دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401
اسفندیار جهانتاب؛ رضا یاری؛ یاسر قاسمی آریان؛ مریم صفاری امان؛ هادی مودب
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 161-170
چکیده
از آنجا که امروزه توسعه پوشش گیاهی، به عنوان ساده‌ترین و ارزان‌ترین روش ذخیره کربن مازاد جو مطرح است، تعیین ذخیره کربن گونه‌ها، نقش مهمی در برنامه‌ریزی و تعیین ارزش خدمات اکوسیستمی پوشش گیاهی مراتع خواهد داشت. در این راستا، هدف از این تحقیق برآورد میزان ذخیره کربن دو گونه درمنه دشتی (Ar. sieberi) و وشا (D. ammoniacum)، تعیین ارزش اقتصادی حاصل ...
بیشتر
از آنجا که امروزه توسعه پوشش گیاهی، به عنوان ساده‌ترین و ارزان‌ترین روش ذخیره کربن مازاد جو مطرح است، تعیین ذخیره کربن گونه‌ها، نقش مهمی در برنامه‌ریزی و تعیین ارزش خدمات اکوسیستمی پوشش گیاهی مراتع خواهد داشت. در این راستا، هدف از این تحقیق برآورد میزان ذخیره کربن دو گونه درمنه دشتی (Ar. sieberi) و وشا (D. ammoniacum)، تعیین ارزش اقتصادی حاصل از ذخیره کربن این دو گونه و مشخص کردن سهم هر یک از اندام هوایی، اندام زیرزمینی و خاک در میزان ذخیره کربن در مراتع منطقه دره‌باز شهرستان سرایان خراسان‌جنوبی می‌باشد. برای این منظور با نمونه‌برداری خاک و پوشش گیاهی از طریق استقرار ترانسکت و پلات به روش تصادفی-سیستماتیک، تعداد 10 پایه از دو گونه درمنه دشتی و وشا انتخاب و خصوصیات رویشی و اندام هوایی و زیرزمینی هر یک به‌طور کامل نمونه‌گیری شد. نمونه‌ها به آزمایشگاه منتقل و ضریب تبدیل ترسیب‌کربن هر اندام گیاهی به صورت جداگانه توسط روش احتراق تعیین گردید. همچنین درصد کربن آلی خاک با روش والکی‌بلک اندازهگیری شد. در ادامه، با استفاده از روش ارزش‌گذاریِ مخارج انتشار کربن و لحاظ کردن ارزش پولی 3/25 دلار برای هر تن ذخیره کربن، ارزش اقتصادی آن تعیین گردید. نتایج نشان داد که مقدار کل ذخیره‌کربن در اندام هوایی و زیرزمینی مربوط به گونه وشا به‌ترتیب 9/40 و 9/248 و در اندام هوایی و زیرزمینی مربوط به گونه درمنه دشتی به‌ترتیب 9/1170 و 238 تن است. همچنین مقدار ذخیره کربن خاک زیر تاج پوشش گونه درمنه دشتی و وشا به‌ترتیب 13/23 و 38/12 کیلوگرم در مترمربع برآورد گردید که نسبت به فضای باز (شاهد= 29/6 کیلوگرم در مترمربع) اختلاف معنی‌داری را نشان داد (p≤0.01). ارزش ریالی ذخیره کربن برای اندام‌هوایی و زیرزمینی درمنه دشتی و وشا به‌ترتیب برابر 8، 6/1 و 02/0، 7/1 میلیارد ریال و همچنین ارزش اقتصادی ذخیره کربن خاک زیر تاج پوشش درمنه دشتی و وشا برابر 1/26 و 14 میلیارد ریال برای کل مرتع (با مساحت 8732 هکتار) محاسبه شد. با توجه به ظرفیت بالای ذخیره‌کربن گونه درمنه دشتی، پیشنهاد می‌شود از این گونه برای احیاء مراتع مذکور و مراتع مشابه استفاده شود.
داریوش قربانیان؛ احسان زندی اصفهان؛ محمد امیرجان؛ ابوالفضل نجاتیان
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 171-180
چکیده
به منظور بررسی و مقایسه توان ترسیب کربن گیاهان شورپسند و اولویت‌بندی و معرفی آنها برای احیاء اراضی شور، گونه‌هایSuaeda fruticosa Forssk. ex J.F.Gmel، Tamarix aphylla (L.) H.Karst. ، Tamarix leptopetala Bunge و Alhagi camelorum DC. به عنوان گونه‌های شورروی و گونه Artemisia sieberi Besser به عنوان گونه غیرهالوفیت در مناطق خشک انتخاب شدند. پس از انتخاب سایت جنوب گرمسار در سال 96، لیست فلورستیک ...
بیشتر
به منظور بررسی و مقایسه توان ترسیب کربن گیاهان شورپسند و اولویت‌بندی و معرفی آنها برای احیاء اراضی شور، گونه‌هایSuaeda fruticosa Forssk. ex J.F.Gmel، Tamarix aphylla (L.) H.Karst. ، Tamarix leptopetala Bunge و Alhagi camelorum DC. به عنوان گونه‌های شورروی و گونه Artemisia sieberi Besser به عنوان گونه غیرهالوفیت در مناطق خشک انتخاب شدند. پس از انتخاب سایت جنوب گرمسار در سال 96، لیست فلورستیک آنها تعیین شد. سپس در زمان رشد حداکثری گیاهان، از اندام‌های هوایی، زیرزمینی و خاک زیر بوته‌ها و بین بوته‌ها، تعداد 10 نمونه برداشت شد. نمونه‌ها پس از آماده‌سازی به آزمایشگاه مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور منتقل و مقدار کربن آلی نمونه‌های سرشاخه و ریشه و مقدار کربن آلی، هدایت الکتریکی، اسیدیته و بافت نمونه‌های خاک تعیین گردید. نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها نشان داد که میانگین درصد کربن ذخیره شده در سرشاخه و ریشه A.camelorum برابر 86/86 درصد، T. leptopetala برابر 3/85 درصد، T. aphyllaبرابر 49/81 درصد، S. fruticosa برابر 22/86 درصد و A. sieberi برابر 83/88 درصد است. بنابراین A. sieberi بیشترین مقدار ذخیره کربن در واحد حجم را دارد. میانگین کربن موجود در خاک زیر بوته A. camelorum برابر 78/0 درصد، T. leptopetala برابر 087/1 درصد، T. aphylla برابر 62/0 درصد، S. fruticosa برابر 84/0 درصد و A. sieberi برابر 55/0 درصد تعیین شد. بر اساس نتایج، میزان تولید A. camelorum 7/58 کیلوگرم در هکتار، T. leptopetala 92/160 کیلوگرم در هکتار، T. aphylla 3573 کیلوگرم در هکتار، S. fruticosa 25/15 کیلوگرم در هکتار و A. sieberi 1/80 کیلوگرم در هکتار برآورد شده است. بنابراین در شرایط یکسان اکولوژیکی، گونه T. aphylla قادر است حجم بیشتری از کربن موجود در فضا را جذب و ترسیب کند. بر همین اساس، مقدار کربن ترسیب شده در خاک زیر بوته A. camelorum 9/32 تن در هکتار و در خاک بین بوته‌ها 91/2 تن در هکتار، مقدار کربن ترسیب شده در خاک زیر بوته T. leptopetala 6/41 تن در هکتار و در خاک بین بوته‌ها 94/2 تن در هکتار، مقدار کربن ترسیب شده در خاک زیر بوته T. aphylla 8/22 تن در هکتار و در خاک بین بوته‌ها 58/2 تن در هکتار، مقدار کربن ترسیب شده در خاک زیر بوته‌های S. fruticosa 9/27 تن در هکتار و در خاک بین بوته‌ها 32/2 تن در هکتار و مقدار کربن ترسیب شده در خاک زیربوته‌های A. sieberi 2/34 تن در هکتار و در خاک بین بوته‌ها 2/4 تن در هکتار محاسبه و برآورد شد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، گونه T. aphylla بعلت دارا بودن بیشترین میزان تولید، بیشترین میزان ترسیب کربن را دارد.
عبدالحمید حاجبی؛ مرتضی اکبرزاده؛ محمدامین سلطانی پور
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 181-190
چکیده
این بررسی برای نشان دادن رفتار رویشی گونه‌های Sphaerocoma aucheri، Cenchrus pennisetoformis، Heliotropium bacciferum و Moltkiopsis ciliata در طی سال‌های 1386 تا 1389 در مرتع سیریک استان هرمزگان انجام شد. تعیین تولید و مصرف با استفاده از پایه‌های متوسط انجام شد و هر ساله تعداد 5 پایه متوسط از گیاه به ازای همه ماه‌های فصل رویش و چرا در داخل محدوده قرق برای اندازهگیری تولید و ...
بیشتر
این بررسی برای نشان دادن رفتار رویشی گونه‌های Sphaerocoma aucheri، Cenchrus pennisetoformis، Heliotropium bacciferum و Moltkiopsis ciliata در طی سال‌های 1386 تا 1389 در مرتع سیریک استان هرمزگان انجام شد. تعیین تولید و مصرف با استفاده از پایه‌های متوسط انجام شد و هر ساله تعداد 5 پایه متوسط از گیاه به ازای همه ماه‌های فصل رویش و چرا در داخل محدوده قرق برای اندازهگیری تولید و بههمین تعداد در عرصه چرا برای اندازهگیری باقیمانده تولید منظور گردید و از تفاضل آنها مقدار مصرف مشخص شد. نتایج نشان داد که سالها و ماه‌های مختلف تأثیر معنی‌داری بر تولید و مصرف گونه‌های مورد بررسی داشته است. بررسی تولید خالص ماهانه نشان داد که تولید مرتع از شروع فصل رویش (دیماه) تا پایان فصل رویش (اردیبهشتماه) روند افزایشی داشت. بیشترین تولید و مصرف گونه‌ها در سال چهارم بود. تولید متوسط چهار گونه دائمی مورد بررسی در منطقه 3/292 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار و سهم گونه Sphaerocoma aucheri در تولید بالا و بهمیزان 64 درصد کل علوفه تولیدی بود. میزان مصرف گونه‌ها در منطقه 5/133 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار و سهم گونه Sphaerocoma aucheri نیز در مصرف بالا و بهمیزان 59 درصد کل علوفه مصرفی بود.
زهرا جمالی؛ مجید اونق؛ عبدالرسول ماهینی
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 191-200
چکیده
رویکرد مدیریتی بیلان صفر تخریب اراضی (ZNLD) به‌عنوان یک رویکرد نوین برای اولین بار در سال 2012 با هدف صفرسازی تخریب اراضی در افق 2030 مطرح شد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی روند بیابان‌زایی با استفاده از مدل ESAs، اجرای رویکرد ZNLD و ارائه یک برنامه مدیریتی است. در این پژوهش پس از تهیه نقشه کاربری اراضی مربوط به سال‌های 2000، 2010 و 2018 و پیش‌بینی ...
بیشتر
رویکرد مدیریتی بیلان صفر تخریب اراضی (ZNLD) به‌عنوان یک رویکرد نوین برای اولین بار در سال 2012 با هدف صفرسازی تخریب اراضی در افق 2030 مطرح شد. هدف از انجام این پژوهش، بررسی روند بیابان‌زایی با استفاده از مدل ESAs، اجرای رویکرد ZNLD و ارائه یک برنامه مدیریتی است. در این پژوهش پس از تهیه نقشه کاربری اراضی مربوط به سال‌های 2000، 2010 و 2018 و پیش‌بینی آن در سال 2030 با استفاده از زنجیره مارکوف و شبیه‌سازی پارامتر دما و بارش با استفاده از مدل ریزمقیاس‌نمایی SDSM تحت سناریوی RCP4.5، نقشه خطر در افق زمانی 2030 شبیه‌سازی شد. در گام بعدی، برای دستیابی به ZNLD در افق 2030، برنامه مدیریتی برای به صفر رساندن بیابان‌زایی و تهیه نقشه ZNLD پیشنهاد گردید. نتایج مورد مطالعه نشان داد شدت بیابان‌زایی در افق زمانی 2030 رو به افزایش است. بیشترین افزایش خطر مربوط به کلاس F3 به میزان 7/2 درصد و بیشترین کاهش مربوط به کلاس P به میزان 7/4 درصد می‌باشد. کلاس‌های خطر I و II به‌ترتیب به میزان 3 و 2/3 درصد در افق زمانی 2030 کاهش خواهد یافت. این در حالی است که کلاس‌های خطر III و IV روند افزایشی خواهند داشت. برای دستیابی به سطح ZNLD به‌ترتیب با احیاء مساحتی برابر 3/2 و 6/12 درصد از وسعت اراضی با کلاس خطر F1 و P و با حفظ شرایط موجود (2/0 درصد از مناطق N) در مجموع مساحتی برابر 1/15 درصد به مناطق غیربیابانی افزوده خواهد شد و سطح ZNLD در افق 2030 به 4/23 درصد خواهد رسید.
علی فراهانی؛ علیرضا افتخاری؛ حمید رضا میرداودی؛ غلامرضا گودرزی
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 201-210
چکیده
تخریب مداوم پوشش گیاهی و خاک مراتع عمدتاً ناشی از عوامل طبیعی یا انسانی مانند چرای بی‌رویه دام است و شناخت میزان تغییرات انجام شده در اکوسیستم‌های مرتعی و علت آنها برای مدیریت مراتع ضروریست. بر این اساس پایش و بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی و خاک در دو سایت قرق و تحت چرای دام در رویشگاه‌های شور حاشیه کویر میقان اراک طی سال‌های 1396 تا ...
بیشتر
تخریب مداوم پوشش گیاهی و خاک مراتع عمدتاً ناشی از عوامل طبیعی یا انسانی مانند چرای بی‌رویه دام است و شناخت میزان تغییرات انجام شده در اکوسیستم‌های مرتعی و علت آنها برای مدیریت مراتع ضروریست. بر این اساس پایش و بررسی روند تغییرات پوشش گیاهی و خاک در دو سایت قرق و تحت چرای دام در رویشگاه‌های شور حاشیه کویر میقان اراک طی سال‌های 1396 تا 1400 انجام شد. در هر سایت برای اندازهگیری پارامترهای گیاهی مانند درصد پوشش، تراکم و تولید از روش نمونه‌برداری تصادفی- سیستماتیک در طول شش ترانسکت به فواصل 100 متر از یکدیگر استفاده شد و نمونه‌برداری خاک نیز در طول ترانسکت‌های آماربرداری پوشش گیاهی انجام گردید. نتایج نشان داد که میزان تاج پوشش گیاهی سایت چرا شده در طول دوره آماربرداری از 43/23 تا 67/28 درصد و در سایت قرق از 8/32 تا 40 درصد در سال‌های مختلف متغیر بوده است. میانگین تولید کل علوفه سایت قرق در طول دوره آماربرداری از 6/174 تا 5/203 کیلوگرم در هکتار و میانگین تولید کل علوفه سایت چرا شده از 2/117 تا 1/139 کیلوگرم در هکتار در سال‌های مختلف متغیر بود. بیشترین مقادیر درصد پوشش و تولید علوفه کل سالانه در سال پرباران‌تر 1398 با 490 میلیمتر بارندگی و کمترین مقادیر پارامترهای مذکور در سال کم باران‌تر 1400 با 223 میلیمتر بارندگی سالانه مشاهده گردید. وضعیت مرتع به روش چهار فاکتوره در سایت قرق از درجه ضعیف تا خوب و در سایت چرا شده از درجه ضعیف تا متوسط در سال‌های مختلف متغیر بود. گرایش مرتع در سال‌های مختلف در سایت قرق مثبت یا ثابت و در سایت چرا شده منفی بود. بررسی شاخصهای خاک نشان داد که در طول دوره ارزیابی در سایت قرق و چراشده تغییرات شاخصهای کربن آلی، پتاسیم و نیتروژن در سطح پنج درصد معنی‌دار بوده و تغییرات سایر شاخص‌ها معنی‌دار نشد. نتایج آزمون همبستگی و رگرسیون نیز نشان داد که میزان بارندگی سالانه و بارندگی فصل رویش بیشترین همبستگی مثبت را با تغییرات میزان تاج پوشش و تولید علوفه گیاهان منطقه دارند و بعد از آن فاکتورهای کربن آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم همبستگی بالایی با نوسانهای تاج پوشش و تولید گیاهان داشتند. به‌طورکلی دو عامل چرای دام و نوسانهای اقلیمی به‌ویژه تغییرات میزان بارندگی سالانه بیشترین تأثیر را بر تغییرات خصوصیات پوشش گیاهی مراتع مورد مطالعه داشتند.
حمیدرضا مرادی عراقی؛ عباسعلی ولی؛ فاطمه پناهی؛ علی اکبر داودی راد
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 211-220
چکیده
در اکوسیستم‌های بیابانی پایداری از اهمیت بالایی برخوردار است و بیشتر تحت تأثیر تنش‌های مسـتقیم و غیرمستقیم و غیـرقابل پیش‌بینی قرار دارد. مدیریت پایدار اکوسیستم‌های مناطق خشک و نیز مدیریت خطرات خشکسالی که اغلب در این مناطق اتفاق می‌افتد، تا حد زیادی به قابلیت تاب‌آوری و نحوه مدیریت آن وابسته است. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر ...
بیشتر
در اکوسیستم‌های بیابانی پایداری از اهمیت بالایی برخوردار است و بیشتر تحت تأثیر تنش‌های مسـتقیم و غیرمستقیم و غیـرقابل پیش‌بینی قرار دارد. مدیریت پایدار اکوسیستم‌های مناطق خشک و نیز مدیریت خطرات خشکسالی که اغلب در این مناطق اتفاق می‌افتد، تا حد زیادی به قابلیت تاب‌آوری و نحوه مدیریت آن وابسته است. این پژوهش با هدف ارزیابی تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، اکولوژیکی و نهادی بر تاب‌آوری اکوسیستم در منطقه گلچشمه محلات استان مرکزی انجام شد. برای این منظور، با بررسی منابع و جمع‌آوری نظر کارشناسان و مصاحبه حضوری با مردم محلی اقدام به تهیه کاربرگ و طبقه‌بندی آنها به عنوان ابزاری برای انداره‌گیری شد. در ادامه، با روش تحلیل لجستیک داده‌ها آنالیز و با محاسبه الفای کرونباخ پایایی پرسش‌نامه تأیید شد. مقدار روایی پرسش‌نامه نیز مورد تأیید قرارگرفت. نتایج آزمون نرمال بودن داده‌های پرسش‌نامه در نمایه‌های اقتصادی، اجتماعی، نهادی و اکولوژیکی نشان داد که داده‌های پرسش‌نامه دارای توزیع نرمال هستند. نتایج بدست آمده از آزمون t نشان داد که عوامل مؤثر در تاب‌آوری در حد بالاتر از متوسط ارزیابی شد و مشخص گردید که کلیه عوامل نقش مؤثری در تاب‌آوری دارند. نتایج تحقیق نشان داد که پارامتر اجتماعی با داشتن ضریب 85/0 تأثیرگذارترین عامل در تاب‌آوری منطقه مورد مطالعه است.
محمدرضا محبوبی؛ محمدرضا شهرکی؛ آمنه آورند
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 221-230
چکیده
این تحقیق با هدف شناخت علل عدم مشارکت مرتع‌داران در طرح تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به مراتع دست کاشت انجام شد. تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری شامل 132 مرتع‌دار غیرمشارکت‌کننده در طرح در 17 سامان عرفی در مراتع شمالی شهرستان گنبدکاووس بود که با شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده، 98 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. جمع‌آوری ...
بیشتر
این تحقیق با هدف شناخت علل عدم مشارکت مرتع‌داران در طرح تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به مراتع دست کاشت انجام شد. تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری شامل 132 مرتع‌دار غیرمشارکت‌کننده در طرح در 17 سامان عرفی در مراتع شمالی شهرستان گنبدکاووس بود که با شیوه نمونه‌گیری تصادفی ساده، 98 نفر به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه انجام شد. روایی محتوایی و ظاهری پرسش‌نامه با استفاده از نظرات متخصصان ترویج و مرتع به‌دست آمد. تعیین اعتبار پرسش‌نامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ انجام شد و مقدار ضریب 926/0 به دست آمد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS23 انجام شد. نتایج نشان داد که مهمترین علل عدم مشارکت مرتع‌داران در طرح، تمایل به استفاده از زمین مرتعی برای کشت محصولات کشاورزی به دلیل نیاز به درآمد کشاورزی، پایین بودن درصد سود حاصل از فروش بذر گیاهان مرتعی، عدم اعتماد مرتع‌داران به بیمه محصولات مرتعی، درآمد پایین مرتع‌داری در مقایسه با کشت محصولات زراعی با تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به دست کاشت و نداشتن سرمایه کافی برای تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به مراتع دست کاشت است. با استفاده از شیوه تحلیل عاملی، علل عدم مشارکت مرتع‌داران در طرح تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده به مراتع دست کاشت در 20 عامل خلاصه شدند که ماهیت فردی، اقتصادی، اجتماعی، سازمانی، حقوقی و فنی داشتند. این عوامل بیش از 76 درصد از واریانس علل عدم مشارکت مرتع‌داران را در طرح تبیین می‌کنند.
علی وثوق؛ علی اشرف جعفری؛ عزت کرمی؛ رضا طالبی؛ هوشمند صفری
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 231-240
چکیده
علف باغ (Dactylis glomerata) نقش مهمی در احیاء مراتع و ایجاد چراگاه و تولید علوفه دارد، ازاین‌رو برای ارزیابی عملکرد شاخساره و خصوصیات فیزیولوژیکی، 12 جمعیت علف باغ در سه شرایط متفاوت رطوبتی (تیمار 90 درصد، 70 درصد و 50 درصد ظرفیت زراعی در طول فصل رشد) به‌صورت گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار کشت و صفات وزن شاخساره، محتوای کلروفیل، کاروتنوئید، ...
بیشتر
علف باغ (Dactylis glomerata) نقش مهمی در احیاء مراتع و ایجاد چراگاه و تولید علوفه دارد، ازاین‌رو برای ارزیابی عملکرد شاخساره و خصوصیات فیزیولوژیکی، 12 جمعیت علف باغ در سه شرایط متفاوت رطوبتی (تیمار 90 درصد، 70 درصد و 50 درصد ظرفیت زراعی در طول فصل رشد) به‌صورت گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار کشت و صفات وزن شاخساره، محتوای کلروفیل، کاروتنوئید، پروتئین، پرولین، کاتالاز، پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس تنـوع معنی‌داری را برای صفات در بین جمعیت‌ها نشان داد. جمعیت‌های کرج برای کلروفیل a و کل، زنجان برای کلروفیل b و کاروتنوئید، امریکا برای پراکسیداز و کاتالاز، بانک‌ژن برای سوپراکسید دیسموتاز، مرند برای پروتئین محلول، کرج و زنجان برای پرولین برتر بودند و جمعیت‌های ملایر، امریکا، بانک‌ژن و کرج بیشترین وزن شاخساره را داشتند. بیشترین وزن شاخساره و محتوای کلروفیل در سطح رطوبتی 90 درصد ظرفیت زراعی مشاهده شد که با افزایش شدت تنش به‌صورت معنی‌داری کاهش یافتند. بیشترین میزان کاروتنوئید و پراکسیداز در سطح رطوبتی 70 درصد مشاهده شد و با افزایش تنش کاهش معنی‌دار داشتند و در نهایت کمترین محتوای آنزیم‌های سوپراکسید دیسموتاز، کاتالاز و محتوای پرولین و پروتئین محلول در سطح 90 درصد ظرفیت زراعی مشاهده شد که با افزایش شدت تنش به‌طور معنی‌داری افزایش یافتند. جمعیت‌ها بر اساس تجزیه خوشه‌ای در 3 گروه متمایز قرار گرفتند. گروه اول شامل پنج جمعیت بود که وزن شاخساره خشک و خصوصیات فیزیولوژیکی برتری داشتند. گروه دوم شامل شش جمعیت بود که نسبت به گروه قبل در رده دوم قرار گرفتند و در نهایت گروه سوم دارای یک جمعیت بود که تظاهر ضعیفی نشان داد. در مجموع با توجه به بررسی‌های آماری روی صفات مورد بررسی، جمعیت‌های بانک‌ژن، مرند، زنجان، کرج، امریکا و ملایر در شرایط متفاوت رطوبتی برتر بودند و بـه‌عنـوان مـواد ژنتیکی مناسب برای احیای مراتع یا برنامه‌های اصلاحی معرفی شدند.
ایمان اسلامی؛ مجید جلالی
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 241-250
چکیده
آب عاملی کلیدی در توسعه اجتماعی و اقتصادی است و بحران موجود آب نتیجه حکمرانی نامناسب آن و نه فقط محدودیت منابع آب در کشور است. توجه به دانش بومی به لحاظ اینکه راه حل‌هایی مبتنی بر طبیعت ارائه می‌کند در مدیریت پایدار منابع آب از نقش سازنده‌ای برخوردار است. سئوال کلیدی کمتر پرداخته شده، این است که دانش بومی تقسیم و توزیع آب تا چه میزان ...
بیشتر
آب عاملی کلیدی در توسعه اجتماعی و اقتصادی است و بحران موجود آب نتیجه حکمرانی نامناسب آن و نه فقط محدودیت منابع آب در کشور است. توجه به دانش بومی به لحاظ اینکه راه حل‌هایی مبتنی بر طبیعت ارائه می‌کند در مدیریت پایدار منابع آب از نقش سازنده‌ای برخوردار است. سئوال کلیدی کمتر پرداخته شده، این است که دانش بومی تقسیم و توزیع آب تا چه میزان با شاخصهای حکمرانی خوب سازگاری دارد؟ بدین‌منظور، هدف از این تحقیق استخراج نظام مدیریت تقسیم و توزیع آب بهره‌برداران روستای ابرسج در شهرستان شاهرود استان سمنان و تطابق آن با شاخصهای حکمرانی خوب است. این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات مشاهده (مستقیم و مشارکتی) و با کمک ابزار پرسش‌نامه انجام شد. بدین‌منظور با تعداد 25 نفر از خبرگان محلی بطور اختصاصی مصاحبه انجام شد. چارچوب‌بندی نظام آبیاری کهن ابرسج نشان داد که این نظام از نظم ارتباطی بالا بین واحدهای مختلف تقسیم و توزیع آب و زمان‌بندی دقیق و منسجم برخوردار است. در شاخص شفافیت، مدیریت تقسیم و توزیع فنجان‌ها، در شاخص عدالت‌گستری، چرخش چهل‌ها در مدار آبیاری، در شاخص مشارکت‌پذیری تأمین هزینه‌ها، ترمیم نهرها و هدایت جمعی آب، در شاخص نظارت، عدالت و پاسخگویی ترتیبات نهادی شکل گرفته با محوریت میراب، بخشی از دانش بومی سازگار شده با الگوی حکمرانی خوب آب است. این پژوهش با بررسی نظام سنتی آب برای پیکربندی دوباره چارچوب‌های حکمرانی آب موجود، به دنبال تشویق راه‌حل‌های نوآورانه و قابل انطباق که ریشه در معرفت‌شناسی‌های بومی دارد، بوده است.
مریم عباسی کسبی؛ رضا عرفانزاده؛ بختیار فتاحی؛ آنا شر
دوره 29، شماره 3 ، مهر 1401، صفحه 251-260
چکیده
در بسیاری از اکوسیستم‌های مرتعی، بانک بذر خاک به عنوان معیاری برای حفظ گونه‌ها و احیای جوامع گیاهی بومی محسوب می‌شود. ذخایر بانک بذر از منابع گیاهی مهم در حفظ، توسعه و احیاء جوامع گیاهی تخریب‌شده در مراتع هستند. این تحقیق به‌منظور بررسی بانک بذر حاشیه رودخانه گیان شهرستان نهاوند در استان همدان انجام شد. پنج سایت نمونه‌برداری در ...
بیشتر
در بسیاری از اکوسیستم‌های مرتعی، بانک بذر خاک به عنوان معیاری برای حفظ گونه‌ها و احیای جوامع گیاهی بومی محسوب می‌شود. ذخایر بانک بذر از منابع گیاهی مهم در حفظ، توسعه و احیاء جوامع گیاهی تخریب‌شده در مراتع هستند. این تحقیق به‌منظور بررسی بانک بذر حاشیه رودخانه گیان شهرستان نهاوند در استان همدان انجام شد. پنج سایت نمونه‌برداری در هر دو طرف رودخانه مشخص شد. در هر سایت یک ترانسکت عمود بر جریان رودخانه و در طول هر ترانسکت حداقل 6 پلات 4 مترمربعی (در هر طرف رودخانه سه عدد) مستقر گردید. نمونه‌برداری از خاک از دو عمق 5-0 و 10- 5 سانتی‌متر در هر پلات انجام شد. بذرهایی که در گلخانه جوانه زدند شناسایی شدند. گیاهان از نظر طول عمر، فرم رویشی، شکل زیستی و کورولوژی بررسی گردیدند. سپس هر یک از موارد ذکرشده با عامل فاصله از مرکز رودخانه گیان در سه بازه 0-10، 10-20 و 20-30 متری از رودخانه با آنالیز واریانس یک‌طرفه (ANOVA) مورد تجزیه‌وتحلیل آماری قرار گرفتند. نتایج نشان داد که گیاهان یکساله و چندساله مقدار برابری در ترکیب بانک بذر هر دو عمق دارند که به حضور بالای گونه‌های Alopecurus myosuroides و Mentha aquatica ارتباط دارد. طیف زیستی همی‌کریپتوفیت و تروفیت طیف غالب بانک بذر خاک بود. در عمق اول بانک بذر خاک عناصر جهان وطن و ایران توران بیشترین مقدار را در فاصله 20-30 متری داشت و در عمق دوم عناصر چند ناحیه‌ای و ایران توران اروپا سیبری بالاترین مقدار را در لبه رودخانه به خود اختصاص داد.
