دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 0-0
رضا باقری؛ علی آریاپور
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 713-722
چکیده
با توجه به حساس بودن قوه نامیه گونه‌های جنس درمنه به زمان جمعآوری بذرها از پایه‌های مادری به دلیل ریز بودن بذر آنها، این تحقیق با هدف تعیین مناسب‌ترین زمان جمعآوری بذرهای توده‌های بومی درمنه دشتی و کوهی در رویشگاه‌های منطقه صالح‌آباد شهرستان بافت انجام شد. پس از انتخاب یک منطقه معرف از هر تیپ گیاهی، زمان مراجعه نمونه‌برداری ...
بیشتر
با توجه به حساس بودن قوه نامیه گونه‌های جنس درمنه به زمان جمعآوری بذرها از پایه‌های مادری به دلیل ریز بودن بذر آنها، این تحقیق با هدف تعیین مناسب‌ترین زمان جمعآوری بذرهای توده‌های بومی درمنه دشتی و کوهی در رویشگاه‌های منطقه صالح‌آباد شهرستان بافت انجام شد. پس از انتخاب یک منطقه معرف از هر تیپ گیاهی، زمان مراجعه نمونه‌برداری طی بازه مختلف زمانی هر ١٥ روز یکبار (نیمه اول آبان‌ماه تا نیمه اول دی‌ماه برای درمنه کوهی و نیمه دوم مهرماه تا نیمه دوم آذرماه برای درمنه دشتی) برای جمعآوری بذرهای مربوط به دو گونه تنظیم شد. صفات مرتبط با جوانه‌زنی بذر شامل درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه‌چه، طول ساقه‌چه و شاخص بنیه بذر هر مرحله زمانی اندازه‌گیری گردید. داده‌های جمعآوری شده تجزیه واریانس شدند و مقایسه میانگین تیمارها با استفاده از آزمون دانکن انجام شد. نتایج نشان داد که تأخیر دادن زمان جمعآوری بذرهای درمنه دشتی از نیمه اول ماه آبان به نیمه دوم آذر باعث روند افزایشی در صفات درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، شاخص بنیه بذر و طول گیاهچه با نرخی به‌ترتیب برابر 115، 119، 222 و 49 درصد شد. طبق یافته‌ها جمعآوری بذر درمنه کوهی در نیمه اول دی‌ماه در مقایسه با نیمه اول آبان‌ماه باعث افزایش در صفات شاخص بنیه بذر، درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی و طول گیاهچه به‌ترتیب با نرخی برابر 588، 336، 736 و61 درصد شد. طبق نتایج، تأخیر در زمان جمعآوری بذر در این دو گونه باعث بهبود شاخص‌های جوانه‌زنی و رشد گیاهچه گردید.
علی خنامانی؛ حسن فتحی زاد؛ محمدعلی حکیم زاده
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 723-734
چکیده
به دلیل افزایش جمعیت و در نتیجه افزایش نیاز به غذا، طی دهه‌های گذشته شاهد تغییرات گسترده در کاربری اراضی و به‌ویژه افزایش اراضی کشاورزی هستیم. هدف از این تحقیق، بررسی تغییرات کاربری اراضی دشت برتش در شهرستان دهلران استان ایلام طی دوره 26 ساله (1367 تا 1393) با استفاده از روش شیءگرا میباشد. برای انجام این تحقیق، پس از تهیه تصاویر ماهواره ...
بیشتر
به دلیل افزایش جمعیت و در نتیجه افزایش نیاز به غذا، طی دهه‌های گذشته شاهد تغییرات گسترده در کاربری اراضی و به‌ویژه افزایش اراضی کشاورزی هستیم. هدف از این تحقیق، بررسی تغییرات کاربری اراضی دشت برتش در شهرستان دهلران استان ایلام طی دوره 26 ساله (1367 تا 1393) با استفاده از روش شیءگرا میباشد. برای انجام این تحقیق، پس از تهیه تصاویر ماهواره لندست سنجنده TM (1988)، ETM+ (2001) و لندست 8 (2014)، تصحیحات مورد نیاز انجام شد و بعد با استفاده از روش شیءگرا، نقشه کاربری اراضی مربوط به سه دوره زمانی تهیه گردید. نتایج حاصل از ارزیابی دقت نقشه‌های تولید شده نشان می‌دهد که بیشترین میزان دقت کل و ضریب کاپا با مقدار 90 و 95 درصد مربوط به تصویر سال 2001 و کمترین آن با مقدار 80 و 90 درصد مربوط به تصویر سال 1988 میباشد. دقت کل و ضریب کاپا در تصویر سال 2014 نیز با مقدار 90 و 92 درصد، دقت خوبی را به نمایش می‌گذارد. نتایج روند تغییرات کاربری اراضی نشان داد که کاربری مرتع متوسط با کاهش بیش از 21 هزار هکتاری، بیشترین تغییرات را داشته است. در رتبه بعدی، اراضی کشاورزی قرار دارد که افزایش بیش از 15 هزار هکتاری (دو برابری) را نشان می‌دهد، که دلیل آن افزایش جمعیت و وجود منابع آبی کافی در این ناحیه میباشد. کاربری مرتع فقیر نیز روند افزایشی حدود 5/1 برابری را نشان می‌دهد که نشان‌دهنده تخریب مراتع متوسط میباشد. اراضی شوره‌زار نیز در ابتدا روند افزایشی، اما در ادامه به دلیل تبدیل شدن به اراضی کشاورزی، روند کاهشی را نشان می‌دهد. میزان دقت کل (90-900) و ضریب کاپا (95-90) نشان‌دهنده دقت بسیار بالای این روش در تعیین کاربری اراضی میباشد.
پیروز شاکری؛ حسن فضائلی؛ احمد پورمیرزایی؛ سید حمید مصطفوی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 735-747
چکیده
تعیین کیفیت علوفه مراتع عامل مهمی در ارزیابی وضعیت تغذیه دام‌های وابسته به مرتع، تعیین زمان مناسب چرا، افزایش عملکرد دام‌ها و آسیب کمتر به مراتع است. این مطالعه بهمنظور تعیین ارزش غذایی و قابلیت هضم چهار گونه غالب از خانواده کاسنی در مراتع بافت در استان کرمان انجام شد. گونه‌ها شامل درمنه کوهی (aucheriArtemisia)، درمنه دنائی(Artemisiapersica)، ...
بیشتر
تعیین کیفیت علوفه مراتع عامل مهمی در ارزیابی وضعیت تغذیه دام‌های وابسته به مرتع، تعیین زمان مناسب چرا، افزایش عملکرد دام‌ها و آسیب کمتر به مراتع است. این مطالعه بهمنظور تعیین ارزش غذایی و قابلیت هضم چهار گونه غالب از خانواده کاسنی در مراتع بافت در استان کرمان انجام شد. گونه‌ها شامل درمنه کوهی (aucheriArtemisia)، درمنه دنائی(Artemisiapersica)، شنگ‌اسبی بیابانی(Scorzoneratortusissima)وهزار‌خار خنجری (Cousinasicigera)بودند که در مراحل رشد شامل رویشی، گلدهی و بذردهی نمونه‌برداری شدند. نتایج نشان داد که میانگین ترکیبات شیمیایی گونه‌های مذکور در مراحل مختلف رشد به‌ترتیب حاوی 94/9، 95/8، 21/6 و 40/10 درصد پروتئین خام 62/45، 77/45، 07/61 و 83/42 درصد NDF و 77/32، 05/33، 61/46 و 73/31 درصد ADF بودند. در همه گونه‌ها با افزایش سن گیاه غلظت پروتئین خام کاهش (01/0>p) و به‌‌جز گونه شنگ‌اسبی بیابانی در سایر گونه‌ها میزان NDF و ADF افزایش (01/0>p) یافت. میانگین قابلیت هضم ماده خشک در گونه‌های مذکور در مراحل مختلف رشد به‌ترتیب 41/57، 054/53، 34/45 و 67/39 درصد تعیین شد و میانگین انرژی قابل متابولیسم در مراحل مختلف رشد نیز به‌ترتیب در گونه‌های مذکور 24/2، 24/2، 86/1 و 26/2 کالری در گرم ماده خشک برآورد گردید. میانگین غلظت عناصر معدنی کلسیم، سدیم، پتاسیم، منیزیم، آهن و منگنز در این چهار گونه مرتعی بیش از حد بحرانی نیازهای گوسفند و بز بود، در حالی‌که غلظت عناصر فسفر، مس و روی در این گیاهان کمتر از حد بحرانی آن برای گوسفند و بز بود. به‌طور کلی چهار گونه مورد مطالعه از نظر پروتئین خام و انرژی قابل متابولیسم به‌ویژه در مراحل اولیه رشد تأمین کننده نیازهای گوسفند و بزهای منطقه می‌باشند.
کامبیز کامرانی؛ حسین ارزانی؛ سید اکبر جوادی؛ رضا عزیزی نژاد
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 748-760
چکیده
مهمترین سیاست اجرایی دستگاه متولی مراتع، تهیه و اجرای طرح‌های مرتع‌داری است. اصلاح، توسعه و بهره‌برداری از مراتع، منوط به شناخت وضعیت موجود مرتع و انتخاب یکی از روشهای مرتع‌داری بر اساس وضعیت مرتع (تعادلی، طبیعی و مصنوعی) و اجرای آن در قالب طرح مرتع‌داری است. مطالعه پیش‌رو با هدف بررسی اثربخشی روشهای مرتع‌داری بکار گرفته شده ...
بیشتر
مهمترین سیاست اجرایی دستگاه متولی مراتع، تهیه و اجرای طرح‌های مرتع‌داری است. اصلاح، توسعه و بهره‌برداری از مراتع، منوط به شناخت وضعیت موجود مرتع و انتخاب یکی از روشهای مرتع‌داری بر اساس وضعیت مرتع (تعادلی، طبیعی و مصنوعی) و اجرای آن در قالب طرح مرتع‌داری است. مطالعه پیش‌رو با هدف بررسی اثربخشی روشهای مرتع‌داری بکار گرفته شده در 16 سامان عرفی اطراف منطقه گزنک از توابع شهرستان آمل در حوزه آبخیز هراز انجام شده است. بر این اساس، ابتدا آمار و اطلاعات مراتع، شامل درصد پوشش تاجی کل و نیز هریک از گونه‌های مهم خوشخوراک و زیادشونده، وضعیت، گرایش و تولید مرتع در زمان تهیه طرح استخراج و بعد هریک از خصوصیات مذکور در سال 1395 بررسی و ارزیابی شد. برای تجزیهوتحلیل و مقایسه تیمارها (روش مرتع‌داری)، تعیین اختلافات و انتخاب بهترین شیوه مرتع‌داری از آنالیز واریانس دادهها، در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تیمار (روش مرتع‌داری تعادلی، طبیعی و مصنوعی) استفاده گردید. برای مقایسه اثر هریک از روش‌ها در زمان اجرای طرح و در شرایط فعلی بر وضعیت مراتع، گرایش و تولید مراتع، از آزمون مقایسه میانگین دانکن و برای مقایسه ویژگی‌های کمّی که قبل و بعد از اجرای طرح‌های مرتع‌داری اندازه‌گیری شده‌اند، از آزمون t مستقل دو نمونه‌ای و برای مقایسه ویژگی‌های کیفی از آزمون ناپارامتری Mann-Whitney Uاستفاده شد. محاسبه‌های آماری و مقایسه میانگین تیمارها با نرم‌افزار SPSS انجام گردید. نتایج این تحقیق، نشان داد که انتخاب روشهای مرتع‌داری تعادلی و طبیعی برای مراتع با وضعیت خوب و متوسط، تأثیر معنی‌داری بر پوشش تاجی کل مراتع داشته امّا موجب ارتقا درجه وضعیت مراتع و یا افزایش معنی‌دار درصد پوشش و درصد ترکیب گونه‌های مهم خوشخوراک مراتع نشده است. بی‌شک علت آن، اجرای ناموفق برنامه‌های پیش‌بینی شده در طرح‌های مرتع‌داری است. از سوی دیگر هر چند انتخاب روش مرتع‌داری مصنوعی در طرح‌های دارای تیپ‌های گیاهی ضعیف به درستی انجام نشده، امّا در عمل اجرای این طرح‌ها تأثیر معنی‌داری بر وضعیت و گرایش مراتع منطقه نداشته است؛ اگرچه درصد پوشش تاجی گونه‌های نامرغوب مرتعی در آنها با افزایش روبه‌رو بوده، اما در طول 25 سال اخیر، در کل درصد پوشش تاجی و تولید این مراتع کاهش یافته است. ازاین‌رو بنظر می‌رسد اثربخشی طرح‌های مرتع‌داری زمانی بیشتر خواهد شد، که طرح‌ها در حالت تعادل دام در مرتع اجرا شوند.
داریوش قربانیان؛ حیدر شریفه؛ محمد امیرجان؛ رسول میراخورلی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 761-769
چکیده
استفاده از اراضی شور و کم‌بازده برای تولید علوفه گام مهمی در راستای بهره‌وری بهینه از منابع آب و خاک با کیفیت پایین از دیدگاه کشاورزی به حساب می‌آید. گونه‌های Atriplex canescensو Atriplex verrocifera بهعنوان گونه‌های مقاوم به خشکی و شوری، قادر به تولید علوفه از اراضی شور و کم‌بازده هستند. برای بررسی امکان استقرار و سنجش میزان تولید علوفه ...
بیشتر
استفاده از اراضی شور و کم‌بازده برای تولید علوفه گام مهمی در راستای بهره‌وری بهینه از منابع آب و خاک با کیفیت پایین از دیدگاه کشاورزی به حساب می‌آید. گونه‌های Atriplex canescensو Atriplex verrocifera بهعنوان گونه‌های مقاوم به خشکی و شوری، قادر به تولید علوفه از اراضی شور و کم‌بازده هستند. برای بررسی امکان استقرار و سنجش میزان تولید علوفه در اراضی شور و کم‌بازده و تعیین شیوه مناسب کاشت، ابتدا دو منطقه با شوری متفاوت (شوری تا 20ds/m و شوری تا 40 ds/m) از طریق آزمایش خاک انتخاب شد. سپس در هر منطقه، از هر یک از گونه‌های مذکور به تعداد 45 اصله نهال در سه تکرار کاشته شد. نتایج این تحقیق نشان داد در مناطق با شوری زیاد (تا40 ds/m) استفاده از گونه‌هایAtriplex canescens و Atriplex verrocifera برای استقرار و تولید علوفه امکان‌پذیر است. تحلیل نتایج حاصل از تجزیه واریانس رشد تاج‌پوشش و تولید سالانه گونه‌های مذکور نشان داد که در اراضی شور با حداکثر 40 ds/m رشد سال اول At.verrosifera بیشتر از At.canescensاست، اما در منطقه با شوری کم رشد At.canescens بیشتر است. میزان تولید گونه‌های مستقر شده نشان می‌دهد که تولید گونه At.canescens بیشتر از گونه At. verrusiferaاست. اما این اختلاف در منطقه شور به حداقل می‌رسد. بنابراین اثر شوری بر تولید At.canescensمحسوس و مؤثر بوده اما میزان تولید At. verrusiferaنسبت به منطقه با شوری کم بیشتر شده، ازاین‌رو این گونه از مقاومت و تحمل بیشتری برخوردار است.
طاهره انصافی مقدم؛ فرامرز خوش اخلاق؛ علی اکبر شمسی پور؛ رضا اخوان؛ طاهر صفرراد؛ فرشاد امیر اصلانی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 770-788
چکیده
تجزیهوتحلیل سری‌های زمانی پارامترهای اقلیمی، راهکارهای جدیدی را در تحلیل فراوانی منطقه‌ای و برآورد روابط متغیرهای اقلیمی فراهم کرده است. در این مقاله، پردازش ویژگی‌های رقومی برای تعیین طول دوره چرخه روزانه گردوغبار و بارش در 12 ماه سال به‌کار برده شد تا با استفاده از پریودوگرام های همبستگی و تحلیل سری زمانی روزانه دو متغیر ...
بیشتر
تجزیهوتحلیل سری‌های زمانی پارامترهای اقلیمی، راهکارهای جدیدی را در تحلیل فراوانی منطقه‌ای و برآورد روابط متغیرهای اقلیمی فراهم کرده است. در این مقاله، پردازش ویژگی‌های رقومی برای تعیین طول دوره چرخه روزانه گردوغبار و بارش در 12 ماه سال به‌کار برده شد تا با استفاده از پریودوگرام های همبستگی و تحلیل سری زمانی روزانه دو متغیر یادشده استفاده شود. برای تحقق این هدف سری زمانی دو متغیر فراوانی گردوغبار و میزان بارش براساس دوره مشترک آماری بلندمدت (2016-1986) در مورد 45 ایستگاه سینوپتیک واقع در جنوب‌غربی ایران بررسی شد. بهمنظور درک رابطه همبستگی، ابتدا نمودار تغییرات روزانه چرخه‌های گردوغبار و بارش در هر ماه از سال به‌طور جداگانه نمایش داده شد. سپس برای اطمینان از نرمال بودن آمار، دادهها با استفاده از آزمون آماری کولموگراف- اسمیرنوف بوسیله نرم‌افزار SPSS آزمایش گردید. نتایج آزمون نشان داد که کلیه داده‌های پارامترهای مورد نظر نرمال بودند. نتایج حاصل از محاسبه ضرایب همبستگی در 12 ماه سال پیرسون بیانگر معنی‌دار بودن همبستگی دادهها در سطح یک درصد است. نتایج بدست‌آمده مبتنی بر این یافته است که در منطقه مورد بررسی عمدتا در ماه‌های سرد سال (ژانویه، فوریه، مارس، آوریل، می، نوامبر و دسامبر) رابطه همبستگی معنی‌دار در سطح اعتماد 95% و 99% وجود دارد و در پنج ماه دوره گرم (ژوئن، ژوئیه، اوت، سپتامبر و اکتبر) همبستگی معنی‌دار مشاهده نمی‌شود. همچنین این تحقیق نشان داد که رابطه مقدار فراوانی رخدادهای گردوغبار با مقادیر بارندگی روزانه در منطقه مورد بررسی رابطه‌ای منفی است و این امر نشان می‌دهد که گردوغبار می‌تواند به‌طور قابل توجهی بهعنوان عامل کاهنده یا سرکوب کننده میزان بارندگی در منطقه عمل کند.
سیدمهرداد کاظمی؛ حمیدرضا کریم زاده؛ حسین بشری؛ مصطفی ترکش اصفهانی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 789-804
چکیده
با توجه به نقش و اهمیت چرای دام بر تغییرات پوشش‌گیاهی، این تحقیق برای مطالعه تأثیر شدت‌های مختلف چرای دام بر پارامترهای پوشش گیاهی مراتع شهرستان علویجه در استان اصفهان انجام شد بدین‌منظور سه مکان مرتعی با شدت‌های مختلف چرایی سبک، متوسط و سنگین و با شرایط اکولوژیک مشابه انتخاب شد. چهار ترانسکت (دو ترانسکت موازی و دو ترانسکت عمود ...
بیشتر
با توجه به نقش و اهمیت چرای دام بر تغییرات پوشش‌گیاهی، این تحقیق برای مطالعه تأثیر شدت‌های مختلف چرای دام بر پارامترهای پوشش گیاهی مراتع شهرستان علویجه در استان اصفهان انجام شد بدین‌منظور سه مکان مرتعی با شدت‌های مختلف چرایی سبک، متوسط و سنگین و با شرایط اکولوژیک مشابه انتخاب شد. چهار ترانسکت (دو ترانسکت موازی و دو ترانسکت عمود بر شیب عمومی منطقه) به طول 100 متر در هر منطقه مستقر و در راستای هر ترانسکت، 10 پلات به روش تصادفی- سیستماتیک مستقر و در هر پلات نام علمی گونه‌ها، کلاس خوشخوراکی، تراکم و درصد پوشش تاجی گیاهان ثبت گردید. شاخص‌های غنای مارگالف، تنوع و یکنواختی شانون-واینر و نیز منحنی فراوانی رتبه‌ای محاسبه شد. بهمنظور مقایسه شاخص‌های پوشش گیاهی، از آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه (5% = α) استفاده گردید. شاخص‌های تراکم و پوشش تاجی در شرایط چرای سبک و متوسط بیشتر از چرای سنگین میباشد و بین هر سه مکان مرتعی اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0 > P). ترکیب گونه‌ای دو مکان چرای سبک و متوسط به‌طور عمده شامل گیاهان کلاس ІІ و به‌ترتیب برابر با 72 و 54 درصد میباشد. در شرایط چرای سنگین، غالب بودن با گونه‌های کلاس ІІІ میباشد که برابر با 69 درصد محاسبه گردید. بین مناطق چرای سبک و سنگین، از لحاظ شاخص‌های تنوع، غنا و یکنواختی اختلاف معنی‌داری وجود دارد (05/0 > P). دو منطقه چرای سبک و متوسط، از مدل لوگ نرمال که نشان‌دهنده جوامعی پایدار می‌باشند تبعیت می‌کند، در حالی‌که منطقه چرای سنگین از مدل سری لوگ که بیانگر جوامعی شکننده است، تبعیت می‌کند. نتایج تحلیل فزونگی (RDA) نشان داد که سه تیپ گیاهی با ترکیب گیاهی متفاوت، منطبق با سطوح مختلف چرای دام وجود دارد. به‌طور کلی، چرای سبک و متوسط از نظر پوشش‌گیاهی در شرایط ایده‌آلی قرار دارند، بنابراین با توجه به اینکه مناطق خشک و نیمه‌خشک، اکوسیستم‌های حساس و شکننده‌ای هستند باید در مدیریت چرا این مناطق ملاحظات بیولوژیکی مورد توجه قرار گیرد.
لیلا خاکی پور؛ حسین بارانی؛ احمد عابدی سروستانی؛ سعید غلامرضایی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 805-816
چکیده
این تحقیق با هدف بررسی الگوی تقسیم کار حاکم بر فعالیت‌های مدیریتی مراتع نزد خانواده‌های عشایری و نیز بررسی نقش زنان در مدیریت مراتع در سامان‌های عرفی عشایری در منطقه شول‌آباد شهرستان الیگودرز واقع در استان لرستان انجام گردید. این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شد. به‌طوری که در بخش اول تحقیق با استفاده از شیوه مشاهده و مصاحبه نامنظم ...
بیشتر
این تحقیق با هدف بررسی الگوی تقسیم کار حاکم بر فعالیت‌های مدیریتی مراتع نزد خانواده‌های عشایری و نیز بررسی نقش زنان در مدیریت مراتع در سامان‌های عرفی عشایری در منطقه شول‌آباد شهرستان الیگودرز واقع در استان لرستان انجام گردید. این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شد. به‌طوری که در بخش اول تحقیق با استفاده از شیوه مشاهده و مصاحبه نامنظم (آزاد) دادههایی حاصل گردید و بعد داده‌های حاصل در طرح پرسشنامه استفاده شد. در تعیین حجم نمونه از جدول کرجسی و مورگان استفاده شد. در بخش کمی تعداد 44 پرسشنامه با سئوالات باز در بین زنان عشایر تکمیل شد. مدیریت مراتع در سه بخش بهره‌برداری، حفاظت و احیاء و توسعه بررسی گردید. یافته‌های این تحقیق نشان داد الگوی تقسیم کار حاکم بر فعالیت‌های این خانوادهها به گونه‌ای است که زنان بیشترین نقش خود را در بهره‌برداری مراتع ایفاء می‌کنند و در بخش‌های حفاظت و احیاء مراتع نقش کمتری دارند. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد زنان عشایر همانند گذشته در زمینه تولید محصولات دامی و فراوردههای لبنی و نیز برداشت گیاهان دارویی و خوراکی نقش قابل توجهی داشته و سهم عمدهای در تولید و عرضه این محصولات دارند.
حسین بهزادی؛ سعید محتشم نیا؛ حسین قره داغی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 817-828
چکیده
پارک ملی بمو در استان فارس شاهد بروز سالانه حریق و تکرار آن در سالهای متمادی است. با توجه به اهمیت حفظ پارک و مجاورت آن با پالایشگاه شیراز، اقدام به پهنه‌بندی خطر حریق با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسه مراتبی گردید. با در نظر گرفتن عوامل چهارگانه فیزیوگرافی (ارتفاع، شیب، جهت)، اقلیم (دما و باران)، عوامل انسانی ...
بیشتر
پارک ملی بمو در استان فارس شاهد بروز سالانه حریق و تکرار آن در سالهای متمادی است. با توجه به اهمیت حفظ پارک و مجاورت آن با پالایشگاه شیراز، اقدام به پهنه‌بندی خطر حریق با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسه مراتبی گردید. با در نظر گرفتن عوامل چهارگانه فیزیوگرافی (ارتفاع، شیب، جهت)، اقلیم (دما و باران)، عوامل انسانی (گردشگری، نواحی صنعتی، مناطق نظامی، مناطق مسکونی و جاده‌ها) و مواد سوختی (نوع تیپ و تراکم پوشش‌گیاهی) و وزن‌دهی بر اساس لایه‌های رقومی، نظرات کارشناسی و تکمیل پرسشنامه‌ها و تلفیق لایه‌های تولیدی، نقشه نهایی پهنه‌بندی حریق بر مبنای طبقه‌بندی از 0 تا 100 به صورت بدون خطر (20-0)، کم‌خطر (40-20)، خطر متوسط (60-40)، خطرناک (80-60) و بسیار خطرناک (100-80) تهیه گردید. نتایج نشان داد 3/23% (14263 هکتار) از محدوده در پهنه خطرناک و 25/20% در بسیار خطرناک (84/2) قرار دارد. ارزیابی دقت و صحت مدل تهیه‌شده نشان می‌دهد که 60/76% از سطح محدوده‌ای که قبلاً دچار حریق شده در پهنه‌های خطرناک و بسیار خطرناک واقع شده و این موضوع بیانگر تطبیق واقعیت زمینی با نقشه‌های تهیه‌شده است. با توجه به ایجاد ارتباط منطقی بین نواحی خطر با مکان‌های واقعی می‌توان موفقیت این روش را اثبات کرد. ازاین‌رو پیشنهاد می‌گردد نسبت به تدوین برنامه مدیریت بحران به‌طور ویژه و افزایش تجهیزات و نیروی انسانی در جهت جلوگیری از بروز حریق و گسترش آن در پهنه‌های خطرناک و بسیار خطرناک منطقه اقدام نمود
جابر شریفی؛ فرهنگ قصریانی؛ یونس رستمی کیا
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 829-838
چکیده
گونهL. Festuca sulcata ازگندمیان چند‌ساله ویژه مراتع نیمه‌استپی مناطق آلپی است. بهمنظور ارزیابی کیفیت رشد، عملکرد تولید علوفه و تولید بذر، پنج اکسشن از این گونه در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی در شرایط دیم با سه تکرار در ایستگاه سامیان اردبیل کاشته شد. پس از استقرار نهال‌ها، در پایان فصل رویش، صفاتی از قبیل درصد زنده‌مانی، پوشش‌تاجی، ...
بیشتر
گونهL. Festuca sulcata ازگندمیان چند‌ساله ویژه مراتع نیمه‌استپی مناطق آلپی است. بهمنظور ارزیابی کیفیت رشد، عملکرد تولید علوفه و تولید بذر، پنج اکسشن از این گونه در قالب طرح بلوک کاملاً تصادفی در شرایط دیم با سه تکرار در ایستگاه سامیان اردبیل کاشته شد. پس از استقرار نهال‌ها، در پایان فصل رویش، صفاتی از قبیل درصد زنده‌مانی، پوشش‌تاجی، ارتفاع بوته، قدرت نهال و عملکرد علوفه و بذر از سال 1389 تا 1393 اندازه‌گیری گردید. دادهها با استفاده از نرم‌افزار SAS مورد تجزیه واریانس قرار گرفت و مقایسه میانگین صفات مورد ارزیابی به روش دانکن در سطح 5% خطا انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد پوشش‌تاجی (77/997 سانتی‌متر‌مربع)، ارتفاع بوته (88/45 سانتی‌متر) و قوه نامیه بذر (100%) به اکسشن سرعین-کوه آلوارس تعلق داشت. میانگین تولید علوفه آن 58/528 کیلوگرم علوفه خشک در هکتار بود. در عملکرد تولید بذر بین اکسشن‌ها اختلاف معنی‌داری مشاهده نشد ولی بین سال‌ها اختلاف معنی‌داری در سطح 1% وجود داشت. میانگین تولید بذر آن در اکوتیپ‌های مورد مطالعه 33/95 کیلوگرم در هکتار بود. در نتیجه اکسشن‌های برتر از این گونه که دارای توان بالایی از نظر تولید علوفه هستند، می‌توانند در فرایند احیاء و توسعه مراتع نیمه‌استپی در منطقه آلپی مورد استفاده قرار گیرند.
حسین احمدی گتاب؛ شفق رستگار؛ قدرت اله حیدری؛ سیدمجتبی مجاوریان
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 839-852
چکیده
دامداری سنتی متکی به مراتع بیشترین سهم را در بهره‌برداری از مراتع کشور دارد. با وجود آنکه بیش از نیمی از علوفه مورد نیاز دام‌ها از منابعی غیر از چرا در مراتع تأمین می‌گردد، بیشتر دامداران در ایران بر این عقیده هستند که دامداری سنتی دارای توجیه اقتصادی نمی‌باشد. ازاین‌رو، این تحقیق را می‌توان گامی در جهت تحلیل اقتصادی فعالیت دامداری ...
بیشتر
دامداری سنتی متکی به مراتع بیشترین سهم را در بهره‌برداری از مراتع کشور دارد. با وجود آنکه بیش از نیمی از علوفه مورد نیاز دام‌ها از منابعی غیر از چرا در مراتع تأمین می‌گردد، بیشتر دامداران در ایران بر این عقیده هستند که دامداری سنتی دارای توجیه اقتصادی نمی‌باشد. ازاین‌رو، این تحقیق را می‌توان گامی در جهت تحلیل اقتصادی فعالیت دامداری دانست که فصلی از سال را متکی به علوفه مراتع ییلاقی حوزه آبخیز سجادرود بابل می‌باشند. اطلاعات مربوط به ارزیابی اقتصادی به روش پیمایشی و از طریق پرسشنامه تکمیل گردید. جامعه آماری شامل 3 سامان عرفی دارای طرح و 3 سامان عرفی فاقد طرح مرتع‌داری بود. با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه لازم برای انجام این پژوهش (82 دامدار) انتخاب گردید. در این بررسی سود خالص بهره‌برداران از فعالیت‌های دامداری و سایر عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر بر درآمد دامداران مطالعه شد. نتایج حکایت از آن داشت که نسبت منفعت به هزینه فعالیت دامداری سنتی در منطقه 41/1 و دارای توجیه بوده است ولی اختلاف سودآوری بین مراتع دارای طرح و فاقد طرح و همچنین بین دامداران مورد بررسی با تعداد دام کم، متوسط و زیاد معنی‌دار نشد. میانگین سود خالص به ازای هر رأس دام برای هر دامدار در مراتع دارای طرح و فاقد طرح به‌ترتیب 63/29477 و 22130 ریال در سال پایه 1395 محاسبه شد که این اختلاف از نظر آماری معنی‌دار نشد. با توجه به نتایج پیشنهاد شد، بهترین راهکار برای تقویت توان اقتصادی دامداران، تأمین علوفه یارانه‌ای، اعطای تسهیلات بانکی کم‌بهره، تغییر نژاد دام و تشکیل شرکت‌های تعاونی مرتع‌داری میباشد.
رضا سیاه منصور؛ محمد فیاض
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 853-862
چکیده
متأسفانه به‌دلیل استفاده‌های غیر اصولی از منابع طبیعی تغییرات شگرفی در کره زمین بوجود آمده که همه به ضرر انسان است. ماهیت چند بعدی توسعه پایدار سبب توجه بیشتر به استفاده از گونه‌های سازگار، مقاوم، پرتولید، مرغوب و باخوشخوراکی مناسب شده است. یکی از این گونه‌ها، گونه دائمی Astragalus curvirostris است که یکی از رویشگاه‌های آن در مراتع بلومان ...
بیشتر
متأسفانه به‌دلیل استفاده‌های غیر اصولی از منابع طبیعی تغییرات شگرفی در کره زمین بوجود آمده که همه به ضرر انسان است. ماهیت چند بعدی توسعه پایدار سبب توجه بیشتر به استفاده از گونه‌های سازگار، مقاوم، پرتولید، مرغوب و باخوشخوراکی مناسب شده است. یکی از این گونه‌ها، گونه دائمی Astragalus curvirostris است که یکی از رویشگاه‌های آن در مراتع بلومان با ارتفاع متوسط 1960 متر از سطح دریا و بارش متوسط سالانه 3/593 میلی‌متر میباشد. در 2 زمان و 2 روش کاشت بصورت کرت‌های خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب بلوک کاملاً تصادفی در سه تکرار و طی چهار سال (از سال 1393 تا 1396) اجرا گردید. کرت اصلی دو تیمار فصل کاشت شامل پاییز و بهار و کرت فرعی شامل دو روش کشت بذرکاری و بذرپاشی بود. برای مقایسه اینکه بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی‌داری وجود دارد از تجزیه واریانس و برای گروه‌بندی میانگین تیمارها از آزمون دانکن استفاد شد. نتایج نهایی نشان داد که بین میانگین تعداد پایه‌های موجود تیمارهای مختلف شامل بذرکاری پاییزه، بذرپاشی پائیزه، بذرکاری بهاره و بذرپاشی بهاره در سطح 1% اختلاف معنی‌دار وجود دارد (P≤ 0.01). یعنی نوع کشت و فصل آن در ایجاد پوشش، کارایی متفاوت دارند. همچنین بین کرت‌ها نیز در سطح 1% اختلاف معنی‌دار مشاهده می‌شود که در واقع می‌تواند به اجرای تیمارها در هر کرت وابسته باشد. در نهایت مشخص گردید که گونه Astragalus Curvirostrisدر فصل پائیز و روش کشت بذرکاری بهترین سطح موفقیت را حاصل نمود.
مهدی جعفری؛ غلامرضا زهتابیان؛ طیبه مصباح زاده
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 863-876
چکیده
یکی از انواع بلایای طبیعی که هرساله موجب وارد آمدن آسیب‌های زیست محیطی و اجتماعی بسیاری در برخی کشورها می‌شود، طوفان‌های گرد و خاک و ریزگرد‌هاست. در این پژوهش، پدیده گرد و غبار ایستگاه اصفهان از نظر زمانی و فضایی مطالعه شد. بدین‌منظور دادهها شامل: زمان و تاریخ دیده‌بانی، سمت و سرعت باد و وضعیت هوای حاضر پس از استخراج کدهای مربوط ...
بیشتر
یکی از انواع بلایای طبیعی که هرساله موجب وارد آمدن آسیب‌های زیست محیطی و اجتماعی بسیاری در برخی کشورها می‌شود، طوفان‌های گرد و خاک و ریزگرد‌هاست. در این پژوهش، پدیده گرد و غبار ایستگاه اصفهان از نظر زمانی و فضایی مطالعه شد. بدین‌منظور دادهها شامل: زمان و تاریخ دیده‌بانی، سمت و سرعت باد و وضعیت هوای حاضر پس از استخراج کدهای مربوط به پدیده گرد و غبار (06 و 07) و تحلیل آماری داده‌های مرتبط با این پدیده با استفاده از نرم‌افزار متلب، گلبادها و گل توفان‌‌های سالانه و فصلی ایستگاه با استفاده از نرم‌افزارهای WRplot & WDconvert طی دوره آماری 1392-1362 ترسیم شد. نتایج حکایت از آن داشت که 525 روز گرد و غبار گزارش شده که سال 2012 با 62 روز بیشترین فراوانی تعداد گرد و غبار را طی دوره آماری داشت. همچنین ماه اردیبهشت و فصل بهار بیشترین تعداد وقوع گرد و غبار را نسبت به ماه‌ها و فصل‌های دیگر سال دارا بود. بررسی گلباد و گل‌توفان سالانه نیز تشکیل کانال باد را در مسیر غربی–شرقی تأیید می‌کند. گل‌غبار‌های سالانه که به‌تفکیک دو کد هواشناسی 06 و 07 ترسیم شدند، مشخص می‌کند که بادهای همراه با گرد و غبار از نیمه‌غربی در انتقال ذرات معلق و ایجاد گرد و خاک‌های محلی نقش دارند. گل‌توفان‌های فصلی، تأثیر سیستم‌های جوی مختلف را در طی سال در شکل‌گیری پدیده گرد و خاک در منطقه بهتر و دقیق‌تر نشان می‌دهد. با آغاز دوره سرد سال، وزش بادهای همراه با گرد و خاک از نیمه‌غربی به سمت اصفهان شدت گرفته و در زمستان به بیشترین حد می‌رسد اما با شروع فصل گرما و به‌ویژه فصل تابستان وزش آنها از سمت غرب تقریباً به صفر رسیده و از جهت شرق میباشد.
سمیرا حسین جعفری؛ عادل سپهری؛ حسین سلطانلو؛ علی اکبر کریمیان
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 888-897
چکیده
گونه‌های گیاهی دارای اکوتیپ‌های مختلفی می‌باشند. شناسایی اکوتیپ‌هایی که فراورده بیشتری تولید می‌کنند، می‌تواند بسیار مفید و از لحاظ تجاری سودآور باشد. این پژوهش اولین مطالعه در مورد میزان شیره‌دهی گیاه آنغوزه تلخ Ferula pseudalliacea و شرایط ادافیکی رویشگاه‌های آن در مراتع بیابانی استان یزد است. بدین‌منظور، در هر منطقه 20 پایه گیاهی ...
بیشتر
گونه‌های گیاهی دارای اکوتیپ‌های مختلفی می‌باشند. شناسایی اکوتیپ‌هایی که فراورده بیشتری تولید می‌کنند، می‌تواند بسیار مفید و از لحاظ تجاری سودآور باشد. این پژوهش اولین مطالعه در مورد میزان شیره‌دهی گیاه آنغوزه تلخ Ferula pseudalliacea و شرایط ادافیکی رویشگاه‌های آن در مراتع بیابانی استان یزد است. بدین‌منظور، در هر منطقه 20 پایه گیاهی که هم سن بودند (5-6 سال) به طور کاملاً تصادفی انتخاب و بهره‌برداری از آنها طبق روش مرسوم انجام شد. نمونه‌برداری از خاک نیز از عمق cm30-0 انجام شد. تمام دادهها با نرم‌افزارهای SPSS16 و Excel مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که پایه‌های آنغوزه تلخ در رویشگاه چنارناز در دفعات تیغ‌زنی 7، 8، 11 (05/0>P)، 9 و 10 (01/0>P) به‌طور معنی‌داری میزان شیرابه بیشتر و در دفعات 3 و 13 شیرابه کمتری داشتند (05/0>P). میزان شیرابه کل با مقدار 63/63 گرم در منطقه چنارناز افزایش معنی‌داری نسبت به منطقه بوروئیه (14/60 گرم) نشان داد (01/0>P). در هر دو رویشگاه بیشترین میزان شیرابه تولیدی در برش 9 و 10 مشاهده شد. در کل برداشت آنغوزه تلخ طی 10 مرحله برش در مراتع استان یزد برای بهره‌برداری پایدار پیشنهاد می‌شود. مقایسه پارامترهای خاک نشان داد که درصد شن در منطقه بوروئیه و درصد رطوبت، سیلت، مواد آلی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم در منطقه چنارناز به‌طور معنی‌داری بیشتر بود (01/0>P). افزایش ذخیره رطوبتی خاک، مواد آلی و عناصر مورد نیاز گیاه در منطقه چنارناز باعث افزایش عملکرد شیرابه آنغوزه شده است. در این تحقیق اسیدیته در رویشگاه چنارناز افزایش معنی‌داری داشت که عامل مؤثری در رشد و میزان تولید آنغوزه است. از نظر عددی منطقه چنارناز آهک بیشتر و عملکرد بهتری از لحاظ تولید شیرابه دارد. با توجه به نتایج، گیاه آنغوزه تلخ منطقه چنارناز عملکرد بهتری از لحاظ تولید شیرابه داشت.
رضا دهقانی بیدگلی؛ حمیدرضا کوهبنانی؛ محمدرضا یزدانی؛ جمال دشتی آمیرآباد
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 877-887
چکیده
پدیده مخرب بیابان‌زایی یکی از بحران‌های جدی اکولوژیکی در این عصر محسوب می‌شود. بهمنظور بهبود کارایی پروژه‌های بیابان‌زدایی و خنثی‌سازی تخریب منابع طبیعی، ایجاد روش ارزیابی و پایش جامع و سامانمند که از انواع معیارها و شاخص‌ها برای حصول به نتایج واقعی بهره می‌برد، ضروری به نظر می‌رسد. راهکارها و راهبردهای ارزیابی شدت خطر ...
بیشتر
پدیده مخرب بیابان‌زایی یکی از بحران‌های جدی اکولوژیکی در این عصر محسوب می‌شود. بهمنظور بهبود کارایی پروژه‌های بیابان‌زدایی و خنثی‌سازی تخریب منابع طبیعی، ایجاد روش ارزیابی و پایش جامع و سامانمند که از انواع معیارها و شاخص‌ها برای حصول به نتایج واقعی بهره می‌برد، ضروری به نظر می‌رسد. راهکارها و راهبردهای ارزیابی شدت خطر بیابان‌زایی در ایران عموماً به صورت بخشی‌نگر و بر مبنای نظرات کارشناسی بوده و معمولاً مدل‌های ارزیابی بر مبنای مدل‌های تصمیم‌گیری چند‌معیاره چندان موردتوجه نبوده است. در این پژوهش با استفاده از رویکرد منطق فازی بهعنوان یکی از روشهای آزموده شده و کارآمد در ارزیابی برخی معیارهای مهم در زمینه تخریب و بیابان‌زایی استفاده شده است. بدین‌منظور پس از تهیه واحدهای کاری، نمونه‌های میدانی در هر واحد‌کاری برداشت شده و بعد با استفاده از روشهای زمین‌آمار و کریجینگ اقدام به تهیه نقشه‌های رستری پیوسته اولیه در محیط GIS گردید؛ در گام بعدی با استفاده از توابع خطی عضویت لایه‌ها به لایه‌های فازی تبدیل مشخص شد. در نهایت با استفاده از عملگرهای فازی و اپراتور گاما نقشه نهایی شدت بیابان‌زایی در مقیاس صفر تا یک ارائه گردید. بهمنظور تسهیل و تفهیم بهتر نتایج، نقشه نهایی در 4 کلاس شدت کم تا شدت خیلی زیاد طبقه‌بندی شد. نتایج حاصل نشان می‌دهد تقریباً 40 درصد از عرصه مورد مطالعه در شدت بالای تخریب و 17 درصد در شدت خیلی‌زیاد قرار دارد. خاطرنشان می‌سازد طبقه‌بندی فوق در سناریوهای مختلف مدیریتی می‌تواند مورد بازبینی دوباره قرار گیرد.
مهدی زهدی؛ حسین ارزانی؛ سید اکبر جوادی؛ عادل جلیلی؛ غلامحسین خورشیدی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 898-910
چکیده
قوانین و مقررات وضع شده در چند دهه اخیر، تأثیر فراوانی بر مراتع و نحوه بهره‌برداری از آن داشته و از سوی دیگر این قوانین پایه و اساس سیاست‌های حاکم بر نوع مدیریت و تشکیلات دولتی مربوطه بوده است. هدف از این تحقیق، بررسی میزان اثربخشی قوانین و مقررات وضع شده در رابطه با مرتع و مرتع‌داری میباشد که برای این منظور از طریق دیدگاه‌سنجی ...
بیشتر
قوانین و مقررات وضع شده در چند دهه اخیر، تأثیر فراوانی بر مراتع و نحوه بهره‌برداری از آن داشته و از سوی دیگر این قوانین پایه و اساس سیاست‌های حاکم بر نوع مدیریت و تشکیلات دولتی مربوطه بوده است. هدف از این تحقیق، بررسی میزان اثربخشی قوانین و مقررات وضع شده در رابطه با مرتع و مرتع‌داری میباشد که برای این منظور از طریق دیدگاه‌سنجی متخصصان و کارشناسان مرتع اقدام شده است. در این ارتباط، جامعه متخصصان مرتع‌داری و یا کارشناسان منابع طبیعی که به‌نوعی از لحاظ تجربی و حرفه‌‌ای با موضوع مرتع و مرتع‌داری مرتبط هستند، شناسایی و از طریق پرسشنامه نظرات آنان جمعآوری گردید. مخاطبان در سه گروه اصلی کارشناسان و شاغلان در بخش اجرا، تحقیقات و دانشگاهیان تقسیم‌بندی شدند. در مجموع ۲۶۸ پرسشنامه تکمیل و پاسخ‌های ارائه شده با روشهای آماری متداول تجزیهوتحلیل گردید. نتایج نشان داد، در مجموع قوانین و مقررات موجود نتوانسته مانع تخریب مراتع، حفاظت و ارتقاء وضعیت آن شود و این قوانین تا حد زیادی موجب بر هم خوردن نظام‌های مدیریت مراتع در گذشته شده و سیستم مدیریتی مناسبی نیز جایگزین آن نشده است. بعلاوه اینکه بخش زیادی از پاسخگویان معتقد بودند که قوانین و مقررات فوق نیاز به بازنگری و به‌روزرسانی دارند.
مهشید سوری؛ محمد فیاض؛ نادیا کمالی؛ سعیده ناطقی
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 911-922
چکیده
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ مراتع ﺑﺎ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم و درازﻣﺪت زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﺻﻮﻟﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺮاﺗﻊ و ﺣﻔﻆ آب و ﺧﺎک را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎید. هدف اصلی از این تحقیق، ارزیابی تغییرات پوشش‌گیاهی و شاخص‌های خاک مراتع قشلاقی منطقه کلات سادات سبزوار تحت عملیات مدیریت مرتع میباشد. فاکتورهای ...
بیشتر
ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ارزﯾﺎﺑﯽ مراتع ﺑﺎ ﺗﺎﻣﯿﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم و درازﻣﺪت زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰی اﺻﻮﻟﯽ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺮاﺗﻊ و ﺣﻔﻆ آب و ﺧﺎک را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎید. هدف اصلی از این تحقیق، ارزیابی تغییرات پوشش‌گیاهی و شاخص‌های خاک مراتع قشلاقی منطقه کلات سادات سبزوار تحت عملیات مدیریت مرتع میباشد. فاکتورهای گیاهی شامل میزان تولید گونه‌های گیاهی، درصد پوشش تاجی گونه‌های گیاهی، درصد لاشبرگ، تراکم گونه‌های گیاهی، وضعیت مرتع و گرایش مرتع در مکان قرق و مکان شاهد اندازه‌گیری شد. ارزیابی با استفاده از روش تصادفی-سیستماتیک و با تعداد تعداد 60 پلات چهارگوش یک متر مربعی و پراکنش مناسب نمونه‌ها در زمان آمادگی مرتع در اواخر اردیبهشت‌ماه انجام شد. گرایش به دو روش ترازو و قیاسی و وضعیت براساس روش چهار فاکتوری تعدیل یافته تعیین شدند. نمونه‌برداری از خاک از عمق 20-0 سانتی‌متری خاک انجام گرفت. تعداد 12 نمونه خاک از ترانسکت‌های اول، دوم و سوم (مکان قرق)، چهارم، پنجم و ششم (مکان شاهد) برداشت شد. داده ها با استفاده از آزمون تی مستقل در محیط نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج اندازه‌گیری درصد پوشش تاجی مرتع چرا شده مکان کلات سادات آباد سبزوار نشان داد که بیشترین سهم درصد پوشش تاجی از نظر خوشخوراکی متعلق به گیاهان کلاس п (37/19) و از نظر فرم رویشی مربوط به گیاهان علفی چند‌ساله (2/16) میباشد. همچنین از بین فرم‌های رویشی مختلف، بیشترین سهم تولید در مکان قرق مربوط به گیاهان بوته‌ای و در مکان چراشده مربوط به گیاهان علفی چند‌ساله میباشد. نتایج نشان داد که شاخصه‌های میزان رس، سیلت، آهک، کربن آلی، ازت و هدایت الکتریکی بین دو ناحیه مکان قرق و مکان چراشده دارای اختلاف معنی‌دار در سطح 5 درصد می‌باشند، ولیکن در مورد فاکتورهای اسیدیته و فسفر اختلاف معنی‌دار نبود. بنابراین پیشنهاد می‌شود عملیات اصلاحی قرق در مساحت‌های بیشتر در منطقه اجرا شود.
سکینه لطفی نسب اصل؛ محمد خسروشاهی؛ زهرا سعیدی فر؛ فاطمه درگاهیان
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 923-943
چکیده
تحلیل روند تغییرات زمانی بارش و خشکسالی به دلیل توجه روزافزون به پدیده تغییر اقلیم یکی از موضوعات مورد بحث قرن اخیر در جوامع علمی است. ازاین‌رو، این تحقیق به بررسی و تحلیل روند تغییرات بارندگی و وضعیت خشکسالی متأثر از آن در حوضه آبخیز جازموریان به کمک روش ناپارامتریک من-کندال و مقایسه شاخص‌های خشکسالی هواشناسی بارش استاندارد شده(SPI) ...
بیشتر
تحلیل روند تغییرات زمانی بارش و خشکسالی به دلیل توجه روزافزون به پدیده تغییر اقلیم یکی از موضوعات مورد بحث قرن اخیر در جوامع علمی است. ازاین‌رو، این تحقیق به بررسی و تحلیل روند تغییرات بارندگی و وضعیت خشکسالی متأثر از آن در حوضه آبخیز جازموریان به کمک روش ناپارامتریک من-کندال و مقایسه شاخص‌های خشکسالی هواشناسی بارش استاندارد شده(SPI) ، دهک‌ها(DI) ، درصد نرمال (PNI)، Z چینیCZI) ) و عدد Z ZSI)) با استفاده از آمار بارندگی 24 ایستگاه بارانسنجی با پایه مشترک آماری 30 ساله طی سالهای آبی 63 -1362 تا 92 -1391 می‌پردازد. بدین‌منظور پس از محاسبه شاخص‌های خشکسالی، بر اساس معیارهای شباهت و همبستگی آماری دسته‌بندی آنها به کمک تحلیل خوشه‌ای انجام شد. نتایج تحقیق وجود جهش مثبت و معنی‌دار در میزان بارندگی در سالهای 71 و 74 را به اثبات رساند و تحلیل آماری دادهها نشان داد که در سالهای 71، 74 و 83 بیشترین میزان بارندگی و در سالهای 62، 79، 82 و 84 نیز کمترین میزان بارندگی در سطح حوضه رخ داده است. تحلیل خوشه‌ای نشان داد که شاخص‌های PN و ZSI با 100 درصد شباهت در تشخیص دوره‌‌های خشک و تر، شدت، مدت و تداوم آنها کاملاً مشابه عمل نموده و حداکثر مشابهت را در میان تمامی گروه‌ها دارند. نتایج همچنین نشان داد که شاخص‌های CZI و SPI با 5/99 درصد شباهت در رتبه دوم از لحاظ بیشترین همانندی قرار داشتند. اعتبارسنجی نتایج از طریق مقایسه عددی دو شاخص CZI و SPI حکایت از روند تقریباً یکسان این دو شاخص و اختلاف کم آنها در ارائه وضعیت خشکسالی در حوضه آبریز جازموریان با یکدیگر داشت اما از سویی نشان داد در ارزیابی شدت خشکسالیها شاخص CZI خشکسالیها را شدیدتر نشان می‌دهد. به‌طور کلی نتایج بیانگر تمرکز بیشتر خشکسالی در نواحی جنوب‌شرقی و جنوبی حوضه بوده و گویای وجود استعداد تمامی مناطق حوضه در رویارویی با این پدیده میباشد. ازاین‌رو شناخت پدیده خشکسالی در حوضه آبخیز جازموریان از طریق مطالعه شاخص‌های CZI و SPI بهمنظور اتخاذ سیاست‌های درست و بهینه در مدیریت و حفظ منابع آبی و افزایش بهره‌وری آب در بخش‌های مختلف با توجه به محدودیت‌های آبی در منطقه مورد بررسی و مدیریت خطرهای ناشی از آن از جنبه‌های زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی پیشنهاد می‌گردد.
اسد صادقپور؛ جواد معتمدی؛ اسماعیل شیدای کرکج؛ مصطفی غنمی جابر
دوره 25، شماره 4 ، بهمن 1397، صفحه 944-955
چکیده
شناخت گیاهان دارویی، اندازه‌گیری ویژگی‌های ساختاری و شاخص‌های تنوع گونه‌ای آنها یکی از ملزومات اساسی بهمنظور تعیین شایستگی مراتع برای بهره‌برداری از گیاهان دارویی است. در این راستا، این پژوهش در مراتع کوهستانی عنبران انجام شد. برای این منظور، با کاربرد 320 پلات یک مترمربعی که با فاصله 10 متر از همدیگر در امتداد ترانسکت‌های 100 ...
بیشتر
شناخت گیاهان دارویی، اندازه‌گیری ویژگی‌های ساختاری و شاخص‌های تنوع گونه‌ای آنها یکی از ملزومات اساسی بهمنظور تعیین شایستگی مراتع برای بهره‌برداری از گیاهان دارویی است. در این راستا، این پژوهش در مراتع کوهستانی عنبران انجام شد. برای این منظور، با کاربرد 320 پلات یک مترمربعی که با فاصله 10 متر از همدیگر در امتداد ترانسکت‌های 100 متری در 16 توده معرف مرتبط با تیپ‌های گیاهی مستقر شده بودند، از پوشش گیاهی آماربرداری شد و مقادیر شاخص‌های تنوع گونه‌ای در طبقات مختلف ارتفاعی و جهات جغرافیایی محاسبه گردید. بر مبنای نتایج، 16 گونه دارویی در ترکیب گیاهی پراکنش دارد که مقدار اهمیت نسبی آنها از 9/0 تا 59 درصد متغیر میباشد. بیشترین اهمیت نسبی مربوط به گونه‌های Verbascum erianthum، Cynodon dactylon و Acroptilon repens و کمترین اهمیت نسبی مربوط به گونه‌هایPapaver acrochaetum، Hyoscyamus arachnoideus، Iris falcifolia، Allium scabriscapum وMatricaria chamomilla میباشد. نتایج نشان داد مقادیر شاخص‌های تنوع گونه‌ای شانون- واینر گیاهان دارویی در طبقه ارتفاعی 1750-1500 متر و 2000-1750 متر به‌ترتیب 569/0 و 651/0 است که اختلاف معنی‌داری با همدیگر ندارند. مقدار شاخص مذکور در جهت‌های شمالی و جنوبی نیز برابر 691/0 و 511/0 است که جهت شمالی از مطلوبیت تنوع گونه‌ای بیشتری نسبت به جهت جنوبی برخوردار است. ازاین‌رو با توجه به دامنه تغییر مقادیر شاخص تنوع گونه‌ای شانون- واینر (5/4 – 0)، به نظر می‌رسد مراتع مورد بررسی از نظر تنوع گونه‌ای گیاهان دارویی، مطلوبیت خوبی نداشته باشند که ضرورت دارد با اعمال مدیریت مستقیم، نسبت به افزایش تنوع گونه‌ای اقدام نمود. یافته‌های این پژوهش می‌تواند بهمنظور مکان‌یابی رویشگاه‌های گیاهان دارویی برای حفاظت، بهره‌برداری، بذرگیری و تأمین بخشی از درآمد دامدارن مورد استفاده قرار گیرد.
