دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 0-0
مرتضی ابطحی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 517-530
چکیده
یکی از معضلات زیست محیطی در مناطق خشک و بیابانی کشور که بصورت فرا حوضه‌ای عمل می‌کند، فرسایش بادی و تبعات ناشی از آن مانند توفان‌های گرد وغبار و جابجایی توده های عظیم ماسه میباشد. به منظور مبارزه با فرسایش بادی روشهای مختلفی وجود دارد که پایدارترین آنها احیا بیولوژیک با بهرهگیری از گیاهان مقاوم به خشکی و شن دوست میباشد. استقرار ...
بیشتر
یکی از معضلات زیست محیطی در مناطق خشک و بیابانی کشور که بصورت فرا حوضه‌ای عمل می‌کند، فرسایش بادی و تبعات ناشی از آن مانند توفان‌های گرد وغبار و جابجایی توده های عظیم ماسه میباشد. به منظور مبارزه با فرسایش بادی روشهای مختلفی وجود دارد که پایدارترین آنها احیا بیولوژیک با بهرهگیری از گیاهان مقاوم به خشکی و شن دوست میباشد. استقرار اولیه این گیاهان، مستلزم به کارگیری مواد تثبیت کننده ماسه مانند مالچ ها می باشد. مالچ های استفاده شده در گذشته، محصول صنایع و پالایشگاه‌های نفتی بود. که علیرغم محاسنی چون مقاومت و انعطاف، تبعات زیست محیطی بسیاری را در پی داشت. لذا محققین و دانشمندان کشور بر آن شدند محصولی جایگزین مالچ نفتی با خصوصیات سازگاری با محیط زیست ارائه کنند. یکی از این محصولات، مالچ پلیمر سلولزی نانو سلوفید تولیدی گروه شیمی دانشگاه مالک اشتر اصفهان است. این مالچ در عرصه های ماسه ای نوار ریگ بلند کاشان مورد استفاده قرار گرفت و طی آن مقاومت مالچ نسبت به شرایط محیطی کاشان، تاثیر گذاری آن روی استقرار گیاه و نحوه جذب و نگهداری رطوبت خاک بررسی گردید. نتایج نشان داد که این مالچ اثر منفی در استقرار گیاه ندارد. مقاومت آن نسبت به فرسایش بادی تا چند ماه اول پاشش بسیار خوب است. لیکن به مرور زمان و در ماه های گرم تابستان، شکاف هایی بر روی آن ظاهر می شود که تا حدودی خاصیت تثبیت کنندگی مالچ را تحت الشعاع قرار می‌دهد. میزان رطوبت خاک در تیمار 10 تن حدود 5/4 درصد بیشتر از شاهد بود. در مجموع بدلیل سله بندی و ایجاد ترک، این مالچ نمی تواند جایگزین مناسبی برای مالچ های نفتی باشد.
سمیرا حاجی پور؛ حسین بارانی؛ حسن یگانه؛ احمد عابدی سروستانی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 531-542
چکیده
چرای دام یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر خاک و پوشش گیاهی است که میتواند از جهات مختلف بر ساختار و کارکرد پوشش گیاهی تأثیرگذار باشد. این تحقیق در پاییز ۱۳۹۶ و با هدف بررسی عوامل مؤثر بر تکرار و شدت چرای دام در مرتع انجام شد. جامعه آماری پژوهش را سرپرستان خانوار عشایر شهرستان کوهدشت تشکیل داده است. با بهرهگیری از فرمول کوکران، از ...
بیشتر
چرای دام یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر خاک و پوشش گیاهی است که میتواند از جهات مختلف بر ساختار و کارکرد پوشش گیاهی تأثیرگذار باشد. این تحقیق در پاییز ۱۳۹۶ و با هدف بررسی عوامل مؤثر بر تکرار و شدت چرای دام در مرتع انجام شد. جامعه آماری پژوهش را سرپرستان خانوار عشایر شهرستان کوهدشت تشکیل داده است. با بهرهگیری از فرمول کوکران، از میان ۱۰۳۸ خانوار عشایر مناطق ییلاقی شهرستان کوهدشت، ۳۱۰ سرپرست خانوار به روش نمونهگیری تصادفی طبقه‌بندی شده انتخاب شدند که پرسشنامه شامل ۷ سوال باز و ۱۷ سوال بسته بود. برای سنجش روایی از نظرات اساتید استفاده شد و اطلاعات مورد نیاز پژوهش با انجام مصاحبه حضوری و از طریق پرسشنامهها جمعآوری شد. برای سنجش پایایی اطلاعات از آلفای کرونباخ استفاده گردید که مقدار آلفای کرونباخ برای ۳۰ نمونه اولیه ۸۵/۰ بدست آمد. ضریب همبستگی کندال تائو نشان داده است که بین شاخص عوامل مؤثر بر تکرار چرای دام با متوسط درآمد سالانه و متوسط هزینه سالانه خانوار بهرهبرداران، میزان زایش سالانه ۱۰ رأس دام و فاصله بین مراتع ییلاقی و قشلاقی ارتباط معنیداری برقرار است و بین شاخص عوامل مؤثر بر شدت چرای دام با میزان زایش سالانه ۱۰ رأس دام رابطه معنیداری وجود دارد. یافتههای حاصل از آزمون من ویتنی نیز نشان داد که بین شاخص عوامل تکرار چرای دام و شدت چرا با داشتن مرتع قشلاقی تفاوت معنیداری وجود دارد. همچنین نتایج بدست آمده از آزمون کروسکال والیس نشان داده است که شاخص عوامل مؤثر بر تکرار چرا و شدت چرا با نوع بهرهبرداری از مرتع نیز تفاوت معنیداری وجود ندارد.
علی محبی؛ مسلم مظفری؛ احسان زندی اصفهان؛ علی اشرف جعفری
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 543-550
چکیده
سطح قابل توجهی از مراتع کشور در اثر عوامل مختلف تخریب یافته و بخش مهمی از گیاهان مرتعی در معرض خطر قرار گرفته و یا جمعیت آنها به شدت کاهش یافته است. برای ایجاد پایداری در این گونه مراتع، اصلاح و احیاء آنها از طریق انتخاب گونه های مناسب و یافتن بهترین شیوه های کشت و استقرارا از اولویت ویژه ای برخوردار است، لذا با توجه به ننایج ...
بیشتر
سطح قابل توجهی از مراتع کشور در اثر عوامل مختلف تخریب یافته و بخش مهمی از گیاهان مرتعی در معرض خطر قرار گرفته و یا جمعیت آنها به شدت کاهش یافته است. برای ایجاد پایداری در این گونه مراتع، اصلاح و احیاء آنها از طریق انتخاب گونه های مناسب و یافتن بهترین شیوه های کشت و استقرارا از اولویت ویژه ای برخوردار است، لذا با توجه به ننایج حاصل از طرح تحقیقاتی انجام گرفته، بذر گونه گیاهی چند سال Sa.arbuscula، همراه با جمعیت‌های موجود آنها از مناطق مختلف مراتع استان سمنان جمع آوری گردید. به منظور بررسی و مطالعه درصد استقرار جمعیت گونه مذکور، آزمایشی با طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در محل ایستگاه تحقیقات سمنان از سال 1390 بمدت 5 سال به مرحله اجرا در آمده و از صفت مذکور یادداشت برداری به عمل آمد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار sas و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن صورت پذیرفت. نتایج حاصله نشان داد که از بین اکسشن های مورد مطالعه گونه Sa. arbuscula ، دو ژنوتیپ 230 و 234 به ترتیب با 67/86 و 02/84 درصد دارای بیشترین و ژنوتیپهای 216 و 135 به ترتیب با 67/26 و 67/46 درصد کمترین استقرار را از خود نشان دادند. لذا می توان در امر اصلاح و احیاء عرصه های این منطقه و مناطق مشابه از جمعیت های ژنوتیپ های 230 و 234 گونه مذکور استفاده نمود .
سیدمحمدرضا حبیبیان؛ حسین بارانی؛ احمد عابدی سروستانی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 551-569
چکیده
اعمال مدیریت چرا از دو دیدگاه کارشناسان و بهرهبرداران بومی هر کدام به تنهایی تا کنون نا کارآمد بوده است. برای حل این مشکل، شناخت عوامل موثر بر مدیریت سنتی(بهرهبرداران عشایری) و مدیریت کارشناسی(فنی) چرا و مراتع به بهرهبرداری مطلوب از مرتع کمک می‌نماید. به منظور تعیین و اولویت‌بندی مهمترین عوامل موثر بر مدیریت چرا در زیستبوم ...
بیشتر
اعمال مدیریت چرا از دو دیدگاه کارشناسان و بهرهبرداران بومی هر کدام به تنهایی تا کنون نا کارآمد بوده است. برای حل این مشکل، شناخت عوامل موثر بر مدیریت سنتی(بهرهبرداران عشایری) و مدیریت کارشناسی(فنی) چرا و مراتع به بهرهبرداری مطلوب از مرتع کمک می‌نماید. به منظور تعیین و اولویت‌بندی مهمترین عوامل موثر بر مدیریت چرا در زیستبوم عشایر قشقایی(طایفه شش بلوکی) در سالهای 1394 و 1395، اقدام به نمونه آماری به تعداد 405 خانوار(با استفاده از فرمول کوکران) از گروه بهرهبرداران عشایری و نیز 45 نفر از گروه کارشناسان مطلع و خبره در زمینه کوچ و مدیریت چرای دام در استان‌های فارس و بوشهر شد. روش تحقیق، پیمایش توصیفی و تحلیلی و ابزار تحقیق پرسشنامه همراه با مصاحبه بود. در این تحقیق نظرات دو گروه آماری در قالب طیف (پنج گزینه‌ای) لیکرت جمع آوری شد و سپس از طریق آزمون‌های ناپارامتریک مانند مان ویتنی و کروسکال والیس مورد مقایسه آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که نظرات کارشناسان و بهرهبرداران در اولویت‌بندی عوامل موثر بر مولفه‌ها و زیر مولفه‌های مدیریت چرا در اکثر موارد، تفاوت معنیداری وجود دارد(01/0 p<). در برخی موارد، میزان اختلاف نظرات بین دو گروه پاسخگو ناچیز میباشد. از نتایج تلفیق دو دیدگاه کارشناسان و بهرهبرداران میتوان عوامل مؤثر بر مولفه زمان چرا (کاهش بارندگی و خشکسالی‌های پی در پی، وقوع سرمای زودرس در ییلاق، وقوع گرمای زودرس در قشلاق، کافی بودن علوفه در مرتع، کمبود آب در مراتع قشلاقی)، مولفه پراکنش مکانی چرا (نقش چوپان در هدایت گله، چگونگی توزیع منابع آب در مرتع)، مولفه نوع و ترکیب دام (شرایط پستی و بلندی مرتع، فاصله از منابع آب، نوسانات اقلیمی و وقوع خشکسالی‌های پی در پی) و همچنین مولفه تعداد دام (معیشت بهره‌بردار، خشکسالی و نوسانات اقلیمی و میزان بارشهای سال) را بر شمرد. به طور کلی بین نظرات کارشناسان در خصوص پاسخگویی به پرسش‌های تحقیق، همگنی بیشتری وجود دارد ولی بین نظرات بهرهبرداران(چه بین تیره‌ها و چه بین بنکوهای مختلف) همگنی کمتری وجود دارد.
میترا شیرازی؛ محمد اخوان قالیباف؛ حمیدرضا متین فر؛ منصور نخکش
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 570-586
چکیده
از عمده مشکلات سنجنده های مستقر بر سکوهای هوایی و فضایی نبود قدرت تفکیک مکانی، رادیومتریک طیفی و زمانی بالا بصورت همزمان است زیرا طراحی چنین سنجنده هایی علاوه بر هزینه بری بالا دارای مشکلاتی در طراحی سنجنده می باشند. از طرف دیگر شناسایی و پایش بسیاری از پدیده های محیطی نیازمند به بکارگیری سنجنده هایی با قدرت تفکیک مکانی، طیفی ...
بیشتر
از عمده مشکلات سنجنده های مستقر بر سکوهای هوایی و فضایی نبود قدرت تفکیک مکانی، رادیومتریک طیفی و زمانی بالا بصورت همزمان است زیرا طراحی چنین سنجنده هایی علاوه بر هزینه بری بالا دارای مشکلاتی در طراحی سنجنده می باشند. از طرف دیگر شناسایی و پایش بسیاری از پدیده های محیطی نیازمند به بکارگیری سنجنده هایی با قدرت تفکیک مکانی، طیفی و زمانی بالا بصورت همزمان است. بنابراین جهت پایش بسیاری از عوامل موجود در اکوسیستم‌های طبیعی از جمله آب، خاک و اتمسفر بکارگیری روشهای ریزمقیاس سازی در ادغام تصاویر دو یا چند سنجنده با قدرت تفکیک مکانی، رادیومتری و زمانی متفاوت راهگشا است. ریزگرد ها به خصوص ریزگردهای حاصل از فعالیت صنایع و معادن، جزء ذرات معلق اتمسفر هستند که شناسایی آنها از اهمیت بسیاری برخوردار است. پایش ریزگرد نیازمند به سنجنده ای است که همزمان دارای قدرت تفکیک رادیومتری، مکانی و زمانی بالا باشد که این امر در یک سنجنده عملا غیر ممکن است. بدین منظور میتوان از تلفیق تصاویر سنجنده مودیس با قدرت تفکیک رادیومتری و زمانی بالا با تصاویر لندست با قدرت تفکیک مکانی بالا استفاده نمود. از جمله شاخص های معروف برای بارزسازی ریزگرد، شاخص NDDI است که با استفاده از طول موج های مادون قرمز میانی (2.1μm) و آبی (0.47 μm) بدست می آید. در این تحقیق سعی بر آن شد تا از چندین الگوریتم ریزمقیاس سازی از جمله Bovery، Gram-Shcmidt، STARFM، ESTARFM، wavelet، PBIM، SIFM و HPF برای ادغام تصاویر سنجنده های مودیس و لندست مربوط به تاریخ 8 ژولای 2016 استفاده شود و با نتایج حاصل نقشه های پهنه بندی شاخص NDDI تهیه گردد. نتایج ارزیابی نشان داد بهترین روش ادغام روش های STARFM و ESTARFM و PBIM است که با تصاویر سنجنده لندست دارای ضریب تبین( R2) به ترتیب 88/0، 91/0، 99/0 و با تصاویر مودیس 51/0، 5/0 و 57/0 می باشد. مجذور میانگین مربعات خطا (RMSE) برای هر سه روش بسیار ناچیز و به ترتیب 02/0، 004/0 و 055/0 برای تصاویراصلی لندست و 004/0، 06/0 و 1/0 برای تصاویر اصلی مودیس می باشد. بنابراین میتوان از روشهای STARFM و ESTARFM و PBIM جهت ترکیب تصاویر سنجنده مودیس و لندست به قصد افزایش قدرت تفکیک مکانی، طیفی و زمانی با دقت بالا استفاده نمود.
علی اصغر نقی پور برج؛ سینا نبی زاده؛ جواد پوررضایی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 587-598
چکیده
یکی از عوامل مهم در تعیین ساختار و ترکیب جوامع گیاهی به ویژه در مراتع خشک و نیمه‌خشک، آتش‌سوزی میباشد. این مطالعه با هدف بررسی اثر آتش‌سوزی بر پویایی پوشش‌گیاهی در مراتع نیمه‌استپی زاگرس مرکزی انجام شد. نمونه‌برداری پوشش‌گیاهی به روش تصادفی طبقه‌بندی شده و در 6 سایت حریق شامل آتش‌سوزی یکساله و 5 ساله انجام شد. در هر سایت مرتعی، ...
بیشتر
یکی از عوامل مهم در تعیین ساختار و ترکیب جوامع گیاهی به ویژه در مراتع خشک و نیمه‌خشک، آتش‌سوزی میباشد. این مطالعه با هدف بررسی اثر آتش‌سوزی بر پویایی پوشش‌گیاهی در مراتع نیمه‌استپی زاگرس مرکزی انجام شد. نمونه‌برداری پوشش‌گیاهی به روش تصادفی طبقه‌بندی شده و در 6 سایت حریق شامل آتش‌سوزی یکساله و 5 ساله انجام شد. در هر سایت مرتعی، تعداد 20 پلات 4 متر مربعی مستقر شد که 10 پلات در منطقه حریق و 10 پلات در منطقه شاهد اجرا شد. گونههای موجود در داخل هر پلات و درصد تاج‌پوشش هر یک از این گونهها به طور دقیق ثبت گردید. جهت مقایسه هر کدام از متغیرهای مربوط به پوشش‌گیاهی از تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون توکی استفاده شد. نتایج نشان داد که آتش‌سوزی باعث کاهش پوشش‌گیاهی، لاشبرگ و افزایش معنی‌دار سطح خاک لخت در منطقه گردید. ترکیب گونهای پوشش‌گیاهی با گذشت یک دوره 5 ساله از آتش‌سوزی به منطقه شاهد (نسوخته) نزدیک شد. آتش‌سوزی باعث کاهش درصد سهم شکل رویشی بوته‌ای و افزایش سهم اشکال رویشی گراس چندساله، گراس یکساله و پهن‌برگ یکساله در منطقه شد. در اثر آتش‌سوزی، سهم شکل زیستی کامفیت افزایش، و شکل‌های زیستی همی‌کریپتوفیت‌ها، تروفیت‌ها و ژئوفیت‌ها کاهش یافت. همچنین آتش‌سوزی باعث افزایش سهم گونههای با خوشخوراکی زیاد و متوسط (کلاس I و II) و کاهش سهم گیاهان کلاس III گردید. بر اساس نتایج این مطالعه میتوان نتیجه‌گیری نمود که آتش‌سوزی باعث کاهش لاشبرگ و افزایش خاک لخت شده و در پی آن فرسایش خاک تشدید یافته و این نکته در مدیریت مرتع باید مد نظر قرار گیرد.
محسن کاظمی؛ رضا ولی زاده
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 599-612
چکیده
آگاهی از ارزش تغذیهای گیاهان مختلف مرتعی، میتواند به دامداران در تهیه یک جیره مناسب، کمک شایان توجهی بکند، از این‌رو آزمایشاتی با هدف تعیین ترکیبات شیمیایی، مینرالی، تولید گاز و سایر پارامترهای تخمیری چهار گونه گیاه مرتعی قابل رویش در منطقه تربت‌جام (شامل Arctium lappa، Verbascum thapsus ، Althaea officinalis و Ferula hermonis) انجام شد. گیاهان فوق در زمان ...
بیشتر
آگاهی از ارزش تغذیهای گیاهان مختلف مرتعی، میتواند به دامداران در تهیه یک جیره مناسب، کمک شایان توجهی بکند، از این‌رو آزمایشاتی با هدف تعیین ترکیبات شیمیایی، مینرالی، تولید گاز و سایر پارامترهای تخمیری چهار گونه گیاه مرتعی قابل رویش در منطقه تربت‌جام (شامل Arctium lappa، Verbascum thapsus ، Althaea officinalis و Ferula hermonis) انجام شد. گیاهان فوق در زمان قبل از گلدهی بهصورت تصادفی جمعآوری شدند. دامنه پروتئین‌خام (87/22-85/15 درصد)، خاکستر (10/16-27/8 درصد)، چربی‌خام (75/5-85/0 درصد)، الیاف نامحلول در شوینده خنثی (53/37-27/19 درصد)، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (53/26-53/15 درصد)، لیگنین نامحلول در شوینده اسیدی (43/5-83/3 درصد) و فیبرخام (74/21-49/12 درصد) برای چهار گونه گیاهی متفاوت بود. بیشترین مقدار کلسیم (26/12 گرم/کیلوگرم ماده‌خشک) مربوط به Althaea officinalisبود. فراسنجه‌های تولید گاز و سایر پارامترهای تخمیری در بین گیاهان نیز متفاوت بود بهطوریکه بیشترین مقدار تولید گاز در زمان‌های 12، 24 و 48 ساعت انکوباسیون (بهترتیب 32/47، 64/61، 21/71 میلی‌لیتر)، پتانسیل تولید گاز (70/75 میلی‌لیتر)، تجزیه‌پذیری ماده‌خشک و ماده‌آلی (بهترتیب 99/82 و 60/84 درصد)، انرژی قابل متابولیسم (66/10 مگاژول در کیلوگرم ماده‌خشک)، انرژی خالص شیردهی (51/6 مگاژول در کیلوگرم ماده‌خشک) و کل اسیدهای چرب فرار (62/36 میلی‌مول در لیتر) در Verbascum thapsusمشاهده شد. یک ضریب همبستگی منفی بین گاز تولید شده در زمان 24 ساعت انکوباسیون با چربی‌خام، پروتئین‌خام و نیتروژن آمونیاکی مشاهده شد. مقایسه فراسنجه‌های تولید گاز و پارامترهای تخمیری و تجزیه‌پذیری در بین گیاهان مورد مطالعه حاکی از آن بود که گونه Verbascum thapsus از پتانسیل تغذیهای بالاتری برخوردار میباشد.
حسن اسلامی؛ جواد معتمدی (ترکان)؛ حبیب نظرنژاد؛ اسماعیل شیدای کرکج
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 613-628
چکیده
تنوع گونهای، از مشخصه‌‌های نشان‌‌دهنده تغییرات در مراتع است. در این راستا، ارتباط وضعیت مرتع بهعنوان برآیند اقدامات مدیریتی، با تنوع گونهای، بررسی شد. با آزمون همبستگی اسپیرمن و تجزیه واریانس یکطرفه، تغییرات مقادیر شاخص تنوع شانون- وینر تیپ‌‌های گیاهی، با وضعیت آنها آزمون شد. سپس با ترسیم منحنی‌‌های رتبه- فراونی ...
بیشتر
تنوع گونهای، از مشخصه‌‌های نشان‌‌دهنده تغییرات در مراتع است. در این راستا، ارتباط وضعیت مرتع بهعنوان برآیند اقدامات مدیریتی، با تنوع گونهای، بررسی شد. با آزمون همبستگی اسپیرمن و تجزیه واریانس یکطرفه، تغییرات مقادیر شاخص تنوع شانون- وینر تیپ‌‌های گیاهی، با وضعیت آنها آزمون شد. سپس با ترسیم منحنی‌‌های رتبه- فراونی و تطبیق مدلهای توزیع فراونی، تیپ‌‌های گیاهی با تنوع بالاتر، مشخص و ارتباط آنها با وضعیت مرتع، تفسیر گردید. نتایج نشان داد، شاخص تنوع شانون- وینر با وضعیت مرتع، همبستگی معنیداری ندارد. طبقه وضعیت مرتع نیز بر مقدار تنوع، تاثیر معنیداری ندارد و هر سه طبقه وضعیت (خوب، متوسط، ضعیف) تیپ‌‌های گیاهی، از لحاظ شاخص مذکور، در یک گروه آماری قرار گرفتند. به‌‌طورکلی، روند مشخصی بین وضعیت مرتع و مقدار تنوع، مشاهده نشد. نتایج تداعی‌‌کننده آن است که بالا بودن مقادیر شاخصهای عددی تنوع، دلیل بر بهبود وضعیت مرتع نیست؛ بلکه باید ترکیب گونهای و فراوانی آنها نیز مورد بررسی قرار گیرد. ترسیم منحنی‌‌های رتبه- فراونی و تطابق مدلهای توزیع فراونی، نشان داد که در تیپ‌‌های گیاهی دارای وضعیت خوب و متوسط، گونههای با فراوانی اندک، کمتر مشاهده میشود و منحنی آن دارای شیب ملایم‌‌تری نسبت به تیپ‌‌های دارای وضعیت ضعیف است، بنابراین تنوع آنها بالاتر میباشد. در اکثر تیپ‌‌های گیاهی، مدل سری هندسی تطابق داشت که نشان‌‌دهنده تیپ‌‌های گیاهی با تنوع گونهای پائین و وضعیت ضعیف مرتع است. به‌‌طورکلی با توجه به میزان همخوانی نتایج مدلهای توزیع فروانی با وضعیت تیپ‌‌های گیاهی، نتایج حاصل بر ضرورت توجه به شاخصهای پارامتری تنوع گونهای در ارزیابی سلامت مرتع، تاکید دارد.
محرم اشرف زاده؛ حمید نیک نهاد قره ماخر؛ محمدجمال سحرخیز؛ مجید قربانی نهوجی؛ غلامعلی حشمتی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 629-639
چکیده
کلماتیس اصفهانی (Boiss Clematis ispahanica) گونه کمیابی از تیره آلاله (Ranunculaceae) است که دارای ارزش علوفه‌ای و دارویی میباشد. بذرهای این گونه گیاهی دارای خواب بوده و جوانه‌زنی بسیار کمی دارند، لذا افزایش درصد جوانه‌زنی بذرها توسط روشهای آزمایشگاهی میتواند در احیای این گیاه مؤثر باشد. در این تحقیق، با توجه به اندازه ریز بذر گیاه کلماتیس، ...
بیشتر
کلماتیس اصفهانی (Boiss Clematis ispahanica) گونه کمیابی از تیره آلاله (Ranunculaceae) است که دارای ارزش علوفه‌ای و دارویی میباشد. بذرهای این گونه گیاهی دارای خواب بوده و جوانه‌زنی بسیار کمی دارند، لذا افزایش درصد جوانه‌زنی بذرها توسط روشهای آزمایشگاهی میتواند در احیای این گیاه مؤثر باشد. در این تحقیق، با توجه به اندازه ریز بذر گیاه کلماتیس، برای شکستن خواب بذرهای این گیاه از تیمارهای اسید سولفوریک 95 % (به مدت 5، 10 و 20 ثانیه) ، آب داغ (70 و 90 درجه سانتی‌گراد به مدت 15 دقیقه)، اتانول 96% (به مدت 48 ساعت)، اسید کلریدریک (به مدت 2، 4 و 6 دقیقه)، نیترات پتاسیم 2% ( به مدت 48ساعت)، کلرید سدیم 50 میلی مولار (به مدت 48 ساعت) و خراش‌دهی با استفاده از کاغذ سمباده استفاده شد. کاشت بذر این گونه در عمق‌های مختلف (1، 5/1 و 5/2 سانتی‌متر) و تراکم‌های مختلف (30، 50 و 70 عدد بذر در متر مربع) نیز، در مزرعه انجام شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 18 و از طریق تجزیه واریانس یکطرفه (ANOVA) و آزمون دانکن انجام شد. نتایج نشان داد که تیمارهای کلرید سدیم، نیترات پتاسیم و خراش‌دهی اثرگذارترین تیمارها در بهبود درصد و سرعت جوانه‌زنی بذرهای کلماتیس اصفهانی می‌باشند. عمق کاشت اثر معنیداری (05/0P<) بر درصد جوانه‌زنی بذر داشت اما تراکم کاشت اثر معنیداری بر درصد جوانه‌زنی بذر نداشت. تیمار خراش‌دهی با استفاده از کاغذ سمباده با توجه به عدم استفاده از مواد شیمیایی در آن نسبت به تیمارهای موثر دیگر مزیت داشته و جهت شکستن خواب بذرهای این گونه گیاهی توصیه میشود. مقدار12/1 کیلوگرم در هکتار (معادل 30 عدد بذر در هر متر مربع) با توجه به وزن هزاردانه بذر (73/3 گرم)، در عمق 5/1 سانتی‌متری جهت کشت بذر این گونه گیاهی در منطقه مورد مطالعه پیشنهاد میشود.
رضا نوروز ولاشدی؛ جابر رحیمی؛ عباس علی پور
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 640-649
چکیده
هدف از انجام این پژوهش بررسی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر مشارکت روستاییان در اجرای طرح‌های جامع مقابله با بیابان در استان‌های دارای اقلیم خشک و بیابانی بوده است. بدین منظور تعدادی از روستاییان بدون دخالت مرز سیاسی صرفاً از جنبه اقلیمی (در معرض خشکسالی شدید) با استفاده از فرمول کوکران به عنوان جامعه نمونه به روش نمونهگیری چند مرحله‌ای ...
بیشتر
هدف از انجام این پژوهش بررسی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر مشارکت روستاییان در اجرای طرح‌های جامع مقابله با بیابان در استان‌های دارای اقلیم خشک و بیابانی بوده است. بدین منظور تعدادی از روستاییان بدون دخالت مرز سیاسی صرفاً از جنبه اقلیمی (در معرض خشکسالی شدید) با استفاده از فرمول کوکران به عنوان جامعه نمونه به روش نمونهگیری چند مرحله‌ای انتخاب شدند. روایی پرسشنامه با نظر اساتید و کارشناسان امر مورد تأیید قرار گرفت. پایایی آن نیز از طریق محاسبه آلفای کرونباخ به میزان 75/0 به دست آمد. دادهها با نرم افزارSPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که جامعه هدف از سطوح آموزشی و درآمدی پایینی برخوردار بوده است. همچنین افراد هدف به میزان بسیار کم در دوره‌های آموزشی شرکت می‌کنند. ضریب همبستگی برآوردی میان متغیرهای مستقل عوامل روانشناختی، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی، قانونی و متغیر وابسته مشارکت نیز نشان داد که ارتباط معنیداری در سطح 01/0 بین عوامل مذکور با میزان علاقه و مشارکت جوامع روستایی در اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی وجود دارد. نتایج تحلیل سلسله مراتبی جهت تعیین اولویت عوامل راهبردی مؤثر بر اجرای طرح در مناطق روستایی با اقلیم خشک نیز نشان داد که عامل اقتصادی و سطح رفاهی در این مناطق با ضریب نسبی درجه اهمیت 5/0 جزء مهمترین عوامل بوده است. نرخ ناسازگاری کل در مقایسه دو زوجی برابر 01/0 (قابل قبول) و دیگر عوامل به ترتیب عامل روانشناختی، فرهنگی، آموزشی و قانونی در رتبه‌های بعدی قرار خواهند گرفت. نتایج تحلیل رگرسیون و مدل ارائه شده نیز نشان داد که عوامل فرهنگی و اقتصادی، بخشی از مهمترین عوامل بوده‌اند و 66 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین نموده‌اند. همچنین همبستگی معنیداری میان عواملی چون جنسیت، سن و تأهل با متغیر وابسته وجود نداشته است. عامل اقتصاد و فرهنگ بهعنوان چالش اصلی روستاییان در اجرای طرح‌های بیابان زدایی شناخته شد.
حسین توکلی نکو؛ عباس پورمیدانی؛ سیدمهدی ادنانی؛ حسین باقری؛ محمود بیات
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 650-659
چکیده
تاغ گیاهی مقاوم است که در بعضی از مناطق بیابانی ایران وجود دارد و در مواردی با خشکیدگی مواجه شده است. این پژوهش به منظور بررسی عوامل خشک شدن درختچههای تاغ منطقه حسین آباد میش مست قم اجرا شد. صفات رشد و عملکردی شامل تراکم و فاصله درختان، تعداد شاخه، قطر تنه و ارتفاع، مساحت تاج پوشش، سن درخت؛ فرم تنه، وضعیت شادابی و سرسبزی، شاخص شادابی، ...
بیشتر
تاغ گیاهی مقاوم است که در بعضی از مناطق بیابانی ایران وجود دارد و در مواردی با خشکیدگی مواجه شده است. این پژوهش به منظور بررسی عوامل خشک شدن درختچههای تاغ منطقه حسین آباد میش مست قم اجرا شد. صفات رشد و عملکردی شامل تراکم و فاصله درختان، تعداد شاخه، قطر تنه و ارتفاع، مساحت تاج پوشش، سن درخت؛ فرم تنه، وضعیت شادابی و سرسبزی، شاخص شادابی، میزان ابتلا به آفات و بیماریها و میزان زادآوری آماربرداری شد. با نمونهگیری از برگ با درجات مختلف خشکیدگی، میزان عناصر سدیم، پتاسیم، فسفر و کلر اندازهگیری شد. با حفر پروفیل خاک و تهیه نمونه از مناطق دارای خشکیدگی متفاوت از درختان، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در اعماق مختلف تعیین گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین تراکم درختان تاغ و درصد پژمردگی و خشکیدگی آنها رابطه مستقیم وجود داشت. نتایج آزمایش خاک نشان داد که شوری خاک از عوامل مهم در استقرار تاغ بوده و با شور شدن خاک از تراکم درختان کاسته شده بود، همچنین پایین بودن غلظت عناصر غذایی نیز در رشد و عملکرد درختان مؤثر بوده است. نتایج تجزیه برگ نشان داد میزان سدیم و کلر در برگ بسیار بالا بود و در درختان مسن میزان این عناصر در برگ بالاتر بود. نتایج تحقیق نشان داد که شوری تنها عامل پژمردگی و خشک شدن درختان نبوده و بلکه تراکم بالا در بروز این مشکل مهمتر بود. مشکلات اکولوژیک و نارسایی تغذیهای همراه با تراکم زیاد و عدم رعایت فاصله مناسب کاشت از دلایل عمده خشکیدگی تاغزارهای منطقه بود.
زاهده حیدری زادی؛ علی محمدیان بهبهانی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 660-674
چکیده
ﻣﺮاﻗﺒــﺖ از ﻳــﻚ اﻛﻮﺳﻴﺴــﺘﻢ و حفاظت از منابع طبیعی نیازمند آگاهی از شرایط و نحوه تغییر کاربریهای مختلف اراضی است. هدف پژوهش حاضر بررسی تغییرات کاربری در گذشته و ارزیابی کارایی مدلهای Geomod و LCM در شبیهسازی تغییرات کاربری اراضی است، تا با انتخاب مدل مناسبتر پیشبینی تغییرات کاربری اراضی در آینده صورت گیرد. از این ...
بیشتر
ﻣﺮاﻗﺒــﺖ از ﻳــﻚ اﻛﻮﺳﻴﺴــﺘﻢ و حفاظت از منابع طبیعی نیازمند آگاهی از شرایط و نحوه تغییر کاربریهای مختلف اراضی است. هدف پژوهش حاضر بررسی تغییرات کاربری در گذشته و ارزیابی کارایی مدلهای Geomod و LCM در شبیهسازی تغییرات کاربری اراضی است، تا با انتخاب مدل مناسبتر پیشبینی تغییرات کاربری اراضی در آینده صورت گیرد. از این رو تصاویر ماهواره‌ای لندست متعلق به سالهای 1369، 1382 و 1395 مورد بررسی قرارگرفت و پایش تغییرات کاربری اراضی با استفاده از این تصاویر صورت گرفت. شبیهسازی وضعیت ﻛﺎرﺑﺮی اراﺿﻲ با مدل LCM ﺑﺮای ﺳﺎل 1395، با استفاده از نقشههای کاربری سالهای 1369 و 1382 صورت گرفت و با استفاده از روش MLP و زنجیره مارکف نقشه کاربری زمین برای سال 1395 شبیهسازی شد. برای اجرای مدل Geomod از تصویر مربوط به نقشه تک کاربری سال 1382 و تصویر مربوط به نقشه تک کاربری سال 1395 استفاده و نقشه تناسب تغییرات با استفاده از پارامترهای تأثیرگذار در تغییرات کاربری اراضی تهیه و به مدل معرفی شد. ارزیابی صحت نقشه شبیهسازی سال 1395 نشان داد مدل LCM و Geomod به ترتیب دارای ضریب کاپای 82 و 70 درصد بودند. بنابراین مدل LCM به عنوان مدل مناسبتر انتخاب و نقشه کاربری سال 1408 پیشبینی و تهیه شد.
هاجر رنجبر؛ مسعود بازگیر؛ داود نامدار خجسته؛ محمود رستمی نیا
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 675-688
چکیده
پدیده گرد و غبار یکی از زیان‌بارترین بلایای طبیعی مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان و به خصوص ایران بوده و مشکلات زیست‌محیطی و انسانی را در این نواحی به وجود آورده است. علت اصلی وقوع پدیده‌ی گرد و غبار در ایران، تغییر اقلیم، تخریب عرصه‌های طبیعی و نابودی پوشش گیاهی اعم از جنگل‌ها و مراتع و گسترش بیابان در کشور و نیز در کشورهای همسایه به‌ویژه ...
بیشتر
پدیده گرد و غبار یکی از زیان‌بارترین بلایای طبیعی مناطق خشک و نیمه‌خشک جهان و به خصوص ایران بوده و مشکلات زیست‌محیطی و انسانی را در این نواحی به وجود آورده است. علت اصلی وقوع پدیده‌ی گرد و غبار در ایران، تغییر اقلیم، تخریب عرصه‌های طبیعی و نابودی پوشش گیاهی اعم از جنگل‌ها و مراتع و گسترش بیابان در کشور و نیز در کشورهای همسایه به‌ویژه عراق هست. استان ایلام به دلیل همجواری با پهنه‌های وسیع بیابانی نظیر صحرای عراق به طور مکرر در معرض گرد و غبارهای شدید قرار میگیرد. هدف از این پژوهش شناسایی کانون‌ها و نقاط بحرانی تولید گرد و غبار در استان ایلام میباشد. در این پژوهش در مرحله اول دادههای بلند مدت اقلیمی (8 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک)، پوشش گیاهی، فیزیوگرافی منطقه مورد مطالعه تهیه شد. در مرحله دوم اقدام به نمونه‌برداری از عمق 30-0 سانتی‌متری خاک از برخی نقاط کل استان ایلام گردید، سپس نمونههای خاک جهت انجام تجزیههای فیزیکی و شیمیایی به آزمایشگاه منتقل شدند. در مرحله سوم نقشههای پارامترهای اقلیمی و خاکی با استفاده از مدل سازمان محیط‌زیست آمریکا تهیه گردید و در نهایت پس از تلفیق نقشه‌ها، نقاط بحرانی، فوق بحرانی استان تهیه گردید. نتایج نشان داد منطقه بهرام‌آباد بخش مرکزی شهرستان مهران و مناطق ابوقریب و ابوغویر از بخش موسیان شهرستان دهلران به دلیل بیشترین مطابقت با معیارهای شناسایی کانون گرد و غبار، به عنوان کانونهای خیلی بحرانی منشأ گرد و غبار در استان ایلام انتخاب شدند. این تحقیق با شناسایی و تهیه نقشه کانونهای مولد گرد و غبار میتواند کمک قابل توجهی در زمینه‌های راهبردی، پیشگیری و مهار این پدیده نماید.
طیبه سادات سهرابی؛ ابوالفضل رنجبر فردویی؛ عباسعلی ولی؛ سیدحجت موسوی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 689-703
چکیده
کشور ایران بهعلت واقعشدن در کمربند بیابانی کرهزمین،از پدیده گرد و غبار در امان نیست.به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، این کشور مکررا در معرض سیستمهای گرد وغباری محلی و همدیدی قرار میگیرد. در سالهای اخیر، فراوانی طوفانهای گردوغبار و شدت آنها بطور معنیداری در ایران از جمله استان اصفهان افزایش یافتهاست .این پدیده ...
بیشتر
کشور ایران بهعلت واقعشدن در کمربند بیابانی کرهزمین،از پدیده گرد و غبار در امان نیست.به دلیل موقعیت جغرافیایی ایران، این کشور مکررا در معرض سیستمهای گرد وغباری محلی و همدیدی قرار میگیرد. در سالهای اخیر، فراوانی طوفانهای گردوغبار و شدت آنها بطور معنیداری در ایران از جمله استان اصفهان افزایش یافتهاست .این پدیده بویژه در فصل بهار و تابستان تشدید میگردد.پارامترهای اقلیمی در وقوع این طوفانها نقش مهمی دارند.در این تحقیق، تغییرات زمانی و مکانی پارامترهای اقلیمی و ارتباط آنها با پدید آمدن گرد و غبار بررسی شد.بدین منظور،دادههای اقلیمی دما،بارندگی،سرعت باد، رطوبت نسبی و فراوانی وقوع گرد و غبار از سال 1992تا 2016 ارزیابی شد.بهمنظور مدلسازی آماری تغییرات زمانی و مکانی گرد وغبار و پارامترهای اقلیمی از مدل رگرسیون پوآسن آماسیده صفراستفاده شد. براساس مدلهای بدست آمده، بین مقادیر بدستآمده و پیشبینیشده در تمام ماهها انطباق وجود دارد.همچنین نتایج نشان داد که از بین پارامترهای اقلیمی، سرعت باد بیشترین نقش را در ایجاد طوفانهای گرد و غبار داشته است و بیشترین ضریب متعلق به سرعت بادکه بهترتیب 06/1، 9/0، 3/0، 137/0 و135/0 و مربوطبه ایستگاههای کاشان،اصفهان،اردستان،خور و میمه میباشد.هچنین نتایج نشان داد که بیشترین روزهای همراه گرد وغبار مربوط به فصل بهارو سپس تابستان و مربوط به شرق استان است که مربوط به کانونهای محلی شرق استان و بادهای تابستانه است.
وحید ویسی؛ منصوره قوام؛ ام البنین بذرافشان
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 704-716
چکیده
پوشش مرتعی بهعنوان یکی از مهمترین اجزای اکوسیستم مناطق خشک بهشمار می‌رود و تعیین تغییرات پوشش گیاهی مرتعی تحت تاثیر خشکسالی و ترسالی امری ضروری بهنظر می‌رسد. تحقیق پیش‌رو با هدف بررسی ارتباط میان شاخصهای ماهواره‌ای و شاخص SPI در مراتع قم صورت گرفت. بدین منظور ابتدا شاخص SPI در میانگین‌های متحرک یک، سه، 5 و 7 ساله مورد محاسبه ...
بیشتر
پوشش مرتعی بهعنوان یکی از مهمترین اجزای اکوسیستم مناطق خشک بهشمار می‌رود و تعیین تغییرات پوشش گیاهی مرتعی تحت تاثیر خشکسالی و ترسالی امری ضروری بهنظر می‌رسد. تحقیق پیش‌رو با هدف بررسی ارتباط میان شاخصهای ماهواره‌ای و شاخص SPI در مراتع قم صورت گرفت. بدین منظور ابتدا شاخص SPI در میانگین‌های متحرک یک، سه، 5 و 7 ساله مورد محاسبه قرار گرفت. در مرحله بعد با استفاده از تصاویر سنجنده لندست و پس از انجام اصلاحات مورد نیاز این نوع از سنجنده بر روی تصاویر، از سه شاخص NDVI، MSAVI و EVI، نقشه پوشش گیاهی تهیه گردید. در نهایت بهمنظور بررسی ارتباط میان شاخصهای تصاویر ماهواره‌ای با شاخص SPI از ضرایب همبستگی استفاده گردید. نتایج نشان دهنده همبستگی متوسط و خوب میان شاخصهای ماهواره‌ای MSAVI با شاخص SPI در ماه‌های اوج رشد پوشش گیاهی با میانگین متحرک یک ماهه شاخص SPI بیشتر بود. نتایج این پژوهش نشان دهنده این است که جهت برآورد خشکسالی کشاورزی از طریق سنجش‌از دور، شاخص MSAVI روش بسیار مناسبی بوده و در مناطقی که ایستگاههای هواشناسی بهصورت پراکنده بوده (و یا اصلا وجود ندارد) میتوان از این مدل برای برآورد خشکسالی استفاده کرد. زیرا تعداد نقاط نمونه برداری در تصاویر ماهواره‌ای بسیار بیشتر از تعداد ایستگاههای هواشناسی است.
ناهید عزیزی؛ حامد جنیدی؛ خالد اوسطی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 717-730
چکیده
در این پژوهش، ضمن پایش روند تغییرات درصد پوشش تاجی گونههای شاخص مراتع استپی منطقه قوشه در استان سمنان طی یک دوره ده‌ساله؛ ارتباط بین دو عامل مهم اقلیمی (بارش و دما) و تغییرات درصد پوشش تاجی نیز بررسی شد. بدین منظور، درصد پوشش تاجی شش گونه گیاهی شاخص (به تفکیک گونه) و گیاهان یکساله بصورت ترکیبی مصــادف بــا رشد کامل گونهها، بر ...
بیشتر
در این پژوهش، ضمن پایش روند تغییرات درصد پوشش تاجی گونههای شاخص مراتع استپی منطقه قوشه در استان سمنان طی یک دوره ده‌ساله؛ ارتباط بین دو عامل مهم اقلیمی (بارش و دما) و تغییرات درصد پوشش تاجی نیز بررسی شد. بدین منظور، درصد پوشش تاجی شش گونه گیاهی شاخص (به تفکیک گونه) و گیاهان یکساله بصورت ترکیبی مصــادف بــا رشد کامل گونهها، بر روی دو ترانسکت 250 متری و در 30 پلات دو متر مربعی(به فواصل 15 متر از هم) بصورت سالانه و به مدت 10 سال اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که بالاترین مقدار درصد پوشش تاجی، در سال آبی 86-1385 (با بارش بیش از میانگین دوره) و کمترین مقدار آن در سال آبی 92-1391 (با بارش کمتر از میانگین دوره) و به ترتیب معادل 15 و 5/5 درصد بود. مدلسازی درصد پوشش تاجی براساس روش رگرسیونی خطی و با استفاده از متغیرهای بارش و دما انجام گرفت. نتایج نشان داد که بارشهای یک ماهه فروردین، قادر است 65 درصد تغییرات درصد پوشش تاجی گونه A. sieberiرا در سطح اطمینان 95 درصد توجیه نماید (با 26/0=RRMSE و 49/0 =MAE). بهترین مدل ارائه شده برای برآورد درصد پوشش تاجی گونههای S. barbata و Z. eurypterum، مربوط به مدل مبتنی بر بارش چهار ماهه اسفند تا خرداد و مدل مبتنی بر بارش یک ماهه اسفند بود که به ترتیب 77 (در سطح اطمینان 99 درصد) و 67 (در سطح اطمینان 95 درصد) درصد تغییرات تاج پوشش این گونهها را توجیه مینمایند. با توجه به نقش قابل توجه گونـههای A. sieberi، S. barbata و Z. eurypterum در ترکیب پوشش گیاهی مراتع مورد پژوهش، میتوان بیان نمود که بخش عمده تغییـرات پوشش تاجی، براساس تغییـرات بارش دوره رویـش، قابل پیشبینی میباشد.
مهشید سوری؛ سیده خدیجه مهدوی؛ ولی الله اسدی؛ رستم خلیفه زاده
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 731-740
چکیده
بررسی تغییرات پوشش‌گیاهی در سایت چرا شده توسط دام اهلی و مقایسه با عرصه تحت چرای حیات وحش میتواند یکی از عملی‌ترین روشهای بررسی، به منظور شناخت صحیح روابط متقابل اجزاء اکوسیستم، ارزیابی مدیریت اعمال شده و ترسیم راهکارهای مدیریت صحیح برای آینده باشد. بنابراین، تحقیق حاضر به منظور مقایسه پارامترهای پوشش‌گیاهی در دو سایت مورد ...
بیشتر
بررسی تغییرات پوشش‌گیاهی در سایت چرا شده توسط دام اهلی و مقایسه با عرصه تحت چرای حیات وحش میتواند یکی از عملی‌ترین روشهای بررسی، به منظور شناخت صحیح روابط متقابل اجزاء اکوسیستم، ارزیابی مدیریت اعمال شده و ترسیم راهکارهای مدیریت صحیح برای آینده باشد. بنابراین، تحقیق حاضر به منظور مقایسه پارامترهای پوشش‌گیاهی در دو سایت مورد چرای دام‌های اهلی (گوسفند نژاد مغانی و بز نژاد خلخالی) و حیات وحش (کل و بز کوهی)، در مراتع شاه حیدر منطقه ارسباران در شهرستان کلیبر صورت گرفت. پس از تعیین توده معرف، در هر دو سایت نمونه‌برداری از پارامترهای پوشش‌گیاهی با استفاده از روش تصادفی-سیستماتیک انجام گرفت. در داخل هر توده معرف، پنج ترانسکت یکصد متری مستقر و تعداد 10 پلات دو متر مربعی بر روی هر ترانسکت و در مجموع 100 پلات در هر دو مکان بکار برده شد. در داخل هر پلات و در امتداد هر ترانسکت، درصد پوشش تاجی، تراکم و مقدار تولید گونههای مورد چرای دام، اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که درصد پوشش تاجی، تراکم و مقدار تولید گونهها در سایت چرای حیات وحش به دلیل چرای سبک نسبت به سایت چرای دام اهلی بیشتر بود و از نظر آماری اختلاف معنیداری با هم داشتند. ضمن اینکه دام‌های اهلی به دلیل همراهی چوپان به صورت محدود و بسته چرا کرده اما حیات وحش در منطقه حفاظت شده به صورت کاملاً آزاد چرا می‌کنند. از طرفی حیات وحش به دلیل چالاکی و حرکت بیشتر، قدرت انتخاب‌کنندگی بیشتر و دامنه چرایی وسیع‌تری در مقایسه با دام‌های اهلی دارند. همچنین، نتایج نشان داد که درصد پوشش تاجی، تراکم و مقدار تولید فورب‌ها نسبت به بوته‌ای ها، در سایت چرای دام اهلی کمتر است و این امر بدلیل تمرکز چرای گوسفند بر روی فورب‌ها (عموما گیاهان خانواده بقولات) میباشد.
مسعود برهانی؛ زهرا جابرالانصار
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 741-753
چکیده
همبستگی بین پوشش‌گیاهی و عوامل محیطی از مهمترین مباحث مرتبط با ساختار و عملکرد جوامع گیاهی است. عوامل محیطی نظیر اقلیم، توپوگرافی و خاک، می تواند پویایی جوامع گیاهی را دستخوش تغییرات کند. در این پژوهش، اثر عوامل محیطی بر پوشش گیاهی برخی مکان‌های مرتعی منطقه سمیرم استان اصفهان بررسی شد. نمونه‌برداری در 52 مکان مرتعی مورد مطالعه ...
بیشتر
همبستگی بین پوشش‌گیاهی و عوامل محیطی از مهمترین مباحث مرتبط با ساختار و عملکرد جوامع گیاهی است. عوامل محیطی نظیر اقلیم، توپوگرافی و خاک، می تواند پویایی جوامع گیاهی را دستخوش تغییرات کند. در این پژوهش، اثر عوامل محیطی بر پوشش گیاهی برخی مکان‌های مرتعی منطقه سمیرم استان اصفهان بررسی شد. نمونه‌برداری در 52 مکان مرتعی مورد مطالعه به روش تصادفی- سیستماتیک انجام گرفت. در هر مکان، 40 پلات یک متر مربعی در امتداد چهار ترانسکت انداخته و در هر پلات درصد پوشش گونههای گیاهی به روش تخمین نظری اندازهگیری شد. لایههای رقومی متغیرهای اقلیمی و توپوگرافی در محیط 1/10 ArcGIS تهیه و مقادیر مربوط به مکان‌های مرتعی استخراج گردید. نمونههای خاک از مناطق مورد مطالعه برداشت و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک اندازهگیری شد. نتایج حاصل از آنالیز افزونگی (RDA) و تجزیه خوشهای نشان داد که متغیرهای میانگین دمای سالانه، همدمایی و متوسط دما در مرطوبترین فصل، اسیدیته، بافت و ماده آلی خاک و ارتفاع از سطح دریا تاثیرگذارترین عوامل موثر بر درصد پوشش گونههای گیاهی می‌باشند.
محمدصادق کهخاکهن؛ ابوالفضل رنجبر فردویی؛ سیدحجت موسوی؛ عباسعلی ولی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 754-771
چکیده
خشکسالی و اثرات آن یکی از نگرانی‌های عمده‌ی جهان محسوب میشود. ایران به عنوان یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین، همواره با مسائل محیط زیستی و مخاطرات طبیعی ناشی از پدیده خشکسالی مواجه بوده و هست. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از دادههای دورسنجی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، خشکی را در قالب ارزیابی خشکسالی در ...
بیشتر
خشکسالی و اثرات آن یکی از نگرانی‌های عمده‌ی جهان محسوب میشود. ایران به عنوان یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین، همواره با مسائل محیط زیستی و مخاطرات طبیعی ناشی از پدیده خشکسالی مواجه بوده و هست. بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد تا با استفاده از دادههای دورسنجی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، خشکی را در قالب ارزیابی خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان در یک بازه 15 ساله (2015-2000) مورد پایش و روندیابی قرار دهد. در این راستا، تصاویر ماهواره‌ای MODIS از سال 2000 تا 2015 از طریق اعمال شاخص وضعیت بارش سالانه (PCI) و شاخص بارش استاندارد شده (SPI) مورد پردازش قرار گرفت. سپس با روش طبقه‌بندی نظارتی و تفاضل تصاویر، روند تغییرات خشکسالی ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که سالهای 2007 و 2001 بهترتیب با مساحت 06/157383 و 05/306 کیلومترمربع بیشترین و کمترین سطح بارش و همچنین با دارا بودن وسعت 1/49511 و 83/69233 کیلومترمربع حداقل و حداکثر سطح خشکسالی را به خود اختصاص داده‌اند. بیشترین شدت تغییرات خشکسالی از لحاظ زمانی مربوط به بازه 2002-2001 بوده و از لحاظ مکانی نیز متعلق به بخش‌هایی از خاش، ایرانشهر و سرباز است که 93/194302 کیلومترمربع از سطح استان را شامل میشود. در نهایت روند کلی تغییرات بارش کاهشی و خشکسالی نیز از نوع افزایشی است که نیازمند برنامه‌ریزی اساسی در زمینه حفاظت از منابع و مدیریت ریسک و بحران جهت احیای و ابقای اکوسیستم مناطق خشک میباشد.
محمد قیطوری؛ مسیب حشمتی؛ یحیی پرویزی
دوره 26، شماره 3 ، مهر 1398، صفحه 772-785
چکیده
شیوه‌های غلط بهرهبرداری، به‌ویژه تغییر کاربری مرتع، چرای مفرط و آتش سوزی منجر به تخریب شدید مراتع شده که در مناطق گرمسیری به‌دلیل فشار مضاعف، عوامل تخریب شدیدتر است. هدف این تحقیق که در مراتع فقیر جلگه نفتخانه قصرشیرین انجام شده است، ارزیابی و اثر بخشی عملیات مختلف اصلاح مراتع بر بهبود وضعیت پوشش گیاهی و توان ترسیب کربن بود. ...
بیشتر
شیوه‌های غلط بهرهبرداری، به‌ویژه تغییر کاربری مرتع، چرای مفرط و آتش سوزی منجر به تخریب شدید مراتع شده که در مناطق گرمسیری به‌دلیل فشار مضاعف، عوامل تخریب شدیدتر است. هدف این تحقیق که در مراتع فقیر جلگه نفتخانه قصرشیرین انجام شده است، ارزیابی و اثر بخشی عملیات مختلف اصلاح مراتع بر بهبود وضعیت پوشش گیاهی و توان ترسیب کربن بود. پژوهش در قالب چهار تیمار شامل؛ الف) فارو همراه با بوتهکاری؛ ب) پیتینگ همراه با بوتهکاری؛ ج) مدیریت سیستم چرا و د) تیمار شاهد با شرایط بهرهبرداری متداول، انجام شد. در این پژوهش مشخصات پوشش گیاهی شامل وضعیت، گرایش، زیتوده، تولید علوفه و مقدار ترسیب کربن زیتوده گیاهی در چهار تیمار با استفاده از ترانسکت و پلات اندازهگیری شد. نتایج پردازش دادهها نشان داد که مقدار تولید زیتوده و علوفه، وضعیت، گرایش و ترسیب کربن پوشش گیاهی مرتع در تیمارهای مختلف با هم تفاوت معنیداری داشتند، بهطوریکه بیشترین تولید زیتوده، علوفه و ترسیب کربن پوشش گیاهی بهترتیب 573، 551 و 266 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار عملیات پیتینگ بود و کمترین مقدار تولید زیتوده، علوفه و ترسیب کربن پوشش گیاهی بهترتیب 298، 196 و 137 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار شاهد بود. همچنین وضعیت و گرایش مرتع تحت عملیات پیتینگ و فارو خوب و مثبت ارزیابی شد در حالی این پارامترها در مرتع شاهد، ضعیف با گرایش منفی تعیین گردید. نتایج عملیات اصلاح مراتع تخریب شده جلگه نفتخانه، نشان داد که تیمار پیتینگ بیشترین نقش در بهبود وضعیت زیتوده، سطح تاج پوشش، تولید علوفه و ترسیب کربن گیاهی همراه با کنترل فرسایش نسبت به سایر تیمارها نشان داد. را دارند.
