بهرهوری زمین، وضعیت اشتغال و معیشت جوامع دارد. این تحقیق با هدف بررسی موانع مشارکت جوامع محلی در پروژه کشت گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار حوزه آبخیز چهل چای شهرستان مینودشت انجام شد. پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری 350 نفر از جوامع ...
بیشتر
توسعه کشت گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار مبتنی بر مشارکت مردمی، نقش مهمی در بهبود بهرهوری زمین، وضعیت اشتغال و معیشت جوامع دارد. این تحقیق با هدف بررسی موانع مشارکت جوامع محلی در پروژه کشت گیاهان دارویی در اراضی شیب‌دار حوزه آبخیز چهل چای شهرستان مینودشت انجام شد. پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری 350 نفر از جوامع محلی ساکن در حوزه آبخیز بودند که با استفاده از جدول کرجسی و مورگان و روش نمونه‌گیری تصادفی با انتساب، 184 نفر از آنان به‌عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بود که روایی آن توسط کارشناسان تأیید شد و پایایی آن نیز از طریق محاسبه آلفای کرونباخ به میزان به ترتیب 74/0، 79/0 و 89/0 برای موانع اجتماعی، اقتصادی و سازمانی به دست آمد. دادهها با نرمافزار SPSS19 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج آزمون اسپیرمن نشان دهنده رابطه مثبت و معنیدار موانع سازمانی مشارکت با متغیرهای تعداد سال اشتغال به کشاورزی، ساعات گوش دادن به رادیو و تماشای تلویزیون در طول روز و رابطه منفی و معنیدار با متغیرهای تعداد مسافرت پاسخگویان به شهر در ماه، میزان ارتباط پاسخگویان با مروجان در ماه و تعداد گیاه دارویی کشت شده توسط پاسخگویان بود. همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان دهنده اهمیت بیشتر موانع سازمانی در عدم مشارکت پاسخگویان در پروژه کشت گیاهان دارویی بود. توجه به آموزش کشت گیاهان دارویی به جوامع محلی، ارتباط و تعامل بیشتر مروجان با آنان، تاًمین نهادهها و ایجاد بازار فروش مناسب برای گیاهان دارویی پیشنهاد میگردد.
عادله خاور؛ مهدی قربانی؛ حسین آذرنیوند؛ امیر علم بیگی؛ شهرام خلیقی سیگارودی
دوره 28، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 369-380
چکیده
یکی از الزامات اجرایی کردن حکمرانی منابع طبیعی و توانمندسازی بهرهبرداران مرتع، تحلیل روابط اجتماعی در شبکه اجتماعی بهرهبرداران است. در این تحقیق تحلیل شبکه اجتماعی بهرهبرداران مرتع با تأکید بر پیوندهای اعتماد، مشارکت و مشورت در اقدامات مرتعداری، با محاسبه شاخص‌های سطح کلان شبکه در سه سامان عرفی فسنقر، پروند و ملوند با ...
بیشتر
یکی از الزامات اجرایی کردن حکمرانی منابع طبیعی و توانمندسازی بهرهبرداران مرتع، تحلیل روابط اجتماعی در شبکه اجتماعی بهرهبرداران است. در این تحقیق تحلیل شبکه اجتماعی بهرهبرداران مرتع با تأکید بر پیوندهای اعتماد، مشارکت و مشورت در اقدامات مرتعداری، با محاسبه شاخص‌های سطح کلان شبکه در سه سامان عرفی فسنقر، پروند و ملوند با یکدیگر مقایسه شد. در این تحقیق از روش شبکه کامل (سرشماری) استفاده شده است و در سه سامان عرفی همه بهرهبرداران مرتع شامل 100 نفر به‌عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شده‌اند. نتایج حکایت از آن دارد که در بین بهرهبرداران سامان عرفی پروند میزان سرمایه اجتماعی، پایداری روابط و تعادل شبکه با مقدار تراکم 8/50 درصد در حد متوسط و مشورت در بین آنها با داشتن میزان 8/43 و 5/40 برای دو روستای ملوند و فسنقر در حد ضعیفی نهادینه شده است. سرمایه اجتماعی پایین و سرعت کم گردش پیوند اعتماد، مشارکت و مشورت در بین بهرهبرداران این دو روستا از چالش‌های مهم در ایجاد ساختار مدیریت مشارکتی و به‌تبع آن بهبود حکمرانی مرتع در این مناطق است و نیاز به تقویت هرچه بیشتر سرمایه اجتماعی با افزایش اعتمادسازی در شبکه و ایجاد تمایل بهرهبرداران هر سه سامان عرفی برای مشارکت در فعالیت‌های مرتعداری برای ایجاد موفقیت در زمینه حکمرانی مرتع دارد. چه‌بسا در دو روستای ملوند و فسنقر نیاز به تقویت بیشتر روابط اجتماعی و افزایش سرمایه اجتماعی نسبت به روستای پروند است.
رویا وزیریان؛ علی اکبر کریمیان؛ مهدی قربانی؛ سیدعلیرضا افشانی
دوره 28، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 181-194
چکیده
تحلیل شبکه اجتماعی و تعیین کنشگران کلیدی در سیستم‌های اجتماعی یکی از اقدامات ضروری برای مدیریت پایدار منابع طبیعی محسوب می‌شود. هدف از این پژوهش ارزیابی سرمایه اجتماعی، جایگاه و روابط کنشگران در شبکه تبادل اطلاعات و شناخت کنشگران کلیدی در سه روستای استاج، برزو و ایزی موجود در منطقه سبزوار می‌باشد. بدین‌منظور، ابتدا از روش مطالعات ...
بیشتر
تحلیل شبکه اجتماعی و تعیین کنشگران کلیدی در سیستم‌های اجتماعی یکی از اقدامات ضروری برای مدیریت پایدار منابع طبیعی محسوب می‌شود. هدف از این پژوهش ارزیابی سرمایه اجتماعی، جایگاه و روابط کنشگران در شبکه تبادل اطلاعات و شناخت کنشگران کلیدی در سه روستای استاج، برزو و ایزی موجود در منطقه سبزوار می‌باشد. بدین‌منظور، ابتدا از روش مطالعات کیفی، رویکرد پیمایشی، روش مشاهده مستقیم و مصاحبه جامعه هدف شناسایی گردید. بر اساس نتایج حاصل از محاسبه شاخص مرکزیت بینابینی، درجه ورودی، خروجی و مجاورت در ماتریس اعتماد و مشارکت در آبیاری در سه روستای مورد بررسی، نقش و موقعیت کنشگران در شبکه تعیین و کنشگران کلیدی در شاخص‌های مذکور شناسایی شدند. نتایج حاصل نشان داد کنشگران کلیدی از جایگاه اجتماعی، اقتدار و نفوذ بالایی برخوردار بوده و نقش کنترلی و واسطه‌گری را در روستا به عهده دارند. در نتیجه می‌توانند به‌عنوان قدرت اجتماعی و رهبران محلی در فرایند تصمیم‌گیری و ساماندهی شبکه، هماهنگ کردن افراد، برقراری ارتباط بین سایرین، دستیابی به منابع و اطلاعات و سرعت تبادل آنها، حل اختلافات و درگیری‌ها، توسعه اعتماد در شبکه و در نتیجه افزایش سرمایه اجتماعی نقش اساسی ایفا نمایند. افزایش میزان سرمایه اجتماعی به‌عنوان کلیدی ترین ابزار مدیریتی موجب استقرار مدیریت پایدار منابع طبیعی خواهد شد.
رضا نوروز ولاشدی؛ جابر رحیمی؛ عباس علی پور
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، ، صفحه 640-649
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر مشارکت روستاییان در اجرای طرحهای جامع مقابله با بیابان در استان‌های دارای اقلیم خشک و بیابانی بوده است. بدین منظور تعدادی از روستاییان بدون دخالت مرز سیاسی صرفاً از جنبه اقلیمی (در معرض خشکسالی شدید) با استفاده از فرمول کوکران به عنوان جامعه نمونه به روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای ...
بیشتر
هدف از انجام این پژوهش بررسی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر مشارکت روستاییان در اجرای طرحهای جامع مقابله با بیابان در استان‌های دارای اقلیم خشک و بیابانی بوده است. بدین منظور تعدادی از روستاییان بدون دخالت مرز سیاسی صرفاً از جنبه اقلیمی (در معرض خشکسالی شدید) با استفاده از فرمول کوکران به عنوان جامعه نمونه به روش نمونه‌گیری چند مرحله‌ای انتخاب شدند. روایی پرسشنامه با نظر اساتید و کارشناسان امر مورد تأیید قرار گرفت. پایایی آن نیز از طریق محاسبه آلفای کرونباخ به میزان 75/0 به دست آمد. دادهها با نرم افزارSPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که جامعه هدف از سطوح آموزشی و درآمدی پایینی برخوردار بوده است. همچنین افراد هدف به میزان بسیار کم در دوره‌های آموزشی شرکت می‌کنند. ضریب همبستگی برآوردی میان متغیرهای مستقل عوامل روانشناختی، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی، قانونی و متغیر وابسته مشارکت نیز نشان داد که ارتباط معنیداری در سطح 01/0 بین عوامل مذکور با میزان علاقه و مشارکت جوامع روستایی در اجرای طرحهای بیابان‌زدایی وجود دارد. نتایج تحلیل سلسله مراتبی جهت تعیین اولویت عوامل راهبردی مؤثر بر اجرای طرح در مناطق روستایی با اقلیم خشک نیز نشان داد که عامل اقتصادی و سطح رفاهی در این مناطق با ضریب نسبی درجه اهمیت 5/0 جزء مهمترین عوامل بوده است. نرخ ناسازگاری کل در مقایسه دو زوجی برابر 01/0 (قابل قبول) و دیگر عوامل به ترتیب عامل روانشناختی، فرهنگی، آموزشی و قانونی در رتبه‌های بعدی قرار خواهند گرفت. نتایج تحلیل رگرسیون و مدل ارائه شده نیز نشان داد که عوامل فرهنگی و اقتصادی، بخشی از مهمترین عوامل بوده‌اند و 66 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نموده‌اند. همچنین همبستگی معنیداری میان عواملی چون جنسیت، سن و تأهل با متغیر وابسته وجود نداشته است. عامل اقتصاد و فرهنگ به‌عنوان چالش اصلی روستاییان در اجرای طرحهای بیابان زدایی شناخته شد.
فاطمه عالیشاه ارات بنی؛ حسین ارزانی؛ سیداکبر جوادی؛ مهدی فرح پور
دوره 26، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 379-387
چکیده
با توجه به اهمیت مراتع در تعلیف دام و حفظ اکوسیستم طبیعی، بررسی عوامل مؤثر در حفظ و توسعهٔ مراتع در راستای دستیابی به اهداف توسعهٔ پایدار بسیار حائز اهمیت خواهد بود. از این‌رو مشارکت بهرهبرداران در طرحهای اصلاحی و احیایی مراتع به عنوان رویکرد جدید در مدیریت منابع طبیعی امری ضروری است. بر این اساس هدف از مطالعه حاضر، بررسی عوامل ...
بیشتر
با توجه به اهمیت مراتع در تعلیف دام و حفظ اکوسیستم طبیعی، بررسی عوامل مؤثر در حفظ و توسعهٔ مراتع در راستای دستیابی به اهداف توسعهٔ پایدار بسیار حائز اهمیت خواهد بود. از این‌رو مشارکت بهرهبرداران در طرحهای اصلاحی و احیایی مراتع به عنوان رویکرد جدید در مدیریت منابع طبیعی امری ضروری است. بر این اساس هدف از مطالعه حاضر، بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت بهرهبرداران در اجرای طرحهای مرتعداری در مراتع حوزه آبخیز سوادکوه بود. با استفاده از رابطه کوکران و روش نمونه‌گیری تصادفی، 111 بهره‌بردار به عنوان نمونه انتخاب شدند و عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر مشارکت بهرهبرداران مانند سن، سطح تحصیلات، تعداد افراد شاغل به دامداری، میزان آگاهی از طرحهای مرتعداری، تعداد دام و سطح درآمد بررسی شد. نتایج برآورد الگوی رگرسیونی لوجیت و آزمون همبستگی کای اسکوئر نشان داد که متغییر سن اثر منفی و معنیداری بر مشارکت در اجرای طرحهای مرتعداری داشته است و همچنین بیشترین اثر نهایی نیز مربوط به متغییر سن بوده است که به نظر می‌رسد علیرغم سابقه و تجربه بالای آنها، ضعف توانایی جسمی و همچنین نوع تفکرشان بر میزان مشارکت کمتر آنها مؤثر بوده است. همچنین بیشترین کشش مربوط به متغییر سطح درآمد بوده است، به طوری که با افزایش یک درصدی در سطح درآمد بهرهبرداران، احتمال افزایش مشارکت در اجرای طرحهای مرتعداری 612/5 درصد افزایش خواهد یافت و با افزایش درآمد، احتمال مشارکت بهرهبرداران 325/0 واحد افزایش خواهد داشت.
سیده خدیجه مهدوی؛ فرامرز غفوری؛ احمد عابدی سروستانی؛ محمدرضا شهرکی
دوره 26، شماره 1 ، خرداد 1398، ، صفحه 73-88
چکیده
نظر به اهمیت و نقش اساسی مشارکت و انسجام اجتماعی بهرهبرداران در موفقیت فعالیت‌های احیایی و اصلاحی، هدف این تحقیق، بررسی تأثیر انسجام اجتماعی بهرهبرداران مرتعی در میزان مشارکت آنها در اجرای فعالیت‌های احیایی و اصلاحی در مراتع شمال‌شرق استان گلستان در شهرستان گنبدکاووس می‌باشد. این تحقیق از نوع توصیفی-پیمایشی با روش ...
بیشتر
نظر به اهمیت و نقش اساسی مشارکت و انسجام اجتماعی بهرهبرداران در موفقیت فعالیت‌های احیایی و اصلاحی، هدف این تحقیق، بررسی تأثیر انسجام اجتماعی بهرهبرداران مرتعی در میزان مشارکت آنها در اجرای فعالیت‌های احیایی و اصلاحی در مراتع شمال‌شرق استان گلستان در شهرستان گنبدکاووس می‌باشد. این تحقیق از نوع توصیفی-پیمایشی با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده انجام شد. برای جمع‌آوری دادهها از پرسشنامه استفاده شد. روایی ابزار تحقیق با استفاده از دیدگاه کارشناسان منابع‌طبیعی و علوم اجتماعی و پایایی آن بر اساس نتایج ضریب آلفای کرونباخ برای متغیرهای اصلی تحقیق بررسی شد. جامعه آماری تحقیق را 461 بهره‌بردار در دو نظام بهرهبرداری عشایری و روستایی (461=N) تشکیل داده‌اند که 210 نفر از آنها با استفاده از جدول مورگان، به‌عنوان نمونه مورد مصاحبه قرار گرفتند. طبق نتایج به‌دست آمده از تحقیق به‌ترتیب بُعد تعامل با میانگین 75/3، بیشترین تأثیر و بُعد نزاع با میانگین 37/3 کمترین میزان تأثیر را در انسجام اجتماعی بهرهبرداران داشته است. یافته‌ها حکایت از آن دارد که بهرهبرداران در فعالیت‌های احیایی نسبت به عملیات اصلاحی در طرحهای مرتعداری بیشتر مشارکت داشتهاند. همچنین بین انسجام اجتماعی و میزان مشارکت بهرهبرداران در فعالیت‌های احیایی و اصلاحی طرحهای مرتعداری، با ضریب همبستگی 744/0 در سطح اطمینان 99 درصد اطمینان رابطه مثبت قوی و معنیداری وجود داشت. همچنین بهرهبرداران عشایری انسجام بیشتری نسبت به بهرهبرداران روستایی داشتهاند. ضمن اینکه میزان مشارکت در دو نظام بهرهبرداری عشایری و روستایی تفاوت معنیداری نداشتند. بنابراین می‌توان از توانمندی جوامع محلی در مناطقی که تعامل و انسجام بالا باشد، در اجرای فعالیت‌های احیایی و اصلاحی، ایجاد زمینه‌های شغلی به صورت فصلی و پاره وقت در اجرای طرحهای مرتعداری و برگزاری دوره‌های مختلف آموزشی ترویجی با توجه به اولویت‌های بهرهبرداران، استفاده کرد.
رهام رحمانی
دوره 25، شماره 3 ، آذر 1397، ، صفحه 644-656
چکیده
این مطالعه با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر مشارکت دامداران مرتع‌دار در عملیات حفاظتی طرحهای مرتعداری استان فارس انجام شد. برای این منظور با توجه به شرایط آب و هوایی، پوشش گیاهی و تعداد طرحهای مرتعداری اجرا شده و بر اساس روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده، 89 طرح مرتعداری انتخاب گردید. سپس با توجه پرسشنامه‌های طراحی شده با ...
بیشتر
این مطالعه با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر مشارکت دامداران مرتع‌دار در عملیات حفاظتی طرحهای مرتعداری استان فارس انجام شد. برای این منظور با توجه به شرایط آب و هوایی، پوشش گیاهی و تعداد طرحهای مرتعداری اجرا شده و بر اساس روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده، 89 طرح مرتعداری انتخاب گردید. سپس با توجه پرسشنامه‌های طراحی شده با 267 بهره‌بردار فعال (10 تا 100 درصد بهرهبرداران با توجه به تعداد بهرهبرداران هر طرح) در مراتع در نیمه دوم سال 1393 و بهار سال 1394 مصاحبه و داده‌های لازم جمع‌آوری شد. مدل رگرسیون پواسون و روش شبه برآورد حداکثر درستنمایی برای شناسایی عوامل مؤثر بر مشارکت مرتع‌داران در عملیات حفاظتی طرحهای مرتعداری استفاده شد. براساس نتایج تأثیر متغیرهایی مانند تجربه‌ی بهرهبرداران و تعداد دامداران عضو هر طرح مرتعداری بر میزان مشارکت آنها در عملیات حفاظتی طرحهای مرتعداری منفی و در سطح یک درصد معنیدار بوده‌است. متغیرهایی مانند سطح تحصیلات رسمی، تعداد افراد شاغل خانوار در بخش کشاورزری و ارتباط با اداره‌های منابع طبیعی و تشکل‌های مربوطه دارای رابطه مثبت با مشارکت در عملیات حفاظتی طرحهای مرتعداری می‌باشند، اما این رابطه معنیدار نبوده‌است. تأثیر متغیرهایی مانند میزان اطلاعات دریافتی بهرهبرداران بعد از شروع فعالیت در طرحهای مرتعداری، مدت زمان استفاده از مراتع برای چرای دام، مقدار اراضی مرتعی هر مرتع‌دار در قالب طرح و تعداد گوسفند و بز داشتی بر میزان مشارکت آنها در عملیات حفاظتی مثبت و در سطح یک درصد معنیدار بوده‌است. براین اساس لازم است با ترکیب دانش محلی و علمی اهمیت برنامه‌ها و عملیات حفاظتی را برای بهرهبرداران بیان کرد. و با توانمند نمودن بهرهبرداران و فراهم نمودن زمینه‌ی سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تکمیلی مناسب، امکان مشارکت بیشتر آنها در عملیات حفاظتی و استفاده از خدمات مراتع و معیشت پایدار را فراهم نمود.
فرزاد احمدی؛ قدرت الله حیدری؛ فاطمه شفیعی
دوره 25، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 102-115
چکیده
مراتع بیش از 53 درصد از مساحت کشور را شامل میشوند. این عرصهها نیازمند اعمال مدیریتی صحیح با هدف حفظ، احیا، توسعه و بهرهبرداری بهینه هستند. امروزه تلاش برای حفاظت، احیا و بهرهبرداری مراتع در حوزههای آبخیز با مشارکت بهرهبرداران در چارچوب طرحهای مرتعداری به عنوان یک برنامه مدون مدیریتی گامی اساسی در راستای توسعه پایدار ...
بیشتر
مراتع بیش از 53 درصد از مساحت کشور را شامل میشوند. این عرصهها نیازمند اعمال مدیریتی صحیح با هدف حفظ، احیا، توسعه و بهرهبرداری بهینه هستند. امروزه تلاش برای حفاظت، احیا و بهرهبرداری مراتع در حوزههای آبخیز با مشارکت بهرهبرداران در چارچوب طرحهای مرتعداری به عنوان یک برنامه مدون مدیریتی گامی اساسی در راستای توسعه پایدار است. هدف از این مطالعه بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر میزان تمایل بهرهبرداران به مشارکت در طرحهای اصلاح و احیا مراتع در چهار محدوده عرفی از شهرستان دهگلان بود. تعداد نمونه با استفاده از رابطه کوکران و تطبیق آن با جدول کرجسی و مورگان 68 نفر انتخاب گردیده است. یافتههای این پژوهش نشان داد که بین عوامل اجتماعی و عوامل اقتصادی با میزان تمایل بهرهبرداران به مشارکت در طرحهای اصلاح و احیای مراتع رابطه مثبت و معنیداری وجود داشت. همچنین، نتایج حاصل از رگرسیون گام به گام نشان می‌دهد که از بین متغیرهای تأثیرگذار بر میزان تمایل بهرهبرداران به مشارکت 4 متغیر عوامل اجتماعی، عوامل اقتصادی، تحصیلات و تعداد دام مجموعأ 80 درصد از واریانس میزان تمایل بهرهبرداران به مشارکت در طرحهای اصلاح و احیای مراتع را تبیین کردند.
جلیله کریمی؛ مریم شریف زاده
دوره 24، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 238-248
چکیده
عرصه‌های منابع طبیعی به ویژه مراتع، بستر توسعه‌ی پایدار محیط زیست محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، طرحهای مرتعداری نقش مهمی در جلوگیری از تخریب مراتع و بهبود وضعیت آنها ایفا کرده‌اند. موفقیت این طرح‌ها منوط به مشارکت بهرهبرداران است. هدف پژوهش حاضر تبیین عوامل مؤثر بر مشارکت بهرهبرداران دهستان گل‌تپه، شهرستان سقز، در اجرای ...
بیشتر
عرصه‌های منابع طبیعی به ویژه مراتع، بستر توسعه‌ی پایدار محیط زیست محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، طرحهای مرتعداری نقش مهمی در جلوگیری از تخریب مراتع و بهبود وضعیت آنها ایفا کرده‌اند. موفقیت این طرح‌ها منوط به مشارکت بهرهبرداران است. هدف پژوهش حاضر تبیین عوامل مؤثر بر مشارکت بهرهبرداران دهستان گل‌تپه، شهرستان سقز، در اجرای طرحهای مرتعداری بود. بدین منظور، از تحقیق توصیفی همبستگی با رویکرد مقایسه‌ای بهره گرفته شد. جامعه‌ی آماری مشتمل بر بهرهبرداران مراتع در مناطق روستایی (با درصد بالا و پایین مشارکت در اجرای طرحهای مرتعداری) دهستان گل‌تپه، شهرستان سقز بود. نمونه‌ی آماری پژوهش شامل 175 نفر از سرپرستان خانوار در مناطق روستایی بود. به منظور جمع‌آوری دادهها از پرسشنامه‌ای ساختارمند بهره گرفته شد. نتایج ضریب آلفای کرونباخ برای سنجه‌های مورد مطالعه 52/0 تا 89/0 نشان از پایایی قابل قبول سنجه‌ها بود. نتایج نشان داد که در بین بهرهبرداران فعال در اجرای طرحهای مرتعداری، متغیرهای ادراک در خصوص تسهیل‌کننده‌ها و بازدارنده‌های مشارکت، آگاهی زیست محیطی و امکان‌سنجی فیزیکی- اکولوژیکی طرحهای مرتعداری پیش‌بینی کننده‌ی مشارکت و در گروه غیرفعال در هر دو گروه بهرهبرداران فعال و غیرفعال نیز ادراک در خصوص تسهیل‌کننده‌ها و بازدارنده‌های مشارکت و امکان‌سنجی فیزیکی- اکولوژیکی تبیین کننده‌ی مشارکت در طرحهای مرتعداری بوده است.
ابوالقاسم دادرسی؛ ناهید سبزواری
دوره 9، شماره 3 ، آذر 1381، ، صفحه 1197-1202
