حسین توکلی؛ حسین یشتی؛ علیرضا خداشناس
دوره 21، شماره 3 ، آذر 1393، ، صفحه 416-423
چکیده
مطالعه تغییرات پوشش گیاهی کاربردهای زیادی در احیاء، اصلاح و مدیریت مراتع برای اهداف مورد نظر دارد. در کمربند سبز مشهد با شرایط اقلیمی نسبتاً خشک ترکیب گیاهان، درصد پوشش گیاهی و میزان تولید مراتع طی چهار سال در محدوده قرق 17ساله و تحت چرا در ایستگاه تحقیقاتی گلستان مورد مطالعه قرارگرفت. ترکیب گیاهی از طریق شناسایی گونههای چندساله ...
بیشتر
مطالعه تغییرات پوشش گیاهی کاربردهای زیادی در احیاء، اصلاح و مدیریت مراتع برای اهداف مورد نظر دارد. در کمربند سبز مشهد با شرایط اقلیمی نسبتاً خشک ترکیب گیاهان، درصد پوشش گیاهی و میزان تولید مراتع طی چهار سال در محدوده قرق 17ساله و تحت چرا در ایستگاه تحقیقاتی گلستان مورد مطالعه قرارگرفت. ترکیب گیاهی از طریق شناسایی گونههای چندساله به دو روش پیمایشی و نمود ظاهری و درصد پوشش گیاهی با استفاده از کوادرات مشبک و میزان تولید با برداشت مستقیم گیاهان از مرتع انجام شد. مقدار مواد آلی خاک دو منطقه هم در عمق صفر تا30 سانتیمتری خاک اندازهگیری شد. براساس نتایج حاصل، درصد پوشش گیاهی و تولید مرتع در محدوده قرق بیشتر از منطقه مجاور تحت چرا بود. البته این افزایش در برخی از سالها از نظر آماری معنیدار نشد. ترکیب و پوشش گیاهان دو منطقه نیز دارای تفاوتهایی بود، ولی میزان تغییرات گیاهی از نظر نوع گونه و درصد پوشش در منطقه قرق با توجه به زمان سپری شده کم بود. درصد مواد آلی خاک در دو منطقه قرق و تحت چرا بهترتیب 57/. و 54/. درصد بدستآمد. در مجموع، در چنین مناطقی قرق کردن به تنهایی تغییرات زیادی را در ترکیب و درصد پوششگیاهی برای تولید علوفه و یا ایجاد فضایسبز ایجاد نمیکند
محمد زادبر؛ حسین ارزانی؛ مژگان عظیمی؛ ولی ا.. مظفریان؛ قنبر علی شاد؛ فریده ثقفیخادم؛ حسین توکلی؛ حسن امیر آبادی زاده؛ سمیه ناصری
دوره 18، شماره 2 ، شهریور 1390، ، صفحه 231-243
چکیده
اند که علاوه بر موارد ذکر شده، در خصوص اهمیت مراتع میتوان ویژگیهای بسیارِ دیگری را برشمرد که مدیریت اصولی این اراضی را ضروری میسازد. بر همین اساس و در راستای طرح ملی ارزیابی مراتعِ مناطق مختلف آب و هوایی کشور سایتهای آسلمه، توکل باغ و ترنو شاهجهان در شمال شرق ایران بر مبنای پوشش گیاهی آن که معرف بخشی از پوشش گیاهی ...
بیشتر
اند که علاوه بر موارد ذکر شده، در خصوص اهمیت مراتع میتوان ویژگیهای بسیارِ دیگری را برشمرد که مدیریت اصولی این اراضی را ضروری میسازد. بر همین اساس و در راستای طرح ملی ارزیابی مراتعِ مناطق مختلف آب و هوایی کشور سایتهای آسلمه، توکل باغ و ترنو شاهجهان در شمال شرق ایران بر مبنای پوشش گیاهی آن که معرف بخشی از پوشش گیاهی مناطق کوهستانی شمال خراسان میباشد، انتخاب شدند. در طول دوره چهار سال (1386-1383) از پوشش تاجی، تراکم و تولید گیاهان منطقه در شش ترانسکت خطی و در هر ترانسکت شصت پلات1*1 متر آماربرداری انجام گردید. متوسط تاج پوشش گیاهی سایتها نیز بهترتیب 94/69 درصد، 38/41 درصد و 44/48 درصد طی دوره برداشت بود و شامل گندمیان دائمی، بوتهایها، شبه گندمیان، پهنبرگان دائمی و یکسالهها میباشد. متوسط تولید سالیانه مرتع این سایتها نیز بهترتیب 654، 356 و 506 کیلوگرم در هکتار بدست آمد که در ماه آخر بهار و ماه اول تابستان در زمان ییلاق مورد استفاده دام قرار میگیرد. در منطقه آسلمه به لحاظ اینکه آب شرب دام (چشمه) وجود ندارد، چرا کمتر انجام میشود و از پوشش گیاهی خوبی برخوردار است، در حالی که در سایت توکل باغ به لحاظ نزدیکی با روستا زمان چرا طولانی میباشد. همچنین در دو سایت توکل باغ و ترنو شاه جهان چرای پیش از موعد و زیاد نیز انجام میگردد که موجب کاهش تولید مراتع شدهاست.
مریم حیدریان آقاخانی؛ علی اصغر نقیپور برج؛ حسین توکلی
دوره 17، شماره 2 ، شهریور 1389، ، صفحه 243-255
چکیده
با توجه به اهمیت و لزوم شناخت خصوصیات خاک بهویژه خصوصیات شیمیایی آن در اداره صحیح اکوسیستمهای مرتعی، این مطالعه به منظور بررسی اثر شدت چرای دام بر خصوصیات شیمیایی خاک و پوشش گیاهی در سه منطقه مرجع، کلید و بحرانی در مراتع سیساب بجنورد انجام شد. بدین منظور نمونهبرداری و جمعآوری اطلاعات پوشش گیاهی و خاک از هر سه منطقه انجام ...
بیشتر
با توجه به اهمیت و لزوم شناخت خصوصیات خاک بهویژه خصوصیات شیمیایی آن در اداره صحیح اکوسیستمهای مرتعی، این مطالعه به منظور بررسی اثر شدت چرای دام بر خصوصیات شیمیایی خاک و پوشش گیاهی در سه منطقه مرجع، کلید و بحرانی در مراتع سیساب بجنورد انجام شد. بدین منظور نمونهبرداری و جمعآوری اطلاعات پوشش گیاهی و خاک از هر سه منطقه انجام شد. اطلاعات پوشش گیاهی در پلاتهای یک متر مربعی به تعداد 30 نمونه از هر منطقه به صورت تصادفی- سیستماتیک جمعآوری شد. نمونههای خاک از دو عمق 15-0 و 30-15 سانتیمتر (با توجه به مرز تفکیک افقها) و به تعداد 5 نمونه مرکب (هر نمونه مخلوطی از 6 نمونه) از هر عمق در هر منطقه جمعآوری شد. فاکتورهای درصدکربن آلی، ماده آلی خاک، نیتروژن کل، فسفر قابل جذب، اسیدیته (pH) و هدایت الکتریکی (EC) اندازهگیری شدند. نتایج حکایت از آن داشت که با افزایش شدت چرا از میزان کربن، نیتروژن، ماده آلی، فسفر و هدایت الکتریکی خاک کاسته میشود ولی مقدار اسیدیته افزایش مییابد. نتایج حاصل از بررسی پوشش گیاهی نشان داد که پهنبرگان علفی دارای بیشترین درصد پوشش گیاهی در منطقه مرجع میباشند و با افزایش شدت چرا درصد پوشش گیاهان بوتهای افزایش مییابد. همچنین گیاهان کلاس I بیشترین درصد پوشش را در منطقه مرجع به خود اختصاص دادند. بطوریکه در منطقه بحرانی گیاهان کلاس III از بیشترین درصد پوشش گیاهی برخوردار بودند. به طور کلی میتوان نتیجهگیری نمود که چرای شدید دام باعث کاهش پوشش گیاهی و تغییر ترکیب گونهای میگردد، همچنین با ایجاد تغییرات منفی در عناصر غذایی خاک، پایداری اکوسیستم مرتعی را به خطر میاندازد.
علی اصغر نقیپور برج؛ قاسمعلی دیانتی تیلکی؛ حسین توکلی؛ مریم حیدریان آقاخانی
دوره 16، شماره 3 ، آذر 1388، ، صفحه 375-385
چکیده
تغییر اقلیم و افزایش گرمای جهانی یکی از مهمترین چالشها در توسعه پایدار محسوب میگردد که ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانهای در اتمسفر میباشد. دیاکسیدکربن عمدهترین جزء گازهای گلخانهای محسوب میگردد. به منظور کاهش دیاکسیدکربن اتمسفری و ایجاد تعادل در محتوای گازهای گلخانهای، کربن اتمسفر میبایست جذب و ...
بیشتر
تغییر اقلیم و افزایش گرمای جهانی یکی از مهمترین چالشها در توسعه پایدار محسوب میگردد که ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانهای در اتمسفر میباشد. دیاکسیدکربن عمدهترین جزء گازهای گلخانهای محسوب میگردد. به منظور کاهش دیاکسیدکربن اتمسفری و ایجاد تعادل در محتوای گازهای گلخانهای، کربن اتمسفر میبایست جذب و در فرمهای آلی ترسیب گردد. مراتع، حدود نیمی از خشکیهای جهان را تشکیل میدهند و حاوی بیش از یک سوم ذخایر کربن زیستکره خاکی میباشند. در نتیجه، این اراضی قابلیت زیادی جهت ترسیب کربن دارا میباشند. در این مطالعه اثر شدت چرا بر مقدار و توزیع ترسیب کربن خاک و زیتوده گیاهی در مراتع نیمهخشک سیساب بجنورد واقع در استان خراسان شمالی مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از بازدید صحرایی، سه منطقه نمادین شدت چرایی (مرجع، کلید و بحرانی) مشخص گردید. مقادیر کربن در زیتوده هوایی، زیرزمینی، لاشبرگ و خاک (عمق 15-0 و30-15 سانتیمتری) این سه منطقه محاسبه شد. نتایج نشان داد که میانگین کل ترسیب کربن در منطقه مرجع، کلید و بحرانی بهترتیب 71/38، 17/28 و 43/24 تن در هکتار بود. نتایج توزیع کربن نیز نشان داد که بیش از 97 درصد از کل ترسیب کربن را کربن آلی خاک تشکیل میداد و همچنین ذخیره کربن در زیتوده زیرزمینی، بیش از زیتوده هوایی بود. بهطور کلی میتوان چنین نتیجهگیری کرد که افزایش شدت چرا منجر به کاهش درصد پوشش گیاهی، میزان زیتوده گیاهی و در نهایت کاهش میزان ترسیب کربن در خاک و زیتوده گیاهی شده است و خاک مهمترین مخزن کربن آلی در مراتع میباشد.
بهرام محمدیگلرنگ؛ محسن محسنیساروی؛ بهروز ملک پور؛ منصور مصداقی؛ جان اسکوارز؛ حسین توکلی؛ محمدرضا سعید افخمالشعرا
دوره 14، شماره 2 ، شهریور 1386، ، صفحه 185-203
چکیده
درک و فهم روابط موجود بین گیاهان و عوامل محیطی و سایر موجودات زنده به منظور حفظ ثبات و پایداری در اکوسیستمها ضروری میباشد. بشر برای رفع نیازمندیهای خود از منابع طبیعی استفاده نموده و در طی هزاران سال بهرهبرداری، کم و بیش در تغییر اکوسیستمها به نحوی مؤثر بوده است. در این پژوهش با در دست داشتن نقشه تیپبندی گیاهی این منطقه در سال ...
بیشتر
درک و فهم روابط موجود بین گیاهان و عوامل محیطی و سایر موجودات زنده به منظور حفظ ثبات و پایداری در اکوسیستمها ضروری میباشد. بشر برای رفع نیازمندیهای خود از منابع طبیعی استفاده نموده و در طی هزاران سال بهرهبرداری، کم و بیش در تغییر اکوسیستمها به نحوی مؤثر بوده است. در این پژوهش با در دست داشتن نقشه تیپبندی گیاهی این منطقه در سال 1352 که توسط شرکت استرالیایی مک گاون از این منطقه تهیه شده بود نقشه تیپ گیاهی منطقه را در سال 1372 با مطالعات صحرایی با استفاده از ابزار GIS تهیه نموده و تغییرات در پوشش گیاهی صورت گرفته، مورد بررسی قرارگرفت. با مقایسه دو نقشه، مشخص شد که از 20 تیپ تشخیص داده شده در سال 1352 سه تیپ در کل، در اثر فشار چرای دام و عوامل دیگر از بین رفته و تیپهای دیگر تبدیل به تیپهای جدیدتر شده و بقیه تیپها فقط تغییراتی در محدوده پراکنش آنها رخ داده است. در مطالعات پوشش گیاهی برای تعیین وضعیت، ظرفیت و گرایش مراتع به ترتیب از روش چهار عاملی، قطع و توزین و ترازوی گرایش استفاده گردید. با استفاده از روش ترازو و همچنین با مقایسه وضعیت پوشش گیاهی در سالهای 52 و 72 مشخص گردیده که در هیچ یک از تیپها گرایش مثبت بوجود نیامده است. در 8 تیپ، گرایش ثابت و در 9 تیپ، گرایش منفی مشاهده شده است.برای بیان بهتر گرایش 17 تیپ مشخص شده در سال 72، نقشه وضعیت و گرایش مراتع حوزه در سیستم G.I.S ترسیم گردیده است
حسین توکلی؛ عباسعلی سند گل؛ یوسف علی گریوانی
دوره 13، شماره 2 ، شهریور 1385، ، صفحه 69-73
چکیده
بروموس Bromus tomentellus گونه ای چند ساله از خانواده گندمیان است که سازگاری خوبی را در شرایط اقلیمی شمال خراسان به عنوان یک گونه مرتعی در احیاء و اصلاح مراتع تخریب شده و نیز ایجاد مراتع دست کاشت نشان داده است. از آنجا که اطلاعات منطقه ای در خصوص نحوه مدیریت آن در دسترس نیست، در این طرح مقاومت به چرای گیاه تحت تاثیر شدتهای مختلف چرایی: شدید، ...
بیشتر
بروموس Bromus tomentellus گونه ای چند ساله از خانواده گندمیان است که سازگاری خوبی را در شرایط اقلیمی شمال خراسان به عنوان یک گونه مرتعی در احیاء و اصلاح مراتع تخریب شده و نیز ایجاد مراتع دست کاشت نشان داده است. از آنجا که اطلاعات منطقه ای در خصوص نحوه مدیریت آن در دسترس نیست، در این طرح مقاومت به چرای گیاه تحت تاثیر شدتهای مختلف چرایی: شدید، ملایم، خفیف و عدم چرا به عنوان شاهد طی سه سال اعمال چرا و یکسال استراحت دهی مرتع در یک مرتع دست کاشت در ایستگاه تحقیقات سیساب بجنورد بررسی گردید. واکنش گیاه به چرا با اندازه گیری تولید کل مرتع و تعداد بوته در واحد سطح اندازه گیری شد. بر اساس دادههای حاصل تولید مرتع در طول سالهای مختلف متفاوت و تابعی از میزان بارندگی بود. از نظر واکنش به شدت چرا این گیاه کاهش عملکردی را در تیمار تحت چرای شدید در سال سوم نشان داد که البته این کاهش عملکرد با یک سال استراحت دهی مرتع جبران گردید. تعداد بوته در واحد سطح مرتع در طول دوره آزمایش در تمام تیمارها کاهش پیدا نمود، ولی این کاهش در تیمار تحت چرای شدید محسوس تر بود. نتایج کاربردی این تحقیق میزان تحمل این گیاه را تا حد چرای 45 تا 65 درصد اندامهای هوایی گیاه مشخص و اهمیت اعمال چرای استراحتی را در حفظ تولید و بقاء گیاه نشان می دهد.
حسین توکلی؛ امر علی شاهمرادی؛ علی اصغر پاریاب؛ عباسعلی فرهنگی
دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، ، صفحه 39-47
چکیده
مناطق پوشیده از شنهای روان در سطح وسیعی از کشور ایران ملاحظه میگردد که همواره تهدیدی برای ساکنین این مناطق بشمار میرود. بر روی این ماسه بادیها گیاهانی ملاحظه می گردد که شناخت خصوصیات و ویژگیهای آنها برای تثبیت بیولوژیکی شنهای روان و مدیریت این گونه مناطق دارای اهمیت است. به همین منظور در این مطالعه نیازهای بوم شناختی آمودندرون ...
بیشتر
مناطق پوشیده از شنهای روان در سطح وسیعی از کشور ایران ملاحظه میگردد که همواره تهدیدی برای ساکنین این مناطق بشمار میرود. بر روی این ماسه بادیها گیاهانی ملاحظه می گردد که شناخت خصوصیات و ویژگیهای آنها برای تثبیت بیولوژیکی شنهای روان و مدیریت این گونه مناطق دارای اهمیت است. به همین منظور در این مطالعه نیازهای بوم شناختی آمودندرون (Ammodendron persicum) شامل سازگاریهای اقلیمی با بررسی شرایط اقلیمی حاکم بر رویشگاهها، وضعیت خاک با تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، فنولوژی با ثبت مراحل نمو گیاه، واکنش به قطع با انجام قطع یکسره و اندازه گیری میزان رشد بعدی، رابطه با گیاهخواران با مشاهده چگونگی چرای مستقیم دام از گیاه در رویشگاه، ثبت نحوه تجدید حیات گیاه از نظر شاخه زاد و دانه زاد بودن مورد مطالعه قرار گرفته است. بر اساس مطالعات انجام شده آمودندرون گونهای درختچه ای، شن دوست و دارای سن بین 10 تا 50 سال می باشد. از نظر فنولوژیکی رشد گیاه در زیرکوه قائن در نیمه دوم اسفند ماه آغاز، در اواسط اردیبهشت وارد مرحله گلدهی شده و تا اواخر خرداد ماه بذر آن میسد. دوام و سرسبزی آن در طول سال بستگی به میزان بارندگی سالیانه بستگی دارد. آمودندرون گونهای مقاوم به خشکی است و در شرایط اقلیمی خشک با متوسط بارندگی سالیانه حدود 150 میلیمتر قادر به رویش است. تجدید حیات آن به دو صورت رویشی و زایشی است و در رویشگاه طبیعی بیشتر به فرم شاخه زاد مشاهده می گردد. دامهای چراکننده به طور معمول از سرشاخههای آن در اواخر پاییز و زمستان تعلیف مینمایند. در مجموع با توجه به ویژگیهای آمودندرون، حفظ آن در مناطق رویشی با اهمیت بوده و امکان بهره گیری از آن در سایر مناطق نیز وجود دارد.