تحقیقات مرتع و بیابان ایران

بررسی عوامل مؤثر بر تمایل به پرداخت بوم‌‌گردان در منطقه بیابانی روستای قلعه بالا- بیارجمند - استان سمنان.

حسن یگانه؛ سیدمهدی پورباقرکردی؛ محمد اکبری‌‌‌

دوره 29، شماره 1 ، فروردین 1401، ، صفحه 86-98

چکیده

  زیست‌بوم‌های بیابانی کشور دارای پتانسیل‌های اقتصادی مهمّی هستند که لزوم توجه به آن‌ها برای دستیابی به توسعه پایدار و رهایی از اقتصاد تک‌محصولی ضروری است. با توجه به روند رو به رشد تقاضا در امر بوم‌گردی، محاسبه‌ی ارزش تفرّجی مناطق تفریحی برای اعمال مدیریت کارا و مؤثر ضروری است. بدین ترتیب هدف از این پژوهش تعیین عوامل تأثیرگذار ...  بیشتر زیست‌بوم‌های بیابانی کشور دارای پتانسیل‌های اقتصادی مهمّی هستند که لزوم توجه به آن‌ها برای دستیابی به توسعه پایدار و رهایی از اقتصاد تک‌محصولی ضروری است. با توجه به روند رو به رشد تقاضا در امر بوم‌گردی، محاسبه‌ی ارزش تفرّجی مناطق تفریحی برای اعمال مدیریت کارا و مؤثر ضروری است. بدین ترتیب هدف از این پژوهش تعیین عوامل تأثیرگذار روی تمایل به پرداخت بوم‌گردان منطقه قلعه بالای شهرستان بیارجمند در استان سمنان است. برای بررسی عوامل مؤثر بر میزان تمایل به پرداخت افراد، الگوی لاجیت به روش حداکثر راست‌نمایی برآورد شد. برای اندازه‌گیری ﻣﯿﺰان ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑـﻪ ﭘﺮداﺧـﺖ ﺑﺎزدﯾﺪﮐﻨﻨـﺪﮔﺎن از منطقه قلعه بالا به روش پرسش‌نامه انتخاب دوگانه – دوبعدی استفاده شد. داده‌های مورد نیاز از طریق تکمیل پرسش‌نامه و مصاحبه حضوری با بازدیدکنندگان از منطقه مذکور جمع‌آوری شد. تعداد بوم‌گردان با استفاده از روش تصادفی ساده به تعداد 207 نفر انتخاب شدند. نتایج تخمین مدل لاجیت نشان داد، ضریب متغیرهای تعداد بازدید، مقصد نهایی، فاصله از محل سکونت، هزینه ماهانه خانوار و مبلغ پیشنهادی در سطح 1 و 5 درصد معنی‌دار شده است. درنهایت متوسط تمایل به پرداخت جهت استفاده از منطقه توسط بازدیدکنندگان 48220 ریال و ارزش تفرّجی سالانه روستای قلعه بالا حدود 434 میلیون ریال برآورد شد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.19 M

تعیین قلمرو بیابانهای ایران از جنبه عوامل محیط طبیعی

محمد خسروشاهی؛ مرتضی ابطحی؛ محمدتقی کاشکی؛ سکینه لطفی نسب؛ فاطمه درگاهیان؛ زهره ابراهیمی خوسفی

دوره 24، شماره 2 ، تیر 1396، ، صفحه 404-417

چکیده

  تا کنون آمارهای متفاوتی از سطح بیابانهای دنیا و ایران به وسیله افراد و سازمانهای مختلف ارایه شده است. دلیل عمده وجود آمار و ارقام متفاوت از عرصه بیابانها، اختلاف عقیده صاحب نظران و دست اندکاران در ارایه تعریفی جامع از بیابان و عوامل موثر در تشکیل آن است. در این مقاله عوامل محیط طبیعی از جمله اقلیم، پوشش گیاهی، ژئومرفولوژی، خاک، زمین ...  بیشتر تا کنون آمارهای متفاوتی از سطح بیابانهای دنیا و ایران به وسیله افراد و سازمانهای مختلف ارایه شده است. دلیل عمده وجود آمار و ارقام متفاوت از عرصه بیابانها، اختلاف عقیده صاحب نظران و دست اندکاران در ارایه تعریفی جامع از بیابان و عوامل موثر در تشکیل آن است. در این مقاله عوامل محیط طبیعی از جمله اقلیم، پوشش گیاهی، ژئومرفولوژی، خاک، زمین شناسی و هیدرولوژی که اثر مشترک آنها به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در پیدایش و سیمای عمومی بیابان نقش دارند بررسی شده است. از این رو برای شناسایی و تعیین محدوده های بیابانی از جنبه عوامل مورد مطالعه، شاخص هایی تعیین و تعریف شد و بر اساس آن­ها  ابتدا پهنه های بیابانی برای هر عامل بصورت انفرادی مشخص شد. سپس با همپوشانی لایه های تهیه شده میزان اشتراک و انفکاک آنها با ارایه نقشه های رقومی و مساحی شده تعیین گردید. نتایج نشان داد بیشترین مساحت مناطق بیابانی ایران با سطحی معادل 693690  و 567711 کیلومتر مربع به ترتیب متأثر از عامل اقلیم و پوشش گیاهی است وکمترین آن در مرحله نخست متعلق به عامل زمین شناسی با سطحی معادل 208041 کیلومتر مربع و بعد از آن به عامل ژئومرفولوژی به مساحت 272258 کیلومتربع می باشد. مساحت مناطق بیابانی ایران از جنبه خاکشناسی نیز سطحی معادل 514930 کیلومتر مربع را در بر می گیرد. مجموع سطوح بیابانی تحت پوشش عوامل پنجگانه اعم از سطوح مشترک و غیر مشترک معادل 907293 کیلومتر مربع برآورد گردید که این مقدار 55 درصد از مساحت کل ایران را در برمی­گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.39 M

بررسی نقش کویرها در تشکیل بیابان‌های ماسه‌ای یزد

کاظم دشتکیان؛ حمیدرضا عباسی؛ محمد ابوالقاسمی

دوره 22، شماره 2 ، مرداد 1394، ، صفحه 344-355

چکیده

  همواره در مناطق بیابانی این سؤال مطرح بوده که منشأ تپه‌های ماسه‌ای کجاست؟ در این زمینه نظریه‌های متعددی ارائه گردیده و روش‌های مختلفی جهت یافتن منشأ تپه‌های ماسه‌ای ابداع و به‌کار گرفته شده است. با توجه به نظر مطروحه راجع به نقش کویرها به عنوان منشأ ماسه‌های بیابانی، در این پژوهش ارتباط موقعیت سطوح کویری نسبت به ماسه‌زارهای ...  بیشتر همواره در مناطق بیابانی این سؤال مطرح بوده که منشأ تپه‌های ماسه‌ای کجاست؟ در این زمینه نظریه‌های متعددی ارائه گردیده و روش‌های مختلفی جهت یافتن منشأ تپه‌های ماسه‌ای ابداع و به‌کار گرفته شده است. با توجه به نظر مطروحه راجع به نقش کویرها به عنوان منشأ ماسه‌های بیابانی، در این پژوهش ارتباط موقعیت سطوح کویری نسبت به ماسه‌زارهای استان یزد با استفاده از فنون پیشرفته GIS مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا نقشه ماسه‌زارهای استان و همچنین نقشه کویرهای استان و مناطق همجوار تهیه گردید. سپس فاصله و جهت جغرافیایی نزدیکترین کویرها نسبت به واحدهای ماسه‌ای مجاور اندازه‌گیری و بررسی گردید. ضمناً مرکز ثقل جغرافیایی واحدهای ماسه‌ای استان و کویرهای مجاور تعیین شد. بر اساس نتایج، حدود 60 درصد از واحدهای ماسه‌ای فاصله‌ای کمتر از 10 کیلومتر تا کویرها دارند و میانگین فاصله آنها تا نزدیکترین کویر  12745 متر است. در بیش از 79 درصد از ماسه‌زارها، نزدیکترین کویر در جهت غرب تا شمال قرار دارد. متوسط زاویه جهت کویرها نسبت به ماسه‌زارها 332 درجه در امتداد شمال و جهت گردش عقربه‌های ساعت بود که با گل‌بادها و گل‌طوفان‌های عمده استان نیز مطابقت دارد. بنابراین اگر همه ماسه‌زارها و کویرهای استان به یک ماسه‌زار و یک کویر تبدیل شود آن‌گاه ماسه‌زاری با مساحت تقریبی 424567 هکتار و یک کویر مجتمع به مساحت 220506 هکتار وجود خواهد داشت. این کویر مجتمع دقیقا در شمال غربی ماسه‌زار مجتمع شده قرار خواهد گرفت. و سرانجام، با توجه به هم سویی بادهای غالب، فرضیه نقش کویرها به عنوان منشأ اصلی ماسه‌زارهای استان یزد قوت بیشتری می‌گیرد.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 701.63 K

مقایسه قلمرو بیابانهای اقلیم‌شناسی و زمین‌ساختی ایران

محمد خسرو شاهی؛ عهدیه کالیراد؛ حمید حسینی مرندی

دوره 18، شماره 2 ، شهریور 1390، ، صفحه 336-352

چکیده

  در این مقاله قلمرو بیابانهای ایران از جنبه اقلیمی و زمین­شناسی مورد بررسی قرار گرفته و با یکدیگر مقایسه شده­اند. محدوده بیابانهای زمین­شناسی، با عنایت به ویژگی سازندهای زمین­شناسی شور و تبخیری که در ایجاد و توسعه آنها مؤثر بوده‌اند، بصورت نقشه­های رقومی تعیین شده است. برای تفکیک قلمرو بیابانهای اقلیمی ایران، عناصری از داده­های ...  بیشتر در این مقاله قلمرو بیابانهای ایران از جنبه اقلیمی و زمین­شناسی مورد بررسی قرار گرفته و با یکدیگر مقایسه شده­اند. محدوده بیابانهای زمین­شناسی، با عنایت به ویژگی سازندهای زمین­شناسی شور و تبخیری که در ایجاد و توسعه آنها مؤثر بوده‌اند، بصورت نقشه­های رقومی تعیین شده است. برای تفکیک قلمرو بیابانهای اقلیمی ایران، عناصری از داده­های نیواری شامل: میزان بارندگی، ضریب تغییرپذیری بارندگی، ضریب بی­نظمی بارش، شدت میانگین باران روزانه، میزان دما و تبخیر به تفکیک برای کلیه ایستگاههای مورد مطالعه در استانهای منتخب محاسبه گردید. پس از محاسبه کمی عناصر یادشده، لایه­های مطالعاتی مورد نیاز در محیط GIS برای کلیه استانهای مورد مطالعه تهیه و رقومی گردید. با تلفیق لایه­های اطلاعاتی مختلف، نواری انتقالی بوجود آمد که حد داخلی آن واجد ویژگیهای بیابان و حد خارجی آن­را مناطق غیربیابانی تشکیل داد. با تعیین سیستم مختصات کشوری و زمین مرجعی نقشه قلمرو بیابانهای زمین­شناسی و اقلیم­شناسی ایران تهیه و ترسیم شد. به استناد نقشه­های تهیه شده 700991 کیلومترمربع از مساحت ایران را بیابانهای اقلیم­شناسی و 208041 کیلومترمربع را بیابانهای زمین‌ساختی در برمی­گیرند. البته تلفیق دو نقشه نهایی بیابانهای اقلیمی و زمین­ساختی نشان داد که میزان همپوشانی دو لایه یادشده در تعیین مناطق بیابانی ایران به میزان 6/22 درصد است و این موضوع تفاوت توزیع مکانی بیابان­های زمین­شناسی و اقلیم­شناسی را نشان می­دهد.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 472.41 K

ارزیابی وضعیت فعلی بیابانزایی با استفاده از مدلI. C. D (مطالعه موردی: منطقه خضرآباد- همت‌آباد یزد)

سعید قره چلو؛ محمدرضا اختصاصی؛ مجتبی زارعیان جهرمی؛ محمد باقر صمدی

دوره 17، شماره 3 ، آبان 1389، ، صفحه 402-420

چکیده

   یکی از بحران­های اکولوژیکی که جهان امروزه با آن درگیر شده است پدیده بیابان­زایی می­باشد. اما برای مهار این بحران نیاز به شناخت و درک صحیح از عوامل و فرایندهای آن می­باشد. به­منظور ارزیابی وضعیت فعلی بیابان­زایی با استفاده از مدل ICD محدوده­ای به وسعت حدود 242 کیلومتر مربع در منطقه خضرآباد- همت­آباد یزد در نظر گرفته شد. ...  بیشتر  یکی از بحران­های اکولوژیکی که جهان امروزه با آن درگیر شده است پدیده بیابان­زایی می­باشد. اما برای مهار این بحران نیاز به شناخت و درک صحیح از عوامل و فرایندهای آن می­باشد. به­منظور ارزیابی وضعیت فعلی بیابان­زایی با استفاده از مدل ICD محدوده­ای به وسعت حدود 242 کیلومتر مربع در منطقه خضرآباد- همت­آباد یزد در نظر گرفته شد. روش طبقه­بندی شدت بیابان­زایی در ایران  (ICD)توسط محمدرضا اختصاصی و سعید مهاجری در سال 1374 ارائه شد. در این تحقیق ابتدا اقدام به جمع­آوری داده­های موجود و انجام مطالعات پایه گردید. داده­های جمع­آوری شده وارد محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی[1] شدند و به روش تفسیر عکسهای هوایی و ماهواره­ای و با استفاده از نرم­افزارهای آرک ویو[2] و ایلویس[3] نقشه­های پایه برای منطقه مورد مطالعه تهیه گردید. براساس مطالعات انجام شده با تلفیق نقشه­های ژئومورفولوژی، کاربری اراضی و پوشش گیاهی 8 واحد همگن بیابانی در منطقه مورد مطالعه تفکیک شد. در مرحله بعد در هر واحد بیابانی عوامل مؤثر در بیابان­زایی شامل سه عامل محیطی، سه عامل انسانی و دو عامل شاخص فرسایش خاک و توان برگشت­پذیری و بازسازی اکوسیستم، به روش امتیازدهی در دامنه (10- 0) مورد بررسی قرار گرفت. سپس براساس جمع امتیازات بدست­آمده و مقایسه آن با جدول شاخص شدت بیابان­زایی، نقشه نهایی بیابان­زایی تهیه گردید. نتایج بدست­آمده نشانگر آنست که 53/81 درصد منطقه دارای شدت بیابان­زایی متوسط و 47/18درصد بقیه از وضعیت بیابان­زایی شدید برخوردار می­باشد. بنابراین عامل اصلی بیابان­زایی در سطح 53/81 درصد سطح منطقه مورد مطالعه عامل محیطی[4] و 47/18 درصد سطح منطقه تحت تأثیر عامل انسانی[5] می­باشد. اصلی­ترین معیار موجود در این منطقه که در روند بیابان­زایی مؤثر است فرایند تخریب منابع آب[6] (W.d)می­باشد.   [1]- Geographic Information System(GIS) [2]- Arcview 3.2 [3]-Ilwis 3.1 [4]- Environmental Causes [5]- Anthropogenic Causes [6] - Water Degradation

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 496.08 K

قلمرو مناطق بیابانی استان مرکزی از جنبه پوشش گیاهی

اکبر گندمکار قالهری؛ محمد خسروشاهی؛ غلامرضا گودرزی؛ حجت ا.. زاهدی پور؛ اسماعیل عزیز آبادی

دوره 17، شماره 1 ، خرداد 1389، ، صفحه 149-165

چکیده

  بیابان مکانی است که در آن مشکلات محیطی، زندگی انسان را با مشکل روبرو می­سازد. در بوجود آمدن شرایط بیابانی عوامل مختلف اقلیمی، زمین شناسی، پوشش گیاهی، خاک­شناسی، هیدرولوژی و ژئومورفولوژی نقش خاص خود را ایفا نموده و بر یکدیگر نیز تأثیرگذار می­باشند. برای شناسایی مناطق بیابانی و محدوده آنها، نیاز به بررسی دقیق عوامل فوق­الذکر ...  بیشتر بیابان مکانی است که در آن مشکلات محیطی، زندگی انسان را با مشکل روبرو می­سازد. در بوجود آمدن شرایط بیابانی عوامل مختلف اقلیمی، زمین شناسی، پوشش گیاهی، خاک­شناسی، هیدرولوژی و ژئومورفولوژی نقش خاص خود را ایفا نموده و بر یکدیگر نیز تأثیرگذار می­باشند. برای شناسایی مناطق بیابانی و محدوده آنها، نیاز به بررسی دقیق عوامل فوق­الذکر در هر منطقه و تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر می­باشد. به­طوری­که در این تحقیق به بررسی محدوده بیابان­های استان با توجه به عامل پوشش گیاهی پرداخته شده است. با تعیین محدوده بیابان­ها و جمع­آوری اطلاعات کامل در آن مناطق می­توان جهت جلوگیری از گسترش بیابان­ها و استفاده بهینه از پتانسیل­های موجود در آن، برنامه­ریزی مناسب و دقیق ارائه و اجرا نمود. برای این کار محدوده تیپ­های گیاهی غالب تعیین و نقشه آن به صورت رقومی در محیط نرم­افزار Ilwis تهیه شد. سپس تیپ­های گیاهی غالب به گروه­های مختلف تقسیم شد و با استفاده از اطلاعات موجود و با توجه به ویژگی­های عمومی هریک از گروه­ها و تیپ‌ها و گونه­های گیاهی و مناطق رویشی محدوده اراضی بیابان تفکیک گردید و بر این اساس نقشه مناطق بیابانی استان از جنبه پوشش گیاهی تهیه شد. بنابراین کل عرصه تیپ­های گیاهی بیابانی استان 276074 هکتار می­باشد و در محدوده مورد مطالعه 21 تیپ گیاهی شاخص مناطق بیابانی مورد شناسایی قرار گرفته که ضمن مشخص کردن هر تیپ گیاهی نسبت به ارزیابی و تعیین و ظرفیت مراتع نیز اقدام گردید؛ در نتیجه وسیعترین تیپ گیاهی بیابانی تیپHultemia persica- Scariola  orientalisبا 8/77833 هکتار می­باشد که در محدوده شهرستان­های ساوه، اراک، دلیجان و خمین پراکنده است و کوچکترین تیپ گیاهی Nitraria می‌باشد که با 5/299 هکتار وسعت در حاشیه کفه نمکی کویرمیقان واقع شده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 641.02 K

قلمرو بیابانهای اقلیم شناسی ایران

محمد خسروشاهی؛ محمدتقی کاشکی؛ طاهره انصافی مقدم

دوره 16، شماره 1 ، خرداد 1388، ، صفحه 96-113

چکیده

  بسیاری از دانشمندان اقلیم­شناس برای مشخص کردن مناطق بیابانی از بین عناصر اقلیمی، دما و میزان بارندگی را به کار گرفته­اند که در این زمینة به دلیل تفرق و تفاوت دامنه اعداد پیشنهادی برای تعیین بیابانهای جهان اختلاف‌نظرهای فراوانی وجود دارد. در این مقاله برای تفکیک مناطق بیابانی ایران، عناصری از داده­های نیواری انتخاب شده است ...  بیشتر بسیاری از دانشمندان اقلیم­شناس برای مشخص کردن مناطق بیابانی از بین عناصر اقلیمی، دما و میزان بارندگی را به کار گرفته­اند که در این زمینة به دلیل تفرق و تفاوت دامنه اعداد پیشنهادی برای تعیین بیابانهای جهان اختلاف‌نظرهای فراوانی وجود دارد. در این مقاله برای تفکیک مناطق بیابانی ایران، عناصری از داده­های نیواری انتخاب شده است که بطور متعارف در بیان ویژگیهای اقلیم‌های بیابانی از آنها بیشتر یاد می­شود. این شاخص­ها شامل: میزان بارندگی، ضریب تغییرپذیری بارندگی، ضریب تمرکز فصلی و ماهانه بارش، ضریب بی نظمی بارش، شدت میانگین باران روزانه، میزان دما و تبخیر است که به تفکیک برای کلیه ایستگاههای مورد مطالعه در استانهای منتخب محاسبه شد. پس از محاسبه کمی عناصر یادشده، لایه­های مطالعاتی مورد نیاز در محیط GIS برای کلیه استانهای مورد مطالعه تهیه و رقومی شد. کنترل مناطق تعیین شده با نقشه توپوگرافی در آزمایشگاه و صحرا برای بررسی صحت و سقم مناطق تفکیک شده ازجمله امور تکمیلی دیگری بود که بصورت استانی و ستادی انجام شد. با تلفیق لایه­های اطلاعاتی مختلف، نواری انتقالی بوجود آمد که حد داخلی آن واجد ویژگیهای بیابان و حد خارجی آن­را مناطق غیربیابانی تشکیل داد. ناحیه انتقالی که ویژگیهای هر دو منطقه را در بر داشت بنام منطقه گذر از بیابان به غیر بیابان (نیمه بیابان) نام­گذاری شد. با تعیین سیستم مختصات کشوری و زمین مرجعی و انتخاب نقاط کنترل و راهنما در نقشه­های استانی و پیدا کردن مختصات آن نقاط در نقشه سراسری ایران، هر یک از نقشه­های استانی مربوطه در محل جغرافیایی خود قرار گرفت و نقشه قلمرو بیابانهای اقلیم شناسی ایران تهیه و ترسیم شد. به استناد نقشه تهیه شده 700991 کیلومتر مربع معادل 5/42 درصد از مساحت ایران را بیابانهای اقلیم­شناسی در بر می­گیرند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 585.18 K

بررسی پوشش زیراشکوب در محیط‌های تحت کشت سیاه‌تاغ در منطقه اردستان

غلامرضا زهتابیان؛ جمال بخشی؛ مهرنوش قدیمی؛ نادر بیرودیان

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1387، ، صفحه 436-446

چکیده

  از آنجایی که شناسایی اثرهای یک گونه در یک منطقه خاص می‌تواند تعیین‌کننده اثرهای آن گونه در دیگر مناطق کشور باشد، اقدام به بررسی اثرهای تاغکاری بر پوشش زیراشکوب بین درختچه تاغ و زیردرختچه تاغ در اراضی بیابانی شهرستان اردستان شد. برای مطالعه 3 منطقه تاغکاری و یک منطقه به عنوان شاهد که از نظر ارتفاع، شیب، خاک و ژئومورفولوژی تقریباً ...  بیشتر از آنجایی که شناسایی اثرهای یک گونه در یک منطقه خاص می‌تواند تعیین‌کننده اثرهای آن گونه در دیگر مناطق کشور باشد، اقدام به بررسی اثرهای تاغکاری بر پوشش زیراشکوب بین درختچه تاغ و زیردرختچه تاغ در اراضی بیابانی شهرستان اردستان شد. برای مطالعه 3 منطقه تاغکاری و یک منطقه به عنوان شاهد که از نظر ارتفاع، شیب، خاک و ژئومورفولوژی تقریباً مشابه بود انتخاب شد و با استفاده از روش آماری تعداد پلاتهای مورد نیاز هر منطقه محاسبه شد. در این بررسی تراکم و درصد تاج پوشش گونه‌های زیراشکوب در بین درختچه تاغ و زیر درختچه تاغ در مناطق تاغکاری و منطقه شاهد مورد مقایسه قرار گرفتند، سپس داده‌های به دست آمده از نمونه‌برداری با استفاده از آنالیز واریانس و آزمون دانکن در سطح 5 درصد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کشت تاغ سبب بهبود ترکیب گیاهی، افزایش در تراکم و درصد تاج پوشش گونه‌های زیراشکوب  در بین درختچه تاغ و کاهش در تراکم و درصد تاج پوشش گونه‌های زیراشکوب زیردرختچه تاغ شده است.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 186.29 K

تعیین قلمرو مناطق بیابانی استان هرمزگان از جنبه ژئومرفولوژی1

محمد غلامپور؛ محمد خسروشاهی؛ جلال برخورداری

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1387، ، صفحه 485-492

چکیده

  بیابانهای ناشی از فرایندهای ژئومرفولوژی از نظر خواص مرفوژنیک، ساختمانی، لیتو- ادافیکی و ترکیبی طبقه‌بندی و تعریف شده‌اند. در این پژوهش از روش مرفوژنیک برای تعیین و تفکیک مناطق بیابانی استان هرمزگان استفاده شده است. برای این کار با استفاده از نقشه‌های زمین‌شناسی و نقشه‌های توپوگرافی و تلفیق داده‌های مربوط به عوارض ژئومورفولوژی ...  بیشتر بیابانهای ناشی از فرایندهای ژئومرفولوژی از نظر خواص مرفوژنیک، ساختمانی، لیتو- ادافیکی و ترکیبی طبقه‌بندی و تعریف شده‌اند. در این پژوهش از روش مرفوژنیک برای تعیین و تفکیک مناطق بیابانی استان هرمزگان استفاده شده است. برای این کار با استفاده از نقشه‌های زمین‌شناسی و نقشه‌های توپوگرافی و تلفیق داده‌های مربوط به عوارض ژئومورفولوژی خاص بیابان از جمله دشت سرها، بسترهای طغیانی در مسیر شبکه آبها، تپه‌های ماسه بادی ـ نبکاها، کویرها و زمینهای نمک‌دار، بدلندها، گنبدها، توده‌های نمکی و ... شناسایی شده و سپس با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای ETM محدوده عوارض اصلاح و عوارض جدید شناسایی شده و به آن افزوده شده‌اند. در پایان کار محدوده‌های یاد شده به عنوان محدوده بیابانهای استان هرمزگان معرفی شدند. بر اساس بررسیهای به عمل آمده توسعه رخساره‌های ژئومورفولوژی خاص بیابان در گستره استان قابل مشاهده‌اند و مساحی حاصل از آنها 2/17 درصد از مساحت استان هرمزگان را در برگرفته‌اند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 997.38 K

بررسی عوامل اکولوژیکی مؤثر بر زرد شدن تاغزارهای دست‌کاشت ( مطالعه موردی در استان سمنان )

داریوش قربانیان؛ سودابه کروری؛ پروین صالحی؛ عمار رفیعی امام؛ سید محمد موسوی

دوره 15، شماره 4 ، اسفند 1387، ، صفحه 525-539

چکیده

  به منظور شناخت مهمترین عوامل موثر بر زردی و پژمردگی تاغ‌های دست‌کاشت، مطالعه برخی عوامل اساسی اکولوژیکی در منطقه محسن‌آباد گرمسار به‌عنوان منطقه‏ای با تاغزار دست‌کاشت و منطقه چاه جام شاهرود با تاغزار طبیعی انجام شد. در روش تحقیق، بررسی شرایط موجود تاغزارهای طبیعی و دست‌کاشت استان و انجام مطالعه فنولوژی، خاک شناسی، هواشناسی، ...  بیشتر به منظور شناخت مهمترین عوامل موثر بر زردی و پژمردگی تاغ‌های دست‌کاشت، مطالعه برخی عوامل اساسی اکولوژیکی در منطقه محسن‌آباد گرمسار به‌عنوان منطقه‏ای با تاغزار دست‌کاشت و منطقه چاه جام شاهرود با تاغزار طبیعی انجام شد. در روش تحقیق، بررسی شرایط موجود تاغزارهای طبیعی و دست‌کاشت استان و انجام مطالعه فنولوژی، خاک شناسی، هواشناسی، تعیین قوه‌نامیه بذرها در سالهای مختلف، تعیین درصد رطوبت و ماده خشک در سرشاخه‌های پایه‌های سبز، پژمرده و زرد کامل، برای تعیین نقش عوامل یادشده در زردی تاغ‌ها، پیش‌بینی شد. نتایج بدست آمده از مطالعه تاغزار دست‌کاشت با شرایط تاغزارهای طبیعی مقایسه شده است. براساس این نتایج، بارندگی و درجه حرارت نقش مستقیم بر رشد و بذردهی درختچه‌های تاغ دارد. مهمترین عوامل مؤثر بر زرد شدن تاغ‌ها علاوه بر شرایط آب و هوایی، کمبود عناصر تبادلی و مغذی در خاک، بافت نامساعد خاک و نزدیکی فواصل درختان و درختچه‌ها که سبب ایجاد رقابت درون گروهی شدیدی شده، شناسایی شد. وجود تک‌پایه‌های تاغ سرسبز و شاداب در بین گروهی از تاغ‌های زرد و خشک و پژمرده  به علت  مقاومت ژنتیکی آنها بوده و احتمالاً  از گونه‌های بومی کویرهای مرکزی ایران هستند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 300.2 K

قلمرو مناطق بیابانی استان هرمزگان از جنبه پوشش گیاهی

کیان نجفی تیره شبانکاره؛ ، محمد خسرو شاهی؛ محمد غلامپور

دوره 15، شماره 1 ، خرداد 1387، ، صفحه 95-113

چکیده

  گونه‌های مقاوم به شرایط خشکی، شوری و نوسانهای دمایی می‌توانند تا حدودی بیانگر محدوده مناطق بیابانی هر منطقه باشند. این گیاهان با ایجاد تغییرات خاص در شکل ظاهری خود، سازگاری مناسبی با شرایط حاد و شکننده مناطق بیابانی پیدا کرده‌اند. برخی از این گیاهان با ذخیره آب در بافتهای خود به شرایط کم آبی سازگار شده‌اند، برخی با انجام سازوکارهایی ...  بیشتر گونه‌های مقاوم به شرایط خشکی، شوری و نوسانهای دمایی می‌توانند تا حدودی بیانگر محدوده مناطق بیابانی هر منطقه باشند. این گیاهان با ایجاد تغییرات خاص در شکل ظاهری خود، سازگاری مناسبی با شرایط حاد و شکننده مناطق بیابانی پیدا کرده‌اند. برخی از این گیاهان با ذخیره آب در بافتهای خود به شرایط کم آبی سازگار شده‌اند، برخی با انجام سازوکارهایی متفاوت با شرایط شوری آب و خاک سازگاری یافته‌اند و بالاخره بعضی از گونه‌های گیاهی این مناطق با کم کردن سطح برگها (فلسی یا خاردار شدن) و گسترش سیستم ریشه‌ای جهت استفاده از آبهای زیرزمینی در این مناطق ماندگار شده‌اند . مشاهده این گونه‌های بیابانی که در نتیجه تعامل بسیاری از عوامل محیطی با یکدیگر ایجاد شده‌است، نشان می‌دهد که با شناسایی قلمرو گسترش آنها می‌توان اطلاعات لازم را برای تعیین قلمرو بیابان  بدست آورد. برای این کار با تعیین محدوده تیپهای گیاهی غالب، نقشه مربوطه به صورت رقومی در محیط GIS تهیه شد. سپس تیپهای گیاهی غالب به گروههای مختلف تقسیم شد و با استفاده از اطلاعات موجود و با توجه به ویژگیهای عمومی هر یک از گروهها و تیپها و گونه‌های گیاهی و مناطق رویشی، محدوده اراضی بیابانی از غیر بیابان تفکیک گردید و بر این اساس نقشه مناطق بیابانی استان از جنبه پوشش گیاهی تهیه شد. در محدوده مورد مطالعه در مجموع، 22 گروه گیاهی که هر یک متشکل از چند تیپ گیاهی است، بعنوان معرف بیومهای بیابانی تشخیص داده شد. در مجموع عرصه این گیاهان سطحی[1] معادل 4597829 هکتار از مساحت استان را دربر می‌گیرد. گروه‌های گیاهیZygophyllum atripolicoides  با 730312 هکتار، Gymnocarpos decander با  599941 هکتار وHammada salicornica با 532650 هکتار دارای بیشترین سطح پراکنش در بین این گروه‌های گیاهی هستند.   [1] - در این مطالعه امکان تهیه نقشه پوشش گیاهی برخی از نقاط استان، از جمله جزایر میسر نشد. البته، این مناطق نیز با توجه به وضعیت پوشش گیاهی و شرایط اقلیمی در محدوده مناطق بیابانی است.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 537.67 K

تغییرات قطر تاج و ارتفاع درختچه‌های هرس شده در تاغکاریهای یزد

ناصر باغستانی میبدی؛ محمد تقی زارع؛ محمد ابو القاسمی

دوره 14، شماره 4 ، دی 1386، ، صفحه 478-489

چکیده

  پژمردگی و خشکیدگی بروز یافته در جنگلهای دست کاشت تاغ استان یزد پدیده‌ای است که همواره مورد توجه دست‌اندرکاران منابع طبیعی استان بوده است. چگونگی گسترش ابعاد و شادابی درختچه‌های تاغ ‌12‌ساله این منطقه با اجرای شیوه‌های مختلف هرس (کف‌بر، 35 سانتیمتری، 70 سانتیمتری و بدون هرس) در دو سطح تراکم 125 و 250 اصله در هکتار قبلاً در زمستان 1373 تحت ...  بیشتر پژمردگی و خشکیدگی بروز یافته در جنگلهای دست کاشت تاغ استان یزد پدیده‌ای است که همواره مورد توجه دست‌اندرکاران منابع طبیعی استان بوده است. چگونگی گسترش ابعاد و شادابی درختچه‌های تاغ ‌12‌ساله این منطقه با اجرای شیوه‌های مختلف هرس (کف‌بر، 35 سانتیمتری، 70 سانتیمتری و بدون هرس) در دو سطح تراکم 125 و 250 اصله در هکتار قبلاً در زمستان 1373 تحت بررسی قرار گرفته بود. نتایج بررسیهای 6 ساله منتهی به سال  1379 در آن پژوهش، حکایت از اثر مثبت هرس بر جوان‌سازی و افزایش شادابی درختچه‌های یاد شده بوده است و برش از ارتفاع 35 سانتیمتری برتر از دیگر برشها معرفی شده بود. در پایان فصل رویش سال 1384، در حالی که درختچه‌های همان محل قبلی، 11 فصل رویش پس از هرس‌شدن را سپری کرده‌اند، در پژوهش حاضر تحت بررسی قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که در درختچه‌های شاهد 23 ساله خشکیدگی سرشاخه‌ها و پژمردگی به شدت توسعه یافته است، در حالی که بر روی درختچه‌های هرس‌شده چنین حالتی مشاهده نمی‌گردد. در 5 ساله  84-1379 افزایش معنی‌داری بین قطر تاج و ارتفاع گیاهان هرس شده حاصل نگردید، حتی کاهش معنی‌دار نیز بر روی قطر تاج و ارتفاع درختچه‌های شاهد نیز بروز نمود(05/0 p<). درختچه‌های برش داده شده در ارتفاع 35 سانتیمتری دارای قطر تاج 262سانتیمتر با ارتفاع 164 سانتیمتر می‌باشند. این درختچه‌ها در برخورد با هجوم ماسه‌های روان مقاومت خوبی از خود نشان داده‌اند. 

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 597.05 K

بررسی عوامل زمین شناختی موثر در تشکیل بیابانهای استان بوشهر و تعیین قلمرو آن

فرهاد فخری؛ و سید محی الدین جعفری؛ محمد خسروشاهی

دوره 14، شماره 3 ، آذر 1386، ، صفحه 391-402

چکیده

  استان بوشهر با واقع شدن در بخش جنوبی ایالت زمین ساختی- رسوبی زاگرس، از نهشته های با سنگ شناسی رسوبی از نوع تبخیری و تخریبی تشکیل شده است. با توجه به اهمیت سازندهای چینه شناسی در بیابان زائی و شناسایی مناطق بیابانی، با استفاده از نقشه های زمین شناسی 1:250000 ، 1:100000  و 1:1000000 سازمان زمین شناسی کشور و شرکت ملی نفت ایران، و با مطالعه دقیق سنگ ...  بیشتر استان بوشهر با واقع شدن در بخش جنوبی ایالت زمین ساختی- رسوبی زاگرس، از نهشته های با سنگ شناسی رسوبی از نوع تبخیری و تخریبی تشکیل شده است. با توجه به اهمیت سازندهای چینه شناسی در بیابان زائی و شناسایی مناطق بیابانی، با استفاده از نقشه های زمین شناسی 1:250000 ، 1:100000  و 1:1000000 سازمان زمین شناسی کشور و شرکت ملی نفت ایران، و با مطالعه دقیق سنگ شناسی و چینه شناسی حوضه های آبخیز استان و نیز آبرفتهای کواترنر، سازندهای مؤثر در تشکیل بیابانهای استان شناسایی شد و محدوده مؤثر بیابانی در بخشهای آبرفتی بر روی دشتهای استان بوشهرتفکیک و رقومی گردید. پس از تعیین سازندهای زمین شناسی شور و تبخیری در محدوده استان که تحت عنوان بیابانهای اولیه معرفی شده اند، با ترسیم شبکه زهکشی حوضه های آبخیز رودخانه هایی که حاوی سازندهای تبخیری بوده و سپس تعیین مناطق پایین دست سازندهای تبخیری که از طریق جریانهای سطحی به گچ و نمک آلوده شده اند، بیابانهای ثانویه استان تعیین شد. از تلفیق دو لایه یاد شده گسترش بیابانهای استان بوشهر مشخص شد. نتایج حاصل نشان داد که 1166620 کیلومتر مربع، (47 درصد) از مساحت کل استان را بیابانهای زمین شناسی به خود اختصاص داده اند که 592041 کیلومتر مربع را  بیابانهای اولیه و 574579 کیلومتر مربع را بیابانهای ثانویه تشکیل می دهند. مهمترین عوامل چینه شناختی مؤثر بر بیابانی شدن استان بوشهر، سازندهای هرمز،گچساران، میشان و آغاجاری شناسایی شدند.

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 414.3 K

بررسی روابط متقابل برخی خصوصیات خاک وگیاه درگونه مرتعی Salsola rigida در مناطق بیابانی

داریوش قربانیان؛ محمد جعفری

دوره 14، شماره 1 ، خرداد 1386، ، صفحه 1-7

چکیده

  منطقه‌ای با پوشش خوب(تیپ) با تراکم زیاد و شادابی مناسب به نام دشت چاکیف ازتوابع شهرستان شاهرود انتخاب گردید (با تراکم 6825 بوته درهکتار و با 5/4 % سطح تاج پوشش). پس ازانتخاب محل، در منطقه مورد نظر4 پلات با مساحت 100 متر مربع برقرار و در هر پلات علاوه بر مطالعه مؤلفه‌های مختلف پوشش گیاهی، دو پروفیل، یکی در زیربوته Salsola rigida و دیگری در بین بوته‌های ...  بیشتر منطقه‌ای با پوشش خوب(تیپ) با تراکم زیاد و شادابی مناسب به نام دشت چاکیف ازتوابع شهرستان شاهرود انتخاب گردید (با تراکم 6825 بوته درهکتار و با 5/4 % سطح تاج پوشش). پس ازانتخاب محل، در منطقه مورد نظر4 پلات با مساحت 100 متر مربع برقرار و در هر پلات علاوه بر مطالعه مؤلفه‌های مختلف پوشش گیاهی، دو پروفیل، یکی در زیربوته Salsola rigida و دیگری در بین بوته‌های موجود حفر گردید. از هر پروفیــل، در سه سطح10-0، 25-10 و25> سانتیمتر نمونه‌برداری شد (درمجموع24 نمونه) جهت بررسی عناصر موجود در بیوماس و چگونگی تاثیر آن بر خاک، از بوته­هایی که در زیر آنها پروفیل حفرگردید، نمونه گیاهی برداشت شد (4 نمونه گیاهی).نمونه­های خاک وگیاه در آزمایشگاه مورد تجزیه قرار گرفت (19 مؤلفه خاک و 6 مؤلفه گیاهی). نتایج بدست آمده حاکی از افزایش معنی دارموادآلی، ازت، پتاسیم و بی کربنات در زیر تاج پوشش گیاه بوده و هدایت الکتریکی بالاتر از 8 دسی زیمنس برمتر، افزایش میزان آهک وسدیم خاک برای رشد و توسعه آن محدودیت ایجاد می‌کند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 230.38 K

قلمرو محدوده‌های بیابانی استان هرمزگان از دیدگاه زمین شناختی

سعید چوپانی؛ محمد خسرو شاهی؛ محمد غلامپور؛ خسرو میرآخورلو

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1385، ، صفحه 17-26

چکیده

  هر چند واژه بیابان برای اغلب دست‌اندرکاران، واژه آشنایی به نظر می‌رسد، اما محققان علوم محیطی از جنبه تخصصی خود تعاریف و ویژگیهای متفاوتی برای آن بر شمرده‌اند. در این مقاله قلمرو بیابانهای استان هرمزگان از جنبه زمین شناسی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به ویژگیهای زمین شناسی که در ایجاد و توسعه آنها موثر بوده‌اند، محدوده آنها نیز ...  بیشتر هر چند واژه بیابان برای اغلب دست‌اندرکاران، واژه آشنایی به نظر می‌رسد، اما محققان علوم محیطی از جنبه تخصصی خود تعاریف و ویژگیهای متفاوتی برای آن بر شمرده‌اند. در این مقاله قلمرو بیابانهای استان هرمزگان از جنبه زمین شناسی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به ویژگیهای زمین شناسی که در ایجاد و توسعه آنها موثر بوده‌اند، محدوده آنها نیز تعیین شده است. برای این کار ابتدا با استفاده از نقشه‌های زمین شناسی 1:250000 ، 100.000 : 1 و 1.000.000: 1 سازمان زمین شناسی کشور و شرکت ملی نفت ایران، سازندهای زمین شناختی شور و تبخیری در محدوده استان شناسایی و در محیط GIS رقومی شده‌اند و تحت عنوان بیابانهای اولیه معرفی شده‌اند. با ترسیم شبکه زهکشی حوضه‌های آبخیز رودخانه‌هایی که حاوی سازندهای تبخیری بوده و سپس تعیین مناطق پایین دست سازندهای تبخیری که از طریق جریانهای سطحی به گچ و نمک آلوده شده‌اند، بیابانهای ثانویه استان تعیین گردیده است. از تلفیق دو لایه مذکور گسترش بیابانهای استان هرمزگان مشخص شده است. نتایج حاصل نشان داد که  8/36571 کیلومتر مربع، (1/53 درصد) از مساحت کل استان را بیابانهای زمین شناختی به خود اختصاص داده‌اند که 3/17293 کیلومتر مربع را بیابانهای اولیه و 5/19278 کیلومتر مربع را بیابانهای ثانویه تشکیل می دهند.  

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 1.74 M

بررسی خصوصیات اکولوژیکی Salsola rigida در مراتع خشک استان سمنان

داریوش قربانیان

دوره 12، شماره 4 ، بهمن 1384، ، صفحه 484-497

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 513.68 K

قلمرو بیابان های استان اصفهان از جنبه اقلیم شناسی

مرتضی ابطحی؛ محمد خسروشاهی

دوره 12، شماره 3 ، آذر 1384، ، صفحه 249-262

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 377.81 K

مقایسه اثر استفاده از مواد جاذب رطوبت و مالچ های غیر نفتی با مالچ های نفتی بر جوانه زنی گیاهان و تثبیت شن های روان

مهدی فرحپور؛ فتح اله غیور؛ حسین شرباف؛ علی یوسفی زاده

دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1384، ، صفحه 121-134

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 472.69 K

تهیه نقشه مناطق بیابانی استان خراسان براساس پارامترهای اقلیمی و استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی

محمدتقی کاشکی؛ رضا غفوریان؛ محمد خسروشاهی

دوره 12، شماره 1 ، خرداد 1384، ، صفحه 1-20

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 575.53 K

شناسایی و معرفی تیپ های گیاهی بیوم های بیابانی استان یزد

کاظم دشتکیان؛ محمد خسروشاهی

دوره 11، شماره 4 ، بهمن 1383، ، صفحه 383-408

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 899.39 K

شناسایی و تفکیک مناطق بیابانی از دیدگاه ژئومرفولوژیکی ( مطالعه موردی: استان تهران)

حسین عطارپورفرد؛ مجید حسنی؛ محمد خسروشاهی

دوره 11، شماره 3 ، آذر 1383، ، صفحه 275-286

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 370.51 K

مقاله تطبیقی قلمروهای بیابان های استان تهران از دیدگاه های مختلف

محمد خسروشاهی؛ مجید حسنی؛ شیرین محمدخان؛ عباس عطارپور؛ سید عزیز کرمی؛ ابوالفضل خلیل پور؛ ابراهیم فراهانی؛ حمیدرضا عباسی

دوره 10، شماره 4 ، بهمن 1382، ، صفحه 409-428

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 587.68 K

توسعه روشی برای شناسایی و تفکیک مناطق بیابانی از دیدگاه اقلیم شناسی ( مطالعه موردی: استان تهران)

محمد خسروشاهی؛ مجید حسنی؛ سید عزیز کرمی

دوره 10، شماره 1 ، خرداد 1382، ، صفحه 40-56

چکیده

    بیشتر

---

• مشاهده مقاله
• اصل مقاله 604.1 K