امین محمدی استاد کلایه؛ ابوالفضل طهماسبی؛ مجتبی کاشانی؛ مهدی کشاورز قرابایی
دوره 31، شماره 1 ، خرداد 1403، ، صفحه 93-106
چکیده
سابقه و هدفحکمرانی خوب منابع طبیعی برآیندی از تعامل و برخواسته از کنش و واکنش‌های اجتماعی نهادی- محیطیِ کلیه گروداران است، این رویکرد با فراهم کردن فضا برای فرایندهای مشارکتی، بستر مناسبی برای تقویت جامعه مدنی در کنار دولت و بخش خصوصی در اداره منابع طبیعی به‌شمار می‌رود. با توجه به پیچیده‌ترشدن مسائل و مشکلات منابع طبیعی، مدیریت ...
بیشتر
سابقه و هدفحکمرانی خوب منابع طبیعی برآیندی از تعامل و برخواسته از کنش و واکنش‌های اجتماعی نهادی- محیطیِ کلیه گروداران است، این رویکرد با فراهم کردن فضا برای فرایندهای مشارکتی، بستر مناسبی برای تقویت جامعه مدنی در کنار دولت و بخش خصوصی در اداره منابع طبیعی به‌شمار می‌رود. با توجه به پیچیده‌ترشدن مسائل و مشکلات منابع طبیعی، مدیریت آن به شکل سنتی جوابگوی چالش‌های موجود نیست؛ به همین دلیل در سالهای اخیر رویکردهای متعددی در حوزه مدیریت منابع طبیعی مطرح شده که ازجمله مهمترین این رویکردها می‌توان به حکمرانی خوب اشاره کرد. استان گلستان، یکی از استان‌های شمالی کشور ایران است که با مساحتی در حدود 20367 کیلومتر مربع، 3/1 درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده است. متأسفانه منابع طبیعی استان گلستان طی چند دهه اخیر در نتیجه برداشت مازاد از جنگل‌ها و چرای بیش از حد دام‌ها و دیگر اقدامات انسانی مورد تهدید واقع شده و امروزه با چالش‌های اساسی در این زمینه مواجه است. حجم بالای تخریب منابع طبیعی در کنار بروز بحران‌های زیست محیطی از قبیل سیل و خشکسالی و غیره ضرورت بررسی و تحقیق دقیق وضعیت مدیریت منابع طبیعی در استان را بیش از پیش نمایان می‌سازد تا ضمن اصلاح و برطرف کردن مشکلات، زمینه بهبود وضعیت مدیریت منابع طبیعی در استان گلستان فراهم شود. این تحقیق درصدد ارزیابی الگوی مدیریت منابع طبیعی مبتنی بر شاخصهای حکمرانی خوب در استان گلستان است.مواد و روش‌هادر گام نخست، با توجه به فراوانی شاخصهای استخراج شده از مطالعات و تحقیقات جهانی و منطقه‌ای، هفت شاخص مشارکت، پاسخگویی، مسئولیت‌پذیری، حاکمیت قانون و عدالت، شفافیت، کارایی و اثربخشی و شاخص اجماع‌گرایی مورد توجه این پژوهش قرار گرفتند. شهرستانهای واقع در نواحی شرقی استان گلستان سطح تحلیل و بهره‌برداران و کارشناسان منابع طبیعی این نواحی به‌عنوان واحد تحلیل در نظر گرفته شدند. برای تعیین تعداد نمونه‌های بهره‌بردار از فرمول کوکران- در سطح اطمینان 95 درصد و ضریب خطای 7 درصد استفاده شد. بر این اساس حجم نمونه برآوردی، 189 نمونه تعیین شد که پس از دریافت پرسش‌نامه‌ها و بررسی اولیه آنها، در نهایت 177 پرسشنامه صحیح برای تحلیل آماری انتخاب گردید. همچنین 70 کارشناس منابع طبیعی برای تکمیل پرسشنامه انتخاب شدند. انتخاب نمونه‌های بهره‌بردار به صورت نمونه‌های تصادفی دردسترس و انتخاب کارشناسان از طریق تمام شماری انجام شد. تجزیه‌وتحلیل اطلاعات پژوهش با استفاده از روش تحلیل t و تحلیل واریانس انجام شده است.نتایجنتایج بدست آمده نشان می‌دهد که میانگین کلی شاخص حکمرانی خوب منابع طبیعی از دیدگاه بهره‌برداران 8884/2 می‌باشد که پایین‌تر از میزان میانگین نظری بوده و نشانگر حکمرانی ضعیف منابع طبیعی از دیدگاه بهره‌برداران منابع طبیعی در منطقه مورد مطالعه است. از دیدگاه بهره‌برداران کمترین امتیاز میانگین به ترتیب مربوط به شاخصهای حاکمیت قانون و عدالت، شفافیت و پاسخگویی می‌باشد. بررسی دیدگاه کارشناسان نشان داد، میزان رضایت از وضعیت تمامی شاخص‌ها، بیشتر از حد متوسط بوده که در این میان بیشترین امتیاز حکمرانی خوب به ترتیب با امتیاز 46/3 و 42/3 مربوط به شاخصهای پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری می‌باشد. با توجه به نتایج بدست آمده از نظر کارشناسان، مهمترین فاکتور حکمرانی خوب، کارایی و اثربخشی است، این در حالی است که بهره‌برداران از مشارکت به عنوان مهمترین فاکتور حکمرانی خوب یاد کرده‌اند.نتیجه‌گیریبراساس نتایج تحقیق میانگین کلی شاخص پایین‌تر از میزان میانگین بوده، که این موضوع بیانگر حکمرانی نسبتاً ضعیف منابع طبیعی از دیدگاه بهره‌برداران در منطقه مورد مطالعه می‌باشد. این در حالی است که از دیدگاه کارشناسان میزان رضایت از وضعیت تمامی ابعاد و شاخصهای حکمرانی خوب بیشتر از میانگین است. با توجه به نتایج به دست آمده از تحقیق و جایگاه حکمرانی منابع طبیعی به‌ویژه از طریق فعالیت‌های مشارکتی، دخالت دادن بهره‌برداران در پروژه‌های منابع طبیعی و استفاده بهینه از دانش بومی بهره‌برداران، در کنار تقویت تعاونی‌های منابع طبیعی در تحقق حکمرانی خوب منابع طبیعی مؤثر واقع شود.
محمدرضا شهرکی؛ احمد عابدی سروستانی؛ عبدالرحیم لطفی
دوره 28، شماره 1 ، فروردین 1400، ، صفحه 138-150
چکیده
تغییرات نامطلوب آب و هوا، خشکسالی و سیل تأثیر منفی بر عرصههای منابع طبیعی، محصولات زراعی و بهره‌وری دام به‌عنوان منابع اصلی معیشت روستاییان دارند. بنابراین، بررسی درک جوامع روستایی از بروز تغییرات اقلیمی و ارتباط آن با معیشت پایدار مهم می‌باشد. این تحقیق بدین‌منظور و با روش تحقیق توصیفی- پیمایشی انجام شد. ...
بیشتر
تغییرات نامطلوب آب و هوا، خشکسالی و سیل تأثیر منفی بر عرصههای منابع طبیعی، محصولات زراعی و بهره‌وری دام به‌عنوان منابع اصلی معیشت روستاییان دارند. بنابراین، بررسی درک جوامع روستایی از بروز تغییرات اقلیمی و ارتباط آن با معیشت پایدار مهم می‌باشد. این تحقیق بدین‌منظور و با روش تحقیق توصیفی- پیمایشی انجام شد. در این تحقیق، تعداد 297 نفر از ساکنان با سن 35 سال به بالا در 10 روستای حوزه آبخیز اوغان استان گلستان مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامه محققساخته بود که روایی محتوایی آن با استفاده از نظرات استادان دانشگاه و کارشناسان منابع طبیعی مورد تأیید قرار گرفت. نتایج نشان داد که سن، تعداد دام، سابقه دامداری، مدت اقامت در روستا و میزان درآمد افراد با درک آنان از بروز نشانه‌های تغییر اقلیم دارای رابطه مثبت و معنی‌دار می‌باشد. یافتههای ارزیابی مدل معادلات ساختاری نشان داد که بین میزان درک از بروز نشانه‌های تغییر اقلیم و تغییرات معیشتی افراد، رابطه علی- معلولی وجود دارد، بهطوریکه با افزایش آگاهی روستاییان از بروز نشانه‌های تغییر اقلیم، معیشت آنان با تغییرات بیشتری روبهرو شده است.
اصغر فرج اللهی؛ حمیدرضا عسگری؛ مجید اونق؛ محمدرضا محبوبی؛ عبدالرسول سلمان ماهینی
دوره 27، شماره 4 ، دی 1399، ، صفحه 682-691
چکیده
در مدیریت عرصههای منابع طبیعی، شناخت عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر تغییر کاربری اراضی به منظوردستیابی به توسعه پایدار و آمایش سرزمین ضروری است. در این تحقیق به بررسی و تعیین عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر تغییرات کاربری اراضی منطقه مراوهتپه در استان گلستان اقدام شد. این منطقه در سالهای اخیر با معضل تغییر کاربری اراضی روبرو ...
بیشتر
در مدیریت عرصههای منابع طبیعی، شناخت عوامل اقتصادی-اجتماعی موثر بر تغییر کاربری اراضی به منظوردستیابی به توسعه پایدار و آمایش سرزمین ضروری است. در این تحقیق به بررسی و تعیین عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر تغییرات کاربری اراضی منطقه مراوهتپه در استان گلستان اقدام شد. این منطقه در سالهای اخیر با معضل تغییر کاربری اراضی روبرو بوده است به طوری که عرصه های مرتعی و جنگلی در طی دوره مطالعاتی (93-1365) کاهش یافته و کاربری کشاورزی با میزان افزایش سالانه حدود 132 هکتار مساحت در سال 1393 به 97/10332 هکتار رسیده است. این تحقیق توصیفی- تحلیلی در 16 روستای منطقه مورد مطالعه به روش پیمایشی اجرا گردید. ابزار جمعآوری دادهها، پرسشنامه بود. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 310 نفر با روش نمونهگیری خوشهای و چند مرحلهای تعیین گردید. روایی ابزار تحقیق با استفاده از نظرات متخصصان منابع طبیعی، جامعه شناسی و ترویج و پایایی آن با استفاده از روش آلفای کرونباخ تعیین شد که مقدار ضریب 75/0 به دست آمد. در این تحقیق از روش تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. برای تحلیل عاملی از روش مولفههای اصلی با استفاده از چرخش متعامد و نوع واریماکس استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که هشت عامل عدم صرفه اقتصادی دامداری، افزایش جمعیت کشاورز، بیکاری روستاییان، کم بودن درآمد و هزینههای بالای زندگی، افزایش قیمت نهادهها، نیاز به مسکن و فقدان آگاهی، کسب اعتبار اجتماعی و مالکیت زمین از جمله عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر تغییر کاربری مراتع منطقه مراوهتپه به شمار میآیند که در مجموع 80/63 درصد واریانس کل را تبیین میکنند. با توجه به یافتههای تحقیق، توجه به مسائل اقتصادی و مالی و وضعیت اشتغال ساکنین روستاهای منطقه مراوهتپه و همچنین ساماندهی دامداری، تولیدات دامی و عرضه نهادههای دامی به منظور کاهش تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی و حفاظت عرصههای منابع طبیعی پیشنهاد شده است.
اسماعیل شیدای کرکج؛ حسین رضائی؛ حمید نیک نهاد قره ماخر؛ عیسی جعفری فوتمی؛ ابوالفضل شریفیان
دوره 26، شماره 4 ، دی 1398، ، صفحه 904-917
چکیده
پایداری خاکدانه و ساختمان خاک به عنوان شاخصهای کلیدی سلامت خاک مرتع بوده و از عوامل مؤثر در کنترل فرسایش خاک به شمار می‌روند. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر قرق بر وضعیت پایداری خاکدانهها و ساختمان خاک در چهار منطقه از مراتع استان گلستان شامل چهارباغ، اینچهبرون، گمیشان و مراوهتپه انجام شد. نمونه‌برداری خاک از دو عمق 20-0 و ...
بیشتر
پایداری خاکدانه و ساختمان خاک به عنوان شاخصهای کلیدی سلامت خاک مرتع بوده و از عوامل مؤثر در کنترل فرسایش خاک به شمار می‌روند. تحقیق حاضر به منظور بررسی اثر قرق بر وضعیت پایداری خاکدانهها و ساختمان خاک در چهار منطقه از مراتع استان گلستان شامل چهارباغ، اینچهبرون، گمیشان و مراوهتپه انجام شد. نمونه‌برداری خاک از دو عمق 20-0 و 40-20 سانتیمتر با حفر پروفیل و به روش تصادفی-سیستماتیک و در امتداد هر ترانسکت در هر یک از سایتهای قرق و مجاور قرق مناطق چهارگانه انجام شد. پایداری خاکدانهها به روش الک تر در آزمایشگاه مورد اندازهگیری قرار گرفت. نتایج حاصل برای سایتهای قرق و مجاور قرق و نیز دو عمق مربوطه به ترتیب با استفاده از آزمون تی نمونه‌های مستقل و جفتی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد در اغلب سایتهای مورد مطالعه مقادیر پایداری در خاک سطحی نسبت به خاک عمقی بیشتر می‌باشد. نتایج بررسی اثر قرق مرتع بر تغییر مورفولوژیکی و وضعیت ساختمان خاک نشان از نقش مثبت قرق در توسعه ساختمان خاک در تمامی مناطق مورد بررسی داشته است ولی این نتایج در بررسی آماری پایداری خاکدانه تنها در منطقه اینچهبرون و گمیشان از لحاظ آماری معنی‌دار شد. بالاترین مقدار پایداری خاکدانه در عمق اول سایت قرق گمیشان (52/4 میلیمتر) و کمترین میزان پایداری خاکدانه در عمق دوم سایت چرایی گمیشان (15/1 میلیمتر) مشاهده شد. بررسی نهایی نتایج نشان داد صرفنظر از نقش مثبت قرق در ارتقای وضعیت پایداری خاکدانه، عواملی همچون موقعیت جغرافیایی مرتع، اقلیم، نوع پوشش گیاهی و شرایط چرای دام به عنوان عوامل همراه قرق مؤثر بر پایداری خاکدانه و ساختمان خاک بایستی مورد توجه واقع شوند.
مژگان سادات عظیمی؛ سمانه محضری
دوره 25، شماره 1 ، فروردین 1397، ، صفحه 129-139
چکیده
در مطالعات بهره‌وری آب مقادیر رواناب، تبخیر و تعرق گیاهان و تولید مرتع مهم‌تربن متغیرها هستند. مراتع استان گلستان به علت موقعیت جغرافیایی، اقلیمی و تخریب بالای این منابع همچنین تغییر شدید کاربری اراضی و کاهش پوشش گیاهی شرایط لازم برای تشکیل رواناب را دارد. به منظور تعیین چگونگی مدیریت بهینه مراتع در این تحقیق سناریوهای اصلاح مرتع ...
بیشتر
در مطالعات بهره‌وری آب مقادیر رواناب، تبخیر و تعرق گیاهان و تولید مرتع مهم‌تربن متغیرها هستند. مراتع استان گلستان به علت موقعیت جغرافیایی، اقلیمی و تخریب بالای این منابع همچنین تغییر شدید کاربری اراضی و کاهش پوشش گیاهی شرایط لازم برای تشکیل رواناب را دارد. به منظور تعیین چگونگی مدیریت بهینه مراتع در این تحقیق سناریوهای اصلاح مرتع با استفاده از مدل SWAT در حوزه آبخیز گرگانرود مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفت. واسنجی و اعتبارسنجی مدل توسط برنامه SWAT-CUP و الگوریتم SUFI-2 در مدل اکوهیدرولوژیکی SWAT انجام گرفت. بدین منظور ابتدا مدل SWAT برای دوره 31 ساله دبی(ماهانه) سپس برای مدت 5 سال تولید مرتع(سالانه)، واسنجی و اعتبارسنجی شد و سپس سناریوهای مختلف مرتعی اعمال و مدل مجددا اجرا گردید. نتایج نشان داد عملکرد مدل جهت پیش‌بینی دبی کاملا رضابت بخش بوده است. مقادیر ضرایب نش-ساتکلیف به ترتیب در ایستگاه‌های بصیرآباد، تیل آباد و حاجی قوشان در دوره واسنجی 72/0، 71/0 و 64/0 و در دوره اعتبارسنجی 59/0، 48/0 و 53/0 بدست آمد. همچنین چهار سناریوی اصلاحی مرتع (بیومکانیکی، بیولوژی، مکانیکی و مدیریت چرای دام) در این تحقیق تعریف شد. بر این اساس با کاربرد سناریوهای مکانیکی، بیولوژیکی، بیومکانیکی و مدیریت چرا، مقدار تبخیر و تعرق گیاهان به ترتیب 3/2%، 8/12%، 5/15% و 8/2% در هر سناریو نسبت به میزان تبخیر و تعرق شاهد افزایش پیدا کرده است. نتایج نشان داد که سناریوی بیومکانیکی مناسب‌ترین سناریو در افزایش میزان تبخیر و تعرق گیاهان در مراتع ضعیف و متوسط می‌باشد.
آزاده گوهردوست؛ امیر سعدالدین؛ مجید اونق؛ علی نجفی نژاد
دوره 24، شماره 3 ، مهر 1396، ، صفحه 524-536
چکیده
سطح زمین در مقیاس آبخیز، موزاییک پیچیده‌ای از قابلیت‌ها و خطرات محیطی(نقطه تعارض جامعه و طبیعت) به شمار می‌رود که شدت و ارزش عددی سود و زیان آنها برای مقاصد آمایش سرزمین و توسعه پایدار با مدل‌های عینی و ذهنی مختلف قابل ارزیابی است. در شناسایی مناطق خطر، ابتدا به ارزیابی وضعیت فعلی آبخیز مورد مطالعه از لحاظ فیزیکی (فرسایش خاک، کیفیت ...
بیشتر
سطح زمین در مقیاس آبخیز، موزاییک پیچیده‌ای از قابلیت‌ها و خطرات محیطی(نقطه تعارض جامعه و طبیعت) به شمار می‌رود که شدت و ارزش عددی سود و زیان آنها برای مقاصد آمایش سرزمین و توسعه پایدار با مدل‌های عینی و ذهنی مختلف قابل ارزیابی است. در شناسایی مناطق خطر، ابتدا به ارزیابی وضعیت فعلی آبخیز مورد مطالعه از لحاظ فیزیکی (فرسایش خاک، کیفیت آب)، اکولوژیکی (نوع و تراکم پوشش گیاهی) و اقتصادی (درآمد) پرداخته شده است. بدین منظور مدل SWAT، شاخصهای WQI و NDVI استفاده شد. وضعیت اقتصادی با کمک تجزیه و تحلیل پرسشنامه‌‌های تکمیل گردید. همچنین حد آستانه شاخصهای بالا به تفکیک مشخص شدند. برای بررسی هریک از پارامترهای فرسایش از فرمول ریاضی اسکیدمور، کیفیت آب با استفاده از استانداردهای حدمجاز و مطلوب آب آشامیدنی، وضعیت پوشش گیاهی از استاندارد حداقل اندازه متوسط لکه و در نهایت برای وضعیت اقتصادی از شاخص خط فقر روستایی استفاده شد. با مقایسه اطلاعات وضعیت فعلی و آستانه، مناطقی که از حد آستانه گذشته‌اند شناسایی شدند. نتایج نشان داد 5/20 درصد منطقه بالاتر از آستانه فرسایشی قرار دارند. 15 درصد از منطقه پایین‌تر از حد آستانه اکولوژیکی قرار دارد. متوسط درآمد سالانه خانوار روستاییان زیر خط فقر می‌باشد. شناخت مناطق خطر و استفاده از رویکرد آمایش سرزمین خطرمدار در جایابی مؤثرتر فعالیت‌های مدیریتی نقش مهمی دارد. این تحقیق می‌تواند سمت و سوی پروژه‌های ضروری در عرصه آبخیز را مشخص و منجر به تعیین اولویت‌های اجرایی به نحوه مؤثرتر گردد.
محمد پاسندی؛ سیدعلی حسینی؛ عبدالله کاویان
دوره 24، شماره 3 ، مهر 1396، ، صفحه 537-546
چکیده
این تحقیق برای تعیین ترکیبات شیمیایی و قابلیت هضم 5 گونه مرتعی نسبتاً خوشخوراک شامل: Frankenia hirsuta، Halocnemum strobilaceum، Halostachys caspica، Plantago coronopus،Salsola turcomanica در مراتع شور و قلیای شمال استان گلستان انجام شد. نمونه برداری گیاهان مورد مطالعه بطور تصادفی در دو مرحله رشد فنولوژیکی (رویشی و رسیدن بذر) انجام گرفت. شاخص های ماده خشک، پروتئین خام، ...
بیشتر
این تحقیق برای تعیین ترکیبات شیمیایی و قابلیت هضم 5 گونه مرتعی نسبتاً خوشخوراک شامل: Frankenia hirsuta، Halocnemum strobilaceum، Halostachys caspica، Plantago coronopus،Salsola turcomanica در مراتع شور و قلیای شمال استان گلستان انجام شد. نمونه برداری گیاهان مورد مطالعه بطور تصادفی در دو مرحله رشد فنولوژیکی (رویشی و رسیدن بذر) انجام گرفت. شاخص های ماده خشک، پروتئین خام، دیواره سلولی بدون همی سلولز(ADF)، لیگنین و خاکستر در آزمایشگاه با روشهای استاندارد تعیین شدند. قابلیت هضم ماده خشک و ماده آلی با استفاده از شیرابه شکمبه گاومیش به روش Invitro تعیین شد. به منظور تجزیه و تحلیل آماری دادهها از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 10 تیمار و 5 تکرار استفاده شد. نتایج نشان داد که مراحل فنولوژیکی و گونه بر اغلب شاخصهای کیفی اندازه گیری شده دارای تفاوت معنی‌داری بود. با افزایش سن گیاه مقدار پروتئین خام، قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی، انرژی قابل هضم و قابل متابولیسم کاهش یافت در صورتیکه ماده خشک، ADF و لیگنین افزایش یافت. در هر دو مرحله فنولوژیکی، گونه S. turcomanica دارای کمترین درصد ADF بود در صورتیکه گونهP. coronopusدارای بیشترین درصد بود. بیشترین و کمترین درصد لیگنین به ترتیب در گونه های F. hirsute و S. turcomanica مشاهده شد. کاهش مقدار پروتئین خام در اثر مرحله فنولوژیکی در گونه های F. hirsute وH. caspicaبیشترین و در گونه S. turcomanicaکمترین بود. بیشترین درصد قابلیت هضم ماده خشک و ماده آلی در هر دو مرحله فنولوژیکی در گونه S. turcomanicaمشاهده شد و اختلاف معنی داری با گونه های دیگر داشت. نتایج کلی نشان داد که گونه S. turcomanica کیفیت علوفه ای بالاتری در مقایسه با گونه های دیگر دارد و کیفیت علوفه گونه ها در مرحله رویشی بیشتر از مرحله بذردهی بود.
قاسمعلی ابرسجی؛ محمد مهدوی؛ محمدحسن جوری
دوره 22، شماره 2 ، مرداد 1394، ، صفحه 308-318
چکیده
بررسی برخی از خصوصیات اکولوژیکی گونه مرتعی Frankenia hirsuta با هدف شناخت و دستیابی به اطلاعات کاربردی در مراتع شور استان گلستان انجام شد. این منطقه دارای خاک شور با سفره آب زیرزمینی کم عمق بوده و معمولاً گیاهان شورپسند در آن رویش دارند. جهت بررسی این گونه برخی عوامل مانند خصوصیات خاک، پوشش گیاهی، فنولوژی، کیفیت علوفه، ارزش رجحانی و غیره ...
بیشتر
بررسی برخی از خصوصیات اکولوژیکی گونه مرتعی Frankenia hirsuta با هدف شناخت و دستیابی به اطلاعات کاربردی در مراتع شور استان گلستان انجام شد. این منطقه دارای خاک شور با سفره آب زیرزمینی کم عمق بوده و معمولاً گیاهان شورپسند در آن رویش دارند. جهت بررسی این گونه برخی عوامل مانند خصوصیات خاک، پوشش گیاهی، فنولوژی، کیفیت علوفه، ارزش رجحانی و غیره تعیین گردید. نتایج نشان داد، این گونه در این اکوسیستم بر روی خاک‌هایی با بافت سیلتی لوم، اسیدیته 7/7 تا 8/7 و هدایت الکتریکی 2/28 تا 2/30 دسی‌زیمنس بر متر پراکنش دارد. معمولاً رشد مجدد پاییزه در این گونه از مهر ماه آغاز شده، ولیکن رشد رویشی فعال از اواسط بهمن ماه شروع و گل‌دهی در خرداد و بذردهی در مرداد ماه اتفاق می‌افتد. در مرحله رشد رویشی دارای 3/10 درصد پروتئین خام می‌باشد که این میزان در مرحله گل‌دهی به 7/8 درصد و در مرحله بذردهی به 1/7 درصد کاهش می‌یابد. این گونه علاوه بر دارا بودن ریشه راست، ریشه‌های جانبی و فرعی نیز دارد. طول ریشه اصلی کوتاه و معمولاً در حدود 5 سانتیمتر ولی طول ریشه فرعی حدود 50 سانتی متر که ابتدا به حالت افقی در خاک حرکت نموده و سپس بصورت عمقی نفوذ می‌نماید. بطور کلی این گونه معمولاً در منطقه شور استان، بصورت لکه‌ای و در مکان‌های پست و نقاطی که از رطوبت مناسب و شوری به نسبت کمتری برخوردار است، انتشار دارد. جهت حفظ و بهره برداری پایدار از این گونه پیشنهاد می‌شود که ضمن رعایت زمان مناسب ورود و خروج دام، هر چند سال یکبار نسبت به بذر پاشی این گونه در نقاط مستعد اقدام شود.
غلامرضا ناصری؛ قاسمعلی ابرسجی؛ محمد فیاض
دوره 22، شماره 2 ، مرداد 1394، ، صفحه 373-381
چکیده
بمنظور بررسی ارزش رجحانی گیاهان، این مطالعه در مرتع تیل‌آباد در استان گلستان اجرا شد. ارزش رجحانی، ترجیح دام در خوردن یک گیاه نسبت به گیاهان دیگر است، با این وصف که دام به صورت آزاد قادر به انتخاب گیاهان برای چرا باشد. برای تعیین ارزش رجحانی در این منطقه از دو روش زمان سنجی و تولید و مصرف گونه‌های گیاهی استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس ...
بیشتر
بمنظور بررسی ارزش رجحانی گیاهان، این مطالعه در مرتع تیل‌آباد در استان گلستان اجرا شد. ارزش رجحانی، ترجیح دام در خوردن یک گیاه نسبت به گیاهان دیگر است، با این وصف که دام به صورت آزاد قادر به انتخاب گیاهان برای چرا باشد. برای تعیین ارزش رجحانی در این منطقه از دو روش زمان سنجی و تولید و مصرف گونه‌های گیاهی استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس ارزش رجحانی در روش زمان سنجی (استفاده از دوربین فیلمبرداری) نشان داد تفاوت معنی‌داری از نظر مدت زمان مصرف علوفه بین گونه‌ها وجود دارد. بطوری‌که گونه Artemisiasieberi در رتبه اول و گونه Poabulbosa و یکساله‌ها در رتبه دوم قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس درصد بهره‌برداری گونه‌ها نیز نشان دهنده تفاوت معنی‌دار بین گونه‌ها است. گونه‌های Poabulbosa و یکساله‌ها بالاترین درصد مصرف را داشتند و در رتبه اول قرار داشتند و سایر گونه‌ها در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. در این میان گونه‌های Artemisiasieberi، Festucaovina و Stipabarbata از رجحان متوسط برخوردار بودند اما گونه‌های Poabulbosa و یکساله‌ها، نسبتا خوشخوراک بودند. بطور کلی مشاهدات نشان داد، تراکم، فراوانی و در دسترس بودن گونه‌ها از جمله عوامل مؤثر بر ارزش رجحانی گیاهان بوده است. بطوری که در هر دو روش گونه‌های Artemisiasieberi، Poabulbosa, و یکساله‌ها بیشتر از سایر گونه‌ها مورد استفاده دام قرار گرفتند.
سیدعلی حسینی؛ جمشید خطیرنامنی؛ مرتضی اکبرزاده
دوره 21، شماره 4 ، اسفند 1393، ، صفحه 685-697
چکیده
مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام، در برنامه‌‌ریزی‌های مدیریتی منابع طبیعی از اهمیت خاصی برخوردار است. به‌منظور آگاهی از روند تغییرات پوشش گیاهی در طول زمان، این بررسی بمدت 9 سال (84-1376) در قرق مراوهتپه، یکی از مراتع قشلاقی استان گلستان انجام شد. هر ساله درصد پوشش تاجی گونه‌های‌گیاهی در داخل و خارج قرق در پلات‌های ...
بیشتر
مطالعه تغییرات پوشش گیاهی تحت شرایط چرا و عدم چرای دام، در برنامه‌‌ریزی‌های مدیریتی منابع طبیعی از اهمیت خاصی برخوردار است. به‌منظور آگاهی از روند تغییرات پوشش گیاهی در طول زمان، این بررسی بمدت 9 سال (84-1376) در قرق مراوهتپه، یکی از مراتع قشلاقی استان گلستان انجام شد. هر ساله درصد پوشش تاجی گونه‌های‌گیاهی در داخل و خارج قرق در پلات‌های ثابت اندازهگیری شد. برای بررسی اثر بارندگی در تغییرات پوشش، همبستگی بین پوشش تاجی گونه‌ها و فرم‌های رویشی در داخل قرق با بارندگی ماه‌ها و دوره‌های مختلف رویشی بررسی گردید. نتایج نشان داد که در سال 1384 کل پوشش تاجی هم در داخل و هم مجاور قرق، به‌طور معنی‌داری بیشتر از 1376 بود که عمدتاً به افزایش پوشش یکساله‌ها مرتبط بود. بعکس پوشش دائمی‌ها، هم در داخل و هم در مجاور قرق کاهش یافت. در قرق مراوهتپه کاهش در پوشش دائمی‌ها عمدتاً در اثر کاهش پوشش گندمیان بود. در سال آخر بررسی نسبت به سال اول، جمع پوشش کلاس II بشدت کاهش یافته ولی پوشش کلاس III افزایش پیدا نمود. هرچند تغییرات پوشش تاجی تحت تأثیر بارندگی قرار داشت، ولی ضرایب همبستگی فقط در کل پوشش تاجی و پوشش دائمی‌ها معنی‌دار شد. بنابراین در صورتیکه از قرق به‌عنوان یک روش اصلاحی برای پوشش در منطقه استفاده شود، در کوتاه‌مدت کارساز نخواهد بود. از این رو برای احیای سریع این‌گونه مراتع، دخالت مستقیم انسان لازم و ضروریست.
سید علی حسینی؛ منصور مصداقی؛ سرکیس پامبوخ‌چیان
دوره 21، شماره 2 ، شهریور 1393، ، صفحه 189-197
چکیده
تعیین کیفیت علوفه یکی از مهمترین عواملی است که برای مدیریت صحیح مراتع لازم است. گونه‌های مرتعی در مکان‌ها و زمان‌های مختلف، کیفیت علوفه متفاوتی دارند. در این تحقیق کیفیت علوفه پنج گونه از گندمیان مهم مرتعی Bromus tomentellus، Poa angustifolia، Festuca ovina، Agropyron intermedium و Agropyron trichophorum در مراتع ییلاقی استان گلستان در سه مرحله فنولوژیکی رشد رویشی، ...
بیشتر
تعیین کیفیت علوفه یکی از مهمترین عواملی است که برای مدیریت صحیح مراتع لازم است. گونه‌های مرتعی در مکان‌ها و زمان‌های مختلف، کیفیت علوفه متفاوتی دارند. در این تحقیق کیفیت علوفه پنج گونه از گندمیان مهم مرتعی Bromus tomentellus، Poa angustifolia، Festuca ovina، Agropyron intermedium و Agropyron trichophorum در مراتع ییلاقی استان گلستان در سه مرحله فنولوژیکی رشد رویشی، گل‌دهی و رسیدن بذر مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور در هر مرحله فنولوژیکی پنچ تکرار از هر گونه برداشت شد. فاکتورهای کیفی پروتئین خام (CP)، دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF)، الیاف خام (CF)، درصد ماده خشک قابل هضم (DMD) و انرژی متابولیسمی (ME) در آزمایشگاه اندازهگیری شدند. اطلاعات بدست آمده با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با نرم‌افزار آماری SAS تجزیه و تحلیل گردیدند. نتایج بدست آمده نشان داد که کیفیت علوفه هر پنج گونه با هم تفاوت معنی‌داری در سطح پنج درصد داشتند، همچنین بین مراحل مختلف رشد نیز اختلاف معنی‌داری در سطح پنج درصد وجود داشت. در بین گونه‌های مورد بررسی گونه Bromus tomentellus بالاترین کیفیت علوفه و پایین‌ترین کیفیت مربوط به گونه Agropyron trichophorum بود. از نظر مراحل فنولوژیکی، مرحله رشد رویشی بیشترین و رسیدن بذر پایین‌ترین کیفیت علوفه را داشت.
ام‌البنین بذرافشان؛ محسن محسنی ساروی؛ آرش ملکیان؛ ابوالفضل معینی
دوره 18، شماره 3 ، آذر 1390، ، صفحه 395-407
چکیده
خشکسالی را در یک دوره زمانی با هوای نامعمول خشک که به حد کافی با فقدان آب بهعلت عدم تعادل هیدرولوژیک روبرو است تعریف میکنند. در خشکسالی چهار ویژگی عمده مورد مطالعه قرار می‌گیرد که عبارتند از: شدت، مدت، فراوانی و گستره خشکسالی. هدف از این تحقیق پهنه‌بندی شدت خشکسالی در استان گلستان می‌باشد. به این منظور، از شاخص بارش استاندارد ...
بیشتر
خشکسالی را در یک دوره زمانی با هوای نامعمول خشک که به حد کافی با فقدان آب بهعلت عدم تعادل هیدرولوژیک روبرو است تعریف میکنند. در خشکسالی چهار ویژگی عمده مورد مطالعه قرار می‌گیرد که عبارتند از: شدت، مدت، فراوانی و گستره خشکسالی. هدف از این تحقیق پهنه‌بندی شدت خشکسالی در استان گلستان می‌باشد. به این منظور، از شاخص بارش استاندارد (SPI) به‌عنوان شاخص منتخب جهت پایش خشکسالی در ایستگاه‌های واقع در داخل استان با طول دوره آماری مشترک 25 ساله (1975-2000) در مقیاس زمانی 6، 9، 12 و 24 ماهه استفاده گردید. بیشترین شدت خشکسالی بدستآمده در دوره 6 ماهه مربوط به ایستگاه سالیان تپه و در دوره 9، 12 و 24 ماهه مربوط به ایستگاه پل جاده می‌باشد. مقادیر SPI در سالهای خشکسالی شدید در مقیاسهای زمانی با استفاده از تکنیک زمینآمار بر پهنه استان تصویر و طبقهبندی گردید. بررسی نقشهها نشان می‌دهد که وسعت خشکسالی با افزایش مقیاس زمانی کاهش یافته و وضعیت خشکسالیها در پهنه استان از سمت غرب به شرق کاهش می‌یابد.
سید علی حسینی؛ منیژه توان؛ حسین عیسایی
دوره 18، شماره 2 ، شهریور 1390، ، صفحه 280-291
چکیده
میزان نفوذ آب به داخل خاک به عوامل متعددی چون بافت، ساختمان خاک، رطوبت اولیه، وزن مخصوص ظاهری خاک، پوشش تاجی، سن گیاه، مواد آلی و مراحل توالی گیاهان موجود در خاک بستگی دارد. مهمترین فاکتورهای مؤثر بر میزان نفوذ در مراتع، لگدکوبی دام و کاهش پوشش گیاهی در اثر چرای بیرویه است. مراتع قشلاقی اینچهبرون با گونه غالبHalocnemum strobilaceum معرف ...
بیشتر
میزان نفوذ آب به داخل خاک به عوامل متعددی چون بافت، ساختمان خاک، رطوبت اولیه، وزن مخصوص ظاهری خاک، پوشش تاجی، سن گیاه، مواد آلی و مراحل توالی گیاهان موجود در خاک بستگی دارد. مهمترین فاکتورهای مؤثر بر میزان نفوذ در مراتع، لگدکوبی دام و کاهش پوشش گیاهی در اثر چرای بیرویه است. مراتع قشلاقی اینچهبرون با گونه غالبHalocnemum strobilaceum معرف مراتع شورروی استان گلستان است. الگوی پراکنش گیاهی در این مراتع بهصورت لکههای گیاهی است که به شکل جزایری توسط خاک لخت محصور شدهاند. در این مطالعه از طریق رسم منحنی تعداد دانگها نسبت به فاصله از آغل، محدوده چرایی سنگین تعیین شد. برای اندازهگیری نفوذپذیری آب به داخل خاک از حلقههای زوجی (دابلرینگ) استفاده گردید. عاملهای شدت نفوذ، نفوذ نهایی، نفوذ تجمعی و زمان نفوذ در تیپ‌های گیاهی Halocnemum strobilaceum، Aeluropus lagopoides و خاک لخت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها نشان داد که بین Halocnemum strobilaceum، Aeluropus lagopoides و خاک لخت از نظر شدت نفوذ و زمان نفوذ تفاوت معنی‌داری وجود ندارد، ولی از نظر نفوذ نهایی و نفوذ تجمعی تفاوت معنی‌دار دیده می‌شود.
جمشید خطیرنامنی
دوره 12، شماره 3 ، آذر 1384، ، صفحه 311-334
محمدعلی دری
دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1384، ، صفحه 103-120
رضا عارفیان؛ عبدالرضا دهبندی
دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1381، ، صفحه 571-580
